Dit wordt meer een reeks bedenkingen dan een echte bespreking, kwestie dat u weet waar u aan toe bent.
Om allerlei redenen vormt Secret Invasion een ijkpunt waar later nog vaak aan gerefereerd zal worden. Er zijn de ettelijke externe factoren vanuit de producerende studio en de realiteit van de wereld, maar er zijn ook enkele idiosyncratische elementen van ‘Phase IV’ (‘Phase IV’ als in de chronologie van de MCU avonturen, niet de film van Saul Bass met intelligente mieren – al komen we die ook tegen in dit Marvel-universum) die hier een culminatiepunt bereiken. Er is een wissel aan de top van Disney (of beter gezegd een comeback), er is de oorlog in Oekraïne, er zijn de erbarmelijke werkomstandigheden voor CGI-artiesten, er is de staking van schrijvers en acteurs en de fabrieksmethode van Marvel die zelfs Henry Ford jaloers zou krijgen, maar tegelijk elke artistieke vrijheid van een filmmaker beknot. Vooral blijft dit ook een serie van 212 miljoen dollar waarvan je niets merkt op het scherm, zelfs het inhuren hiervoor van een van de DOP’s van The Last Of Us (al vermeldt de generiek alleen Remi Adefarasin, ook niet de minste trouwens) bleek een maat voor niets.
De premisse van de show zit nochtans goed en grossiert vrijuit in John Le Carré-thrillers (met een stevig vleugje Tinker, Tailor, Soldier, Spy), maar het is allemaal ook gewoon slecht geschreven rommel met voortdurend verkeerde focussen, foute narratieve keuzes en zonder enige resolutie. Dit is (nog) niet geschreven door AI, al kan je stellen dat de scenaristen in dienst van Marvel niets meer zijn dan AI op een strikt Marvelcomicsdieet. Heel het verhaal wordt uitgewerkt zodat het past binnen de geplogenheden van de Marvelfilms, terwijl Secret Invasion veel sterker was geweest als een rechttoe rechtaan verhaal rond Nick Fury: er zit ergens een goede spionagethriller van 90 minuten verborgen in deze puinhoop, want er zijn enkele momenten in de reeks die er ondanks alles wel goed uitzien. Zo past het kleurenpalet volledig bij de toon en inhoud, en een actiescène zoals de aanslag op de president oogt echt goed en vakkundig. Het ziet er vooral een beetje anders uit dan wat we ervoor al zagen in Marvelseries; Secret Invasion probeert duidelijk voor dat ‘iets anders’ te gaan.
Daarmee plaatst de reeks zich resoluut tegenover het kleurrijke poppy snappy van Mrs. Marvel. Nu, misschien is ook enige compassie met de makers op zijn plaats. De showrunner van dienst had eerder zijn sporen verdiend bij Mr. Robot, en toen de reeks bijna klaar was, kreeg hij te kampen met een force majeure van jewelste toen Rusland Oekraïne binnenviel. De eerste versie van de serie had immers net deze invasie als een verhaallijn en uiteraard diende die te worden afgevoerd. Alles werd bijgevolg overhoop gegooid met reshoots. Wat nog wel zeer onduidelijk blijft, is de wijze waarop deze reshoots gebeurden. Vier maanden hebben die geduurd, terwijl de initiële draaiperiode voor de zes afleveringen maximaal 2 maanden kan geduurd hebben. Gemiddeld duurt het filmen van een aflevering ongeveer een dikke week, maar nu zouden er reshoots zijn geweest met een gemiddelde van 3 weken per aflevering.
Dat is zeer ongewoon, vooral omdat de reshoots er sober uitzien, kale ruimtes, weinig personages in beeld, amper figuranten, meestal geen uitgelezen mise-en-scène, rommelige belichting en in de laatste aflevering lachwekkende CGI. Heel opvallend is dat een overgroot deel van de scènes slechts twee of drie mensen bevat die praten in de auto of de trein tegen een CGI-achtergrond, iets wat heden ten dage eigenlijk tot het goedkoopste behoort om bijeen te filmen. Toch faalt Secret Wars niet alleen hierom, er zijn immers een hele reeks uiteenlopende redenen. Bovendien heeft de serie wel een fenomenale kwaliteitstroef voor op alle concurrentie: Olivia Coleman, die in het beperkt aantal scènes dat ze opduikt de show steelt en tegelijk het gehele Marveluniversum zo een geweldige boost van energie en speelplezier bezorgt dat je gebiologeerd blijft kijken, wachtend op haar volgende verschijning.
