Toen Paul Thomas Anderson (regisseur van het schitterende
‘Magnolia’) in 1997 met deze film op
de proppen kwam, was dat voor veel mensen een verrassing. PT (zoals
de vrienden hem noemen) had een jaar eerder gedebuteerd met het
intimistische drama ‘Hard Eight’, een low-budget productie die zich
toespitste op slechts vier personages en in alles een enorme
soberheid uitstraalde. Vergelijk dat even met de overdonderende,
wervelende, kinetische filmmozaiek die ‘Boogie Nights’ is!
1978, Los Angeles. Eddie Adams is een 17-jarige jongen die tegen
zijn zin z’n broek zit te slijten op school, tegen z’n zin naar het
gezeur van z’n ouders moet luisteren en tegen z’n zin een lullig
baantje als afwasser in een nachtclub uitoefent. De enige plaats
waar hij zich echt thuisvoelt, is zijn eigen kamer; behangen met
posters van pin-ups, filmhelden en blitse wagens, kan hij zich daar
inbeelden een karate-ster te zijn, een acteur, een seksgod.
Niet dat hij te klagen heeft wat dat laatste betreft. Wanneer
een vriendinnetje hem vertelt dat “I love fucking with you”,
antwoordt hij met een uitgestreken gezicht dat iedereen één talent
heeft. En het talent van Eddie is schijnbaar groot. Heel groot.
Eddie’s capaciteiten als dekhengst worden opgemerkt door
pornoproducent Jack Horner, die de jongen binnenleidt in zijn
wereldje van seks, drugs en… Nuja, niet rock ’n roll, maar dan
toch disco. Hij maakt kennis met Amber Waves, Jack’s vrouw en de
ster van al z’n films; Rollergirl, een meisje van Eddie’s leeftijd
die nooit haar rolschaatsen uitdoet (zelfs niet om…? Nee, zelfs
niet om…); Rodriguez, een Mexicaanse wannabe wiens droom het is
ooit de ster van een pornofilm te zijn; Scottie, de sullige
microfoonoperateur; Little Bill de opnameleider en nog veel meer
mensen die deel uitmaken van de grote familie die de pornowereld
van eind jaren zeventig blijkbaar is.
Eddie wordt de grootste ster van de industrie, letterlijk en
figuurlijk, verandert z’n naam in Dirk Diggler en begint te leven
naar z’n status: een gigantisch huis, een blitse wagen en kamers
vol met kleren – hij krijgt alles waar hij van droomde in de
eenzamheid van z’n kamer. Maar uiteraard zit er een prijs aan vast,
en naarmate seks meer en meer een vreugdeloze job wordt, naarmate
de drugs het beginnen over te nemen en het gebrek aan echte liefde
in z’n leven steeds acuter wordt, gaat ook z’n kostbare imago
langzaam maar zeker kapot.
Het was blijkbaar moeilijk voor veel mensen om verder te kijken
dan het feit dat de film rond de pornobusiness draaide – zoals
Anderson het zelf zegt, kan het verhaal van ‘Boogie Nights’ ook
gezien worden als een verhandeling over roem op te jonge leeftijd.
Iemand de laatste tijd nog van Corey Feldman gehoord? De jongen
stond in de jaren tachtig op de cover van elk meidenblad als ster
van ‘The Lost Boys’ en ‘The Goonies’. Drank, drugs en de komst van
jaren negentig vernietigden zijn carrière. In principe is dat
hetzelfde als wat er gebeurt met Eddie Adams in de film. Adams wil
zichzelf en de uitzichtloosheid van de realiteit ontvluchten door
Dirk Diggler te worden. Hij wentelt zichzelf in die fictie, kan
geen onderscheid meer maken tussen zichzelf en zijn persona. En
wanneer alles fout begint te gaan, wanneer drugs hem impotent
hebben gemaakt en niets nog echt tot hem door kan dringen, zien we
hoe hij zich nog verder terugtrekt in de fictie: in de laatste
scène van de film noemt hij zichzelf Brock Landers, het personage
dat hij speelde in een lange serie pornofilms met een James
Bond-achtig thema.
