In 1983, portretteerde Philip Kaufman in het epische The Right Stuff de wedervaren van de piloten die betrokken waren bij het Mercury-project, het eerste Amerikaanse ruimtevaartprogramma. 35 jaar later draait Damien Chazelle (Whiplash, La La Land) met First Man een film over de verdere verkenning van de ruimte, die een apotheose kende in 1968 met de landing op de maan. Chazelle was er zich wellicht bewust van dat het onmogelijk zou zijn om onder de schaduw van Kaufmans veel geprezen voorganger uit te komen. Hij kiest dan ook voor een radicaal andere aanpak, die van First Man een ruimtevaartepos maakt met een sterke eigen signatuur en weet zo ver weg te blijven van de holle sentimentaliteit en dito bombast van Ron Howards vergelijkbare Apollo 13.
Het hele relaas is opgebouwd rond de figuur van Neil Armstrong (Ryan Gosling) die uiteindelijk als eerste mens voet op de maan zou zetten (pikant detail: in het Amerika onder Trump, dat goedkoop patriottisme opklopt tot absurde hoogtes, kreeg Chazelle felle kritiek omwille van het feit dat hij het moment waarop Armstrong en Aldrin de Amerikaanse vlag op de maan plantten, niet laat zien in de film). Het persoonlijke leven van de mensen achter de geschiedenis gebruiken als leidraad voor een film is zeker geen nieuw gegeven, maar de film trekt de ‘geschiedenis op mensenmaat’ ook door in de doordachte vormgeving: nagenoeg de hele prent bestaat uit ‘close’ of ‘medium’ shots die de actie en personages heel dicht op de huid zitten en slechts een enkele keer gunt de regisseur ons een overzichtsbeeld dat de gelegenheid geeft een scène in haar volledigheid te overschouwen. Die aanpak is al in extreme vorm aanwezig in de ouverture, waarin we zien hoe Armstrong in zijn X-15 een testvlucht uitvoert die hem net buiten de aardse atmosfeer brengt en die bijna misloopt; een scène die volledig bestaat uit POV (Point of View) shots die de toeschouwer het gevoel geven zelf in de cabine van het vliegtuig te zitten. De ruimtemissies in toestellen die door bouten en platen bijeen gehouden worden, gaan iets minder ver in deze belichaamde stijl, maar zijn evenzeer scènes die de kijker deelgenoot maken van de claustrofobische omstandigheden waarin de astronauten werken. Zelfs wanneer we dan toch beelden zien van de buitenkant van een raket of capsule, blijft de camera zeer dicht bij de objecten. Op dezelfde visuele wijze volgen we van heel dichtbij het drama in de persoonlijke levens van de pioniers van de ruimtevaart, die met hun gezinnen op de basis wonen van waaruit de missies worden voorbereid.
Pas helemaal aan het eind, wanneer de Apollo 11 missie eindelijk op 20 juli 1969 landt op de maan (dat de missie slaagde is uiteraard bekend, al zijn er fantasten en liefhebbers van absurde samenzweringstheorieën die beweren dat de landing nooit plaatsvond en Stanley Kubrick de bekende beelden regisseerde), kiest Damien Chazelle dan toch voor glorieuze panorama’s van het maanoppervlak, dat op fotogenieke manier weerspiegeld wordt in de glanzende helmen van de ruimtevaarders. Die beelden werden opgenomen met een IMAX-camera, waardoor plots een derde formaat opduikt in de film waarbij voor sommige scènes korreliger 16mm beelden gebruikt worden, terwijl de breedbeeldcomposities in de rest van de film opgenomen werden op 65mm filmnegatief. First Man is in de zalen zowel te zien op regulier scherm als (in Kinepolis Brussel) op IMAX-scherm, wat andermaal een aantal vragen oproept over het verschil in kadrering dat opduikt in een dergelijk geval en de vraag doet rijzen welke versie eigenlijk de ultieme incarnatie van het werk is.
Chazelle kan het niet laten zich hier en daar toch te vergrijpen aan de injectie van wat opzichtige sentimentaliteit in het verhaal (vooral rond de dood van Armstrongs dochter), maar voor het overgrote deel worden de melodramatisch elementen behoorlijk in toom gehouden en is dit in de eerste plaats een bijzonder vakkundig gemaakte ode aan de koelbloedigheid en stugge professionaliteit van de mannen die hun leven waagden om de Verenigde Staten een symbolische voorsprong te geven in de technologische wedloop die tussen de grootmachten ontstond tijdens de Koude Oorlog.
