Def Jam, 2010
OutKast is betwistbaar de belangrijkste hiphopgroep aller tijden
en met albums als ‘Stankonia’ en ‘Aquemini’ is die reputatie
ruimschoots verdiend. Over het belang van de twee leden bestaat –
zoals dat gaat in groepen met ego’s – wel wat twijfel. Velen zien
André Benjamin als een soort hiphop-versie van Wayne Coyne; een
geflipte visionair die de grenzen van de muziek wilt opzoeken en
steeds verder uit onze atmosfeer treedt. Een zwarte John Lennon op
paddo’s. In dat verhaal is Big Boi de street guy, het
nuchtere tegengewicht voor de onwereldse ideeën van Benjamin. De
kerel die zich bezighoudt met de zakelijke kant en de haalbaarheid
van crazy André’s waanzinnige impulsen. ‘Sir Lucious Left Foot: the
Son of Chico Dusty’ (volledig aanvaardbare albumtitel overigens),
Big Boi’s solodebuut, vertelt een ander verhaal, en daarin is
laatstgenoemde ongeveer even down-to-earth als de stonede Major Tom
uit David Bowie’s ‘Space Oddity’. Een onbereikbaar genie dat de
rest van de mensheid gadeslaat van op zijn gouden wolk hoog boven
de nietige aarde. ’t Is een geweldig verhaal.
‘Speakerboxxx’ (Big Boi’s helft van de OutKast-plaat waarvoor André
‘The Love Below’ afleverde) hintte natuurlijk al naar de zweverige
ideeën die ergens in Big Boi’s hoofd zwierven, maar dat album was
onevenwichtig, evenveel filler als killer. ‘Sir
Lucious’ gaat veel verder in het ontginnen van nieuw materiaal en
slaagt erin om niet alleen enkele originele vondsten tussen
conventionele nummers te proppen, maar om in het algemeen iets
totaal nieuw en gedurfd te doen. Big Boi maakt één groot statement
zonder pointe dat niets anders doet dan het hiphop-genre op zijn
kop zetten, experimenteren en de menselijke geest de vrije loop
laten. In praktijk komt dat neer op: funk vermengen met
stripclub-hits, spacepop met stadionrock, southern rap met zestig
jaar vrijzinnige popgeschiedenis. Zelfs Jamie Foxx’ bijdrage is
waardevol in een plaat die aanvoelt als de synthese van ruwweg
twintig jaar hiphop; geen radicale breuk met een rijk verleden,
maar een uitzonderlijk krachtige evolutionaire sprong
voorwaarts.
Daarvoor doet Big Boi een beroep op zijn collega’s en verkent hij
zoals gezegd heel wat stijlen. ‘Be Still’ geeft ruimte aan Janelle Monae in wat
essentieel een r’n’b-nummer is met fonkelende Robyn-achtige
elektropop. ‘Fo Yo Sorrows’ maakt de knipogen naar Funkadelic haast
tastbaar door George Clinton naar voren te duwen en bevat een
allermeest catchy, in your face, en tegelijk alledaagse refrein:
“For those who think life isn’t fair / When I blow my smoke in the
air / As if no one is standing there / I’ll roll one tonight”. Zo
simpel en toch zo raak. Big Boi heeft een extreem expressieve stem
en is zonder twijfel een van de beste rappers van vandaag: het is
een plezier om te horen hoe hij kleine nuances in zijn stem legt,
hij hoe moeiteloos ingewikkelde lyrics uitspuwt (“The
slickness that get your chick hit quick,” is al een tongbreker als
je ’t gewoon wilt uitspreken) en hoe zijn vaak hypersnelle
rhymes ook soms enorm geestig zijn. En toch laat hij ook
anderen op de voorgrond treden, vaak met maximaal effect, zoals het
geval is bij Janelle Monae.
Big Boi kan het niet laten om een nieuwe generatie rappers te
dissen. In het symfonische ‘General Patton’ briest hij: “We come in
peace, but some of y’all niggas come in greed, gluttons / Fuckin’
up the game like ice, heroin or speed.” En in het retro ‘You Ain’t
No DJ’ heeft hij het niet begrepen op gemakzuchtige jonge deejays
in het moderne blogklimaat: “Your DJ ain’t no DJ, he just make them
fuckin’ mixtapes / Your DJ ain’t no DJ, he just hit that instant
replay.” Maar naast die sneren af en toe klinkt Big Boi niet
rancuneus. Hij is geen oude man die betreurt wat er van zijn scene
is geworden, maar probeert evengoed nieuwe productietechnieken uit
en is opvallend op de hoogte van nieuwe evoluties, ook al liggen
veel van de songs op ‘Sir Lucious’ al jaren klaar door het
moeilijke productieproces. Maar luister gewoon naar het glorieuze
‘Follow Us’ en je hoort dat Big Boi resoluut vooruit kijkt, ook al
mengt hij nog steeds geluiden uit de jaren ’80 tussen zijn
hits.
‘Shutterbug’ (naast Kanye’s ‘Runaway’ het nummer van het jaar?) is
de culminatie van zijn stijl. Een ongegeneerde club banger die zo
fucking geniaal is dat je hem niet kan opzetten zonder met je hele
lijf te schudden, hoezeer dat op openbare plaatsen ook af te raden
valt. Een onwaarschijnlijke beat (hoe doet-ie het?) en
verrukkelijke spitfire-lyrics gecombineerd met een briljant
refrein, ondersteunende elektronica en enkele ultracoole
tempowissels maken van dit nummer niet alleen een perfecte single,
maar ook een schoolvoorbeeld van hoe je in 2010 een hiphoptrack
moet producen. Ook ‘Turn Me On’ wordt voorwaarts gestuwd door een
pulserende motherfucker van een beat, maar wentelt zich in
soulvolle warmte en een funky lading pure seks, wat een totaal
ander, maar ongemeen indrukwekkend effect oplevert.
Uiteindelijk kan je elk nummer gaan analyseren om er het
meesterschap van Big Boi uit te halen, maar dat is nergens voor
nodig. Ook volslagen leken kunnen ‘Sir Lucious’ door de
speakers laten knallen en daar intens van genieten.
Ondertussen heb ik de plaat al een keer of dertig van voor naar
achter beluisterd en van vermoeidheid of verslapping is nog nergens
sprake. Het is een feest van inventiviteit, originaliteit en durf,
met nummers die helemaal vol zitten met details en versiering, maar
die vooral perfect af zijn. Geen noot is overbodig, geen
gastbijdrage is er te veel aan. Als er binnenkort een rondvraag
wordt gedaan naar de beste hiphop-albums aller tijden, dan staat
bij ons deze Big Boi op zijn minst in de top vijf. Een instant
classic die het maar nipt moet afleggen tegen Kanye’s magnum opus
‘My Beautiful
Dark Twisted Fantasy‘, maar zelfs dat wil ik binnenkort nog wel
eens overpeinzen. Enfin, onwaarschijnlijk goed en verplichte kost,
niet voor hiphopliefhebbers, niet voor muziekliefhebbers, maar voor
iedereen.
