Op dag twee is het algemene gemoed op het festival wispelturig als de halfslachtig grijze-en-dan-weer-stralende hemel waaronder het plaatsvindt. Al is dat niet de enige schuldige; de organisatie heeft hierin zeker ook een niet te verwaarlozen aandeel.
Sta ons toe dit toe te lichten aan de hand van de ‘Unwind’-schaal waarop we de mellow mood die het festival zo graag wil opwekken, zullen aangeven. Een schaal bedacht door het soort medici die de code voor de gratis wifi groter op de muren van hun praktijk hebben staan dan hun doktersdiploma. Hij/zij is hier vandaag ongetwijfeld ook aanwezig.
De zon komt op in het Oosten, en zo ook de muziek vandaag. Opener Kit Sebastian laat de betere Midden-Oosterse klanken omfloerst met de Franse sixtiespop horen, zoals je wel kan verwachten van de Turks-Parijse muzikanten. De vertoning is wat gimmicky: de hoofdjes hangen permanent wat verwend naar links, Nouvelle Vague-zonnebrillen en flanellen hemden tieren welig, en het centrale duo van de groep wordt geflankeerd door in Bedoeienengewaad getooide heren. Wel mooi achteraf alles teruggeven aan jullie grootmoeders hoor.
Muzikaal is het dan weer erg te pruimen. We horen een frisse variant op wat Altın Gün in Nederland doet: Ottomaanse muziek vertalen naar Europese trommelvliezen, door het te vermengen met de lokale muziektraditie. Ja, het werkt: een lekkere opener van een festivaldag. Akkoord, de jonge knaken missen nog wat vlees aan de kebabrol, maar dat wordt door de vingers gezien. We zakken door op de zitjes van het gemoedelijke amfitheater; een dikke acht op de Unwind-schaal.
Kort hierna begint Joel Culpepper. Op zich klinkt de beschrijving ‘soulful hiphop uit Londen’ als spek – sorry, zeven weken gerijpte entrecote – voor de Unwind-bek, maar daarvoor had de man op de Eurostar hierheen net iets te veel breakfast tea with milk op. De ex-leerkracht schiet van links naar rechts op zijn fonkelende zwarte schoentjes zoals we het Michael Jackson in zijn betere dagen zagen doen, en de weinige mensen die het reeds aandurven om de dag staand te vervolgen worden regelmatig aangevuurd om handen te klappen en voetjes los te schudden. De muziek laat dit op zich zeker toe: het gaat van meer D’Angelo-achtige soul naar onvervalste James Brown-funk. Interessant is ook dat de man over een nogal schizofrene stem beschikt; zijn hoge falsetzang in dialoog met een diepe basstem.
Fijne genremuziek is het, al ontbreekt het aan echte songs. Het helpt ook niet dat het podium, ondanks de moeite van Culpepper zelf, erg leeg aanvoelt. Een live bassist had zeker niet misstaan; was deze verontschuldigd? Het publiek draait in elk geval al eens het hoofd richting de hippe koffietent bovenaan de tribunes of de wuivende boomkruinen die het schouwspel zo mooi omringen. De focus is weg, maar gelukkig zijn we nog niet helemaal wakker: de teller op de Unwind-schaal blijft rond de acht hangen. Oef.
Vervolgens gaat de teller richting beneden. Het Van Parijs naar Londen verkaste Neue Grafik Ensemble beklimt het podium. Dansbare hypertempojazz wordt afgevuurd door een sextet belachelijk getalenteerde muzikanten, zoals we dat bijvoorbeeld gewoon zijn van Sons Of Kemet, Kamaal Williams of Ezra Collective. Als mieren op een stukje gemorste rozen-dadelketchup in de food corner, zo stroomt de dansvloer vol. Hop met die heupen, van Unwind-gevoelens is geen sprake meer. We hangen rond de vier, ongeveer.
Akkoord, soms hollen de nummers wat te hard, maar daar heeft het ensemble blijkbaar alle reden toe: verhalen van vrienden gevangengehouden tijdens show trials en door de politie vermoorde dierbaren worden verteld. Londen bestaat niet enkel uit knusse theehuisjes in Hyde Park. Daarnaast weet de groep zich ook nog niet echt te onderscheiden van voornoemde bands waarbij ze de mosterd haalden, maar daarmee hebben we wel genoeg gemord. De groep zuigt ons mee in zijn sonische hyperloop, hetgeen nog beter zou werken in de dampende Londense jazzkelder waar de bende blijkbaar elke maandag het beste van zichzelf geeft in de door hen georganiseerde jamsessies. Snel, de auto in en dat kanaal over!