Eerst een stand van zaken: zoals algemeen geweten is Marvel sinds pakweg anderhalf decennium eigendom van Disney. Tot Avengers: Endgame stonden de neuzen van de respectievelijke leidinggevenden nog in dezelfde richting. Toen kwam er een wissel bij het huis van de muis: Bob Iger ging op pensioen en werd vervangen door Bob Chapek. De nieuwe baas van Disney had een duidelijker directief: in plaats van films schrappen zoals concurrent DCEU deed, wilde hij meer content voor de streamingdienst. Hierdoor kreeg Marvelbaas Kevin Feige een overladen bord. Opeens werden kijkers om de oren geslagen met wel elke maand een nieuw product en aan de kwaliteit te zien had Feige niet meer het overzicht van tijdens de eerste drie fases. Deze vierde fase werd een soep van omgegooide planningen, films die enkel werden gestreamd, ontslagen regisseurs die terug werden binnengehaald, tv-series die eigenlijk ooit als film bedoeld waren en werden opgevuld met lucht om toch lang genoeg te duren, …
Sinds een paar maanden is Iger terug baas van de muis om het een ander recht te trekken en het lijkt erop dat Secret Invasion het laatste volwaardige restant is van zijn voorganger. Het eerste dat Iger deed, was Feige opnieuw overzicht aanreiken en de releasekalender uitdunnen. Niet meer elke maand een show of film. Dat een ruwe spons wordt gebruikt, is duidelijk omdat nog geen week na de laatste aflevering van Secret Invasion er met geen woord meer werd over gerept. Onmiddellijk werd de focus gelegd op de release van de trailers van het tweede seizoen van Loki en de volgende bioscoopfilm The Marvels. Vanaf nu is er opnieuw meer ademruimte tussen alle series en films. Dit zal hopelijk ook een direct effect hebben op een hele resem andere kwaliteiten.
Over die kwaliteit van superheldenfilms kan je een serieuze boom opzetten, zeker over het gebrek aan ook maar enige vorm van deftige staging, maar feit is wel dat 2008-2020 de topjaren waren voor fantastische CGI-animatie in dit soort cinema. Niet alleen Marvel, ook het barok van Zack Snyder bij DC en het bombast van Michael Bay (de Transformers-films) waren verantwoordelijk voor stevige technische vernieuwingen. In de laatste jaren van die periode begon je al wel geregeld tekenen van verval te merken (zie bijvoorbeeld de openingsscène van Avengers: Age Of Ultron, het hyperloopgevecht in de eerste Black Panther), maar dit kwam vooral door de langzaam veranderende aanpak van de preproductie, alsook de sindsdien standaard geworden praktijk van last minute wijzigingen en reshoots (zie ook hoe de eveneens door Disney opgekochte Star Wars-franchise hierdoor geen samenhang meer bevat en ten onder dreigt te gaan aan veeleer dezelfde problemen). In handen van een getalenteerde regisseur kan dit niet zoveel kwaad, maar als de regisseur niets meer moet doen dan het charter van de previsualisatie volgen, loopt het niet goed af als je je film in handen legt van slechte regisseurs of regisseurs die niet thuishoren in een loods met alleen maar green screen (Ryan Coogler of Chloe Zhao), of ronduit overroepen filmmakers die misschien geweldige tv en B-films kunnen maken, maar voor geen meter een film voor het grote scherm kunnen draaien (James Gunn en Taika Waititi voorop). Geef dit soort mensen een chaotisch draaischema en het resultaat is gegarandeerd niet om aan te zien. Vergelijk dit met Avatar, waarvoor James Cameron de tijd krijgt tot alles juist zit en die dus wel voltreffers aflevert.