Ook andere personages weten niet meer wie ze zijn: Amber Waves
heet (gelukkig voor haar) niet echt Amber Waves, maar haar echte ik
heeft net een zware scheiding achter de rug waarbij ze het
bezoekrecht op haar kind verloren heeft. Scottie is homoseksueel,
maar durft niet toe te geven aan die emoties. Buck, een andere
vriend van de “familie”, wil het eigenlijk waarmaken als verkoper
maar wordt, niet geheel naar zijn zin, de porno-industrie
binnengetrokken. Niemand is wie hij wil zijn. Zelfs de peetvader
van het gezelschap niet, Jack, want hij wil een “echte film” maken,
een film waarbij de mensen blijven zitten na zich te hebben
afgetrokken. Ook zijn ambities liggen elders. ‘Boogie Nights’ is
een film over mensen die worstelen met de realiteit en winnen – ze
leven in een fantasie, maar alle fantasieën eindigen op een bepaald
punt, en wanneer dat gebeurt, is het resultaat niet mooi.
Met dat alles velt Anderson duidelijk geen moreel oordeel over
zijn personages. Ze hebben dan misschien wel meer tussen de benen
dan tussen de oren, maar er heerst wel degelijk een familiegevoel.
De bewoners van de wereld van ‘Boogie Nights’ zijn tragische
figuren, losers, maar wel echte mensen die je niet koud kunnen
laten. Uitstekende acteerprestaties van Mark Wahlberg, Julianne
Moore, Burt Reynolds (wiens Oscar dat jaar gestolen werd door Robin
Williams voor ‘Good Will Hunting’), Philip Seymour Hoffman, John C.
Reilly, Don Cheadle, William H. Macy, Heather Graham en nog vele
anderen helpen natuurlijk ook. Dit is één van de beste
ensemble-films sinds Robert Altman nog goeie films maakte.
‘Boogie Nights’ is gebaseerd op een amauteurfilm die Anderson
als zeventienjarige maakte: ‘The Dirk Diggler Story’, een
nep-documentaire, gedraaid op acht millimeter. Dirk Diggler was net
overleden en via interviews van vrienden en familieleden kregen we
dan te horen hoe zijn leven eruit had gezien. Het verhaal heeft
Anderson gedurende de volgende tien jaar niet meer losgelaten, en
het is dan ook duidelijk te zien dat dit een liefdeswerk is. Na de
hel waar de jonge schrijver/regisseur doorging tijdens het maken
van ‘Hard Eight’, legde hij zich bij het schrijven van deze film
geen enkele grens op. Alles wat hij wilde zien, kwam in het script,
niets was te gek. Toen hij, tegen alle verwachtingen in, de film
ook echt kon maken naar zijn wensen, vloog hij erin met het
enthousiasme van iemand die zijn roeping ontdekt heeft, en dat is
te zien. De invloeden van Robert Altman (de lange openingsscène, de
vele personages) en Martin Scorsese (de montage in de tweede helft
van de film, het gebruik van muziek), zijn duidelijk te zien, maar
Anderson doet er wel helemaal z’n eigen ding mee. Hij slaat je om
de oren met snelle camerabewegingen, felle kleuren, discomuziek en
uiteraard alle smakeloosheid die bij de late jaren zeventig horen
maar, net zoals in ‘Magnolia’, blijft
zijn aandacht heel de tijd gericht op de personages. Geen enkel
shot is gratuit, geen enkele scène doelloos. Anderson heeft wel
degelijk wat te vertellen, en hij weet hoe hij dat moet doen.
Soms heeft hij wat te veel te vertellen, lijkt het bijna. De
film duurt 145 minuten en dat zijn er 15 te veel – ‘Boogie Nights’
is een emotioneel uitputtende ervaring en net als je denkt dat het
niet deprimerender kan worden dan het al is, wordt het nog
deprimerender dan het al is. Pakweg Scorsese zou die fout niet
gemaakt hebben, maar ja, Scorsese is dan ook geen 27 meer en is al
lang z’n tweede film voorbij. ‘Boogie Nights’ is mateloos ambitieus
en het is duidelijk dat Anderson zich in het geheel niets heeft
willen ontkennen tijdens het maken ervan. Soms is dat te zien, maar
zijn talent is groot genoeg om z’n pretentie te overstijgen.
‘Boogie Nights’ is géén monument van een film. Maar het is wel een
mooi standbeeld.
http://www.boogie-nights.com
