Divorced, beheaded, died, divorced, beheaded, survived. Dat is het rijmpje dat studenten tijdens de geschiedenislessen aangeleerd krijgen om de volgorde van de zes vrouwen van Hendrik de Achtste te kunnen onthouden. Het onstuimige liefdesleven van de Britse monarch was al meermaals voer voor verschillende fictiewerken, gaande van literatuur tot televisieseries. Slechts zelden werd er gefocust op de vrome Katherine Parr, de koningin die haar man overleefde. Dat overleven bleek echter geen evidentie. Firebrand toont hoe in de laatste maanden van het huwelijk een zieke en wantrouwige Henry VIII zich begint te ergeren aan de protestantse overtuigingen van zijn laatste vrouw en overweegt zich ook van haar te ontdoen.
Firebrand is de eerste Engelstalige langspeelfilm van de Braziliaanse regisseur Karim Aïnouz (vooral bekend van The Invisible Life of EurÃdice Gusmão), die zich meteen aan een uiterst Brits onderwerp waagt met de verfilming van de historische roman Queen’s Gambit van Elizabeth Fremantle. (Om verwarring met de gelijknamige Netflix-serie te vermijden, werd de titel veranderd naar Firebrand). In tegenstelling tot de roman, die uitgebreid het leven van Katherine beschrijft, beperkt de film zich tot de laatste turbulente maanden van haar huwelijk met Henry VIII.
We ontmoeten Katherine wanneer ze in afwezigheid van de koning als regent het land bestuurt en de protestantse ideologie aan een opmars bezig is. Door aanhoudende gezondheidsproblemen keert de eerder katholiek gestemde Henry echter vroeger terug dan gepland, wat Katherine wegens haar affectie voor, en connectie met het protestantisme, in een precaire situatie plaatst.
Door alle adaptaties en naslagwerken over het Britse koningshuis zijn de meeste mensen in zeker mate vertrouwd met de Tudor-dynastie en al diens perikelen, wat het moeilijk maakt kijkers te verrassen. De prent wil duidelijk een onderbelicht aspect van de gekende geschiedenis in beeld brengen en de bijdrage van Katherine Parr aan de samenleving belichten. En ook al is het zeker interessant om het eens niet over de Boleyn zussen te hebben, toch berust ook dit kostuumdrama op de gebruikelijke intriges en schandalen.
Het uitgangspunt van dit drama is dat Katherine de enige vrouw is die Henry overleeft (wat niet helemaal accuraat is, maar bon, cinema is geen geschiedenisles). Door een thrillerachtige ondertoon toe te voegen aan de scènes lijkt Aïnouz haast twijfel te zaaien over de afloop van het verhaal. Die geladenheid maakt het kostuumdrama minder stijf, maar doet niet voldoende om de materie te vernieuwen. Nochtans bevat de film een bijna hedendaagse insteek die Henry VIII post mortem op het matje wil roepen voor zijn vrouwonvriendelijke daden en Katherine wil prijzen voor wat ze ondanks de gevaarlijke omstandigheden heeft verwezenlijkt. Dat opzet komt jammer genoeg niet helemaal tot zijn recht door de flauwe manier waarop Katherine in beeld wordt gebracht. Alicia Vikander zet een intelligente en beheerste koningin neer, maar krijgt niet voldoende middelen om nuance of vuur toe te voegen aan haar vertolking. Bovendien wordt ze – ironisch genoeg – overschaduwd door haar man. Jude Law maakt van Henry VIII een wispelturige, ijlende en ronduit onaantrekkelijke monarch die zijn hof continu op eierschalen doet lopen.
Firebrand is nogal een atypisch werk voor Karim Aïnouz, wiens oeuvre voordien eerder te klasseren viel als experimenteel en politiek geëngageerd. Visueel is de hand van de Braziliaanse regisseur en kunstenaar wel nog steeds te ontwaren, met veel aandacht voor de compositie en met oog voor detail, gelijken de shots op de schilderkunst uit die tijd. Zonder verloren te lopen in de pracht en praal bevatten de beelden tegelijkertijd ook iets fragiels, wat bijdraagt aan het gevoel van onzekerheid dat het leven van Katherine domineert. Dat er veel onderzoek aan het maakproces van de film voorafging, staat buiten kijf en weerspiegelt zich ook in de kostumering, die duidelijk geïnspireerd werd door de portretten van de historische figuren. Maar in een poging de geschiedenis zo accuraat mogelijk te reconstrueren, werd het geheel ook een tikje saai en voorspelbaar.