Het ziet er evenwel naar uit dat Marvel hier de komende jaren niets aan zal veranderen. De studio blijft ‘investeren’ in onervaren nieuwkomers die ze onder de knoet kunnen houden (Jon Watts, Nia DaCosta, Julius Onah, Jake Shreier, Yann Demange), maar de grootste ramp die op de kijkers afkomt, wordt ongetwijfeld Deadpool 3, waarvoor Shawn Levy de regiestoel toegewezen kreeg. Deze man is immers een stevige kandidaat voor de titel slechtste regisseur van de 21ste eeuw (Night At The Museum-trilogie, Cheaper By The Dozen, The Pink Panther, de andere recente Ryan Reynolds-vehikels Free Guy en The Adams Project, alsook enkele afleveringen van Stranger Things).
Dan is er het probleem van de CGI. Er zijn maar een handvol bedrijven in de wereld die CGI van het gewenste niveau kunnen leveren. Deze werknemers hebben geen vakbond die voor hen opkomt (al zijn ze er eindelijk aan bezig), wat leidt tot ronduit degoutante uitbuiting door Marvel op kop. Marvel maakt zich schuldig aan twee grote factoren die het probleem verergeren. Enerzijds werken ze met regisseurs die vers van Sundance komen en met beperkte ervaring CGI moeten leren integreren in hun regiestijl. Dat zorgt al direct voor extra werklast voor de special effects-medewerkers omdat deze regisseurs geen flauw benul hebben van waar ze mee bezig zijn. Zoveel CGI in combinatie met practical effects en green screen, dat vergt een hele boel talent en vooral technische expertise om de tonale eenheid in de gehele film te bewaren. Er zijn regisseurs die perfect al voor ze de set betreden volledig in hun hoofd zien hoe dat moet (wat hen niet altijd per se goede regisseurs maakt, denk aan Peter Jackson, Michael Bay of George Lucas, maar da’s een ander verhaal) en eens op de set perfect weten wat optimaal is voor de computerwizards in postproductie. Er zijn ook regisseurs als Spielberg of Cameron die de perfecte symbiose bereiken tussen speciale effecten en meesterlijke beeldregie.
Een regisseur zonder deze essentiële technische bagage weet dus niet wat hij wel of niet moet filmen noch hoe hij de dingen bijvoorbeeld moet uitlichten of kaderen. Dat is zoals een pas afgestudeerde leerkracht lager onderwijs meteen wiskunde laten geven in een zesde middelbaar. Dit zorgt voor een heleboel extra werk dat eigenlijk buiten de taakomschrijving valt van een CGI-medewerker. Maar ze moeten het toch maar zien klaar te spelen. Hier komt bij dat Marvelfilms en -series de laatste jaren bijna altijd last minute grote aanpassingen kennen voor de derde akte. Met als gevolg dat soms op 1 of 2 maanden een volledige sequentie dient te worden uitgewerkt waar eigenlijk 4 tot 6 maanden voor nodig is.
Dit leidt tot steeds meer ‘crunch time’, een curieus fenomeen. Het komt er in de VS op neer dat zowel op federaal als op staatsniveau mensen die werken voor een technologiebedrijf geen overuren uitbetaald krijgen. Hier zijn verschillende uiteenlopende redenen voor, een ervan bijvoorbeeld gaat zelfs helemaal terug tot de koude oorlog en wetgevingen rond technische innovatie. In praktijk betekent het dat de medewerkers moeten opleveren of kunnen oprotten, wat leidt tot werkweken van 60-70 uur, maanden aan een stuk en dat zonder enige compensatie voor de extra werkuren, een van die dubieuze eigenaardigheden van de Amerikaanse arbeidsmarkt waar zowat alles mogelijk is. Onherroepelijk vreet zoiets ook aan de kwaliteit van het geleverde werk. Eigenlijk mag je een film bijna niet meer beoordelen op slechte CGI, want je beledigt de werknemers die meer dan waarschijnlijk hun best hebben gedaan. Slechte CGI wijst meer op de gierigheid of meedogenloosheid van de achterliggende studio. En afgaand op wat Disney de laatste jaren de kijkers serveert, behoren zij tot de meest gierige en meedogenloze hufters van Hollywood.