Op dit elan gaat het onvermoeid verder bij het Nederlandse YĪN YĪN, een viertal dat valt te omschrijven als een soort Khruangbin op een dolgedraaid Hollands carnaval. De bende verschijnt op het podium in glinsterende Oosterse pakjes, de instrumenten zijn versierd met slingers en slogans zoals ‘Musik ist scheisse’ en ‘Geil Bleiben!’. Geen enkel probleem trouwens, dat laatste. De band laat Giorgio Moroder’s discobeats met een flinke scheut sambal over ons rollen. En man, wat werkt het, deze sushidisco: zelfs wij laten de verroeste knietjes nog eens vervaarlijk heen en weer zwaaien.
En waarom werkt het zo goed? Simpel: iedereen heeft al wat pintjes – sorry, craft ales – op, de zon boort zich door de wolken, en de Maastrichtse heren kunnen spélen! Geen hoogdravend gedoe, maar hap-slik-weg nummers als de betere muurkroket. De heren komen niet voor beleefd applaudisserende handen, maar voor onhandig zwiepende voeten. We gaan eruit met een gillende ‘fourty-eight hours in the disco’, er wordt nog een extra krat glitterballen aangevoerd en Vlaanderen is veroverd. Kijk, Willem van Oranje, zo doe je dat dus.
En net nu ons enthousiasme piekt en elke zweem van meligheid verdwenen is uit ons hoofd, komt het Britse Alfa Mist opdagen. Het Londense jazzcombo balanceerde bij eerdere luisterbeurten al op een dun koord tussen relaxe chillhop en nietszeggende liftjazz; het ging er bij deze opvoering dus op of onder zijn. En helaas, het werd het tweede. Was het de vreemde programmatie net na anderhalf uur pompende kerosinejazz, het toch wat te zonnige weer, of het tijdstip zo rond etenstijd voor de modale Vlaming dat de boosdoener was? We zijn er nog altijd niet uit, maar het publiek gaat volledig in receptiemodus, en het acid jazz spuiende gezelschap verdampt op de achtergrond.
De groep zelf is ook wat verward door het sfeertje, wat leidt tot verveelde blikken van de afwezige muzikanten. Willen ze dit eigenlijk zelf wel spelen? Jammer, want het muzikaal vernuft was mogelijks meer tot zijn recht gekomen in andere omstandigheden. Al zijn we hier ook niet zeker van. Een half uur ver in de set komt een meisje naar me toe en vraagt enthousiast: ‘ik kijk wel uit naar Alfa Mist. Die spelen straks nog hé?’ Tjah. Op naar het volgende.
En die opvolger heet Villagers. Tussen al die jazzis het kwartet een beetje als een vreemde eend in de bijt. Is Conor O’Brien immers niet meer een singersongwriter? Eentje die wel in de grote traditie van de folk moet staan? Met een uitgebreide band rond zich, lijkt de Ier toch best op zijn plek hier. Zo breed ingevuld, met af en toe wat trompet van de frontman zelf, wordt het als vanzelf jazzy.
“Deep In My Heart” klinkt als de soundtrack van een Disneyfilm. “Circles In The Firing Line” geeft dit concert eindelijk wat pit, O’Brien besluit het met een punky opstoot van dertig seconden. ‘Unwind. Unwind’, sust hij grappend nadien. Het is een zeldzame uitbarsting in een concert dat te traag en te braaf is. Te glad ook, zoals het in “Momentarily” aanschurkt tegen de loungejazz van Destroyer. Ja, echt herstellen op de Unwindschaal doet ons gemoed niet echt meer.
Want wat een triest nieuws heeft Stuff. te vertellen. Na tien jaar beslist Belgiës trots om er minstens tijdelijk het bijltje bij neer te leggen. Sterft de toekomst van de jazz vandaag voor onze ogen? Daarvoor speelt de band te levendig, te stuwend, zoals ze daar met hun vijven rond het drumstel van Lander Gyselinck staan. Als was het podium een grote kaatsbaan gooien de muzikanten elkaar riffs, melodieën toe. Van EWI-speler Andrew Claes naar toetsenist Joris Caluwaerts, van bassist Dries Laheye terug naar de drums; samen nemen ze per nummer meer bochten dan een slalommer op de grote afdaling.
En zo suist het in “Kairos” van house naar technobreak, jaagt Mixmaster Menno een flard hiphop door de boxen, waarna de band alles laat ontsporen in een zinderende rock-out. “Axolotl”, daarna, danst dan weer opzichtig op de grens tussen spacejam en funk, om in “Galapagos” te eindigen met bliepende avant-jazz. En of het daarmee echt gedaan is? ‘Wacht maar!’, grijnst Gyselinck. Het laatste woord is ‘wij zijn Stuff. en wij zullen altijd Stuff. blijven.’ Misschien zit het met die toekomst dus toch nog snor.
En zo heeft Unwind zijn eerste editie zonder al te grote kleerscheuren overleefd, of het zou dat moment moeten zijn geweest dat midden etenstijd ongeveer elke standhouder uitverkocht bleek. De lokale frituur van Deurne Dorp bleek gelukkig beter bevoorraad. Volgend jaar wat meer rekening houden met grote eters, nog wat spannender programmeren, en dat komt wel goed met dat Unwind.