Die bedenking behelst al een deel van de huidige stakingen. Een ander gedeelte is de zaak van de zogenaamde ‘residuals’. Oorspronkelijk bevat het verhaal van Secret Wars nog meer superhelden dan Avengers: Endgame. Nu krijgen we echter een reeks met in bijna elk shot nog minder acteurs in beeld dan bij een homemade porno. Want minder acteurs in de scène betekent voor de studio minder residuals. In het geval van Marvel betekenen die residuals dat scenaristen – maar ook de bedenkers van de figuren – geld ontvangen voor elke vertoning op tv of streaming van hun creatieve werk. Marvel is notoir voor de lage uitbetaling verbonden aan dat soort rechten (ze betalen bijvoorbeeld al 20% minder voor hun CGI aan dezelfde bedrijven als de rest), maar de studio hanteert ook een compleet ridicule cameo-regel met als meest beruchte voorbeeld Captain America: Civil War. Omdat het personage van de Winter Soldier, nochtans een essentieel onderdeel van de plot, maar 22 minuten in beeld komt gedurende de hele 128 minuten van de film, rekent Marvel/Disney dit niet als een rol, maar als een cameo (alles onder de 15% schermtijd valt voor hen hieronder). Hierdoor krijgt Ed Brubacker, de stripscenarist die Winter Soldier heeft bedacht, een pak minder geld dan wanneer die 22 minuten erkend worden als een rol. Brubaker kreeg uiteindelijk 5000 dollar en een kaart voor de première. Maar omdat hij kritiek had op deze bezoldiging was hij zelfs niet meer welkom op die vertoning.
Ook acteurs krijgen residuals voor elke keer dat een serie of film streamt, maar de regels die worden gehanteerd dateren nog uit 1960, de laatste keer dat hiervoor werd gestaakt. Ten tijde van de hoogdagen van dvd en blu-ray konden acteurs hier nog een fameuze extra cent mee verdienen, maar in tijden van streaming gedragen bedrijven als Netflix en Disney zich tegenover acteurs en schrijvers als Spotify tegenover muzikanten. Voor de meeste acteurs zijn deze residuals levensnoodzakelijk om de periode tussen opdrachten te overbruggen, maar vooral ook om het minimumloon van 27000 dollar per jaar te bereiken zodat ze via hun vakbond in aanmerking blijven voor de ziekteverzekering. Nu willen de grote spelers nog minder betalen en zelfs afdwingen dat acteurs in een licentie hun beeltenis afstaan zodat alle scènes in de achtergrond kunnen opgevuld worden met een digitale kopie van een bestaande acteur die hiervoor niet meer betaald hoeft te worden.
Er valt ook zeker een en ander te zeggen over de flagrante misogynie bij Marvel, hier reeds gekristalliseerd in de dood van Maria Hill in de eerste aflevering, een zeer schrijnende toepassing van wat ‘fridging’ wordt genoemd, waarbij de dood van een vrouw enkel dient als motivatie voor de man, iets waar comicverfilmingen sterk in uitblinken (en eigenlijk is dit niet meer dan een modernisering van de ‘damsel in distress’-trope). Dit komt bovenop de off-screen dood van de vrouw van Thalos en de dubieuze ingreep om de Skrull Princess Veranke uit de comic te veranderen in Gravik (uiteraard een man). Dit maak je niet goed door een sterke actrice te casten (Colman), noch door een zwak vrouwelijk personage superkrachten te geven (Clarke). Hollywood heeft hier nog een zeer lange weg af te leggen en hetzelfde kan gezegd worden over de zeer problematische kijk op vluchtelingen (in deze reeks en in The Falcon And The Winter Soldier) en de directe dubieuze link die gelegd wordt tussen vluchtelingen en terroristen. Way to go, Lalaland.
Secret Invasion is te zien op Disney+.
