Het voorbije decennium is drummer Gabriel Ferrandini uitgegroeid tot een van de centrale spelers van de moderne vrije jazz en improvisatie in Portugal. Met Volúpias maakt hij zijn debuut als leider, al is ook nu weer sprake van een intense collaboratie, en geen duidelijke hiërarchie. Die wordt uitgewerkt via ingetogen interactie met een smeulende intensiteit.
Daarmee zou het wel eens kunnen dat sommigen wat verrast worden, want Ferrandini zit mee aan het roer van een paar bezettingen (RED Trio, Rodrigo Amado Motion Trio, zijn trio met David Maranha en Alex Zhang Hungtai, Casa Futuro …) die soms knetterende erupties kunnen ontwikkelen of regelmatig onderduiken in een ritualistische furie, waarbij zijn tomeloze energie vaak gekoppeld wordt aan een immens gedetailleerde densiteit via uitgebreide percussie. Bij dit trio met tenorsaxofonist Pedro Sousa (waarmee Ferrandini Casa Futuro deelt, maar ook het duo PeterGabriel) en bassist Hernâni Faustino (RED Trio en talloze andere bezettingen) wordt vooral uitgepakt met een verrassend sobere sound, op maat van nachtelijk mysterie.
Je zou Volúpias, dat het resultaat is van een residentie in de Lisbonse club ZDB, eigenlijk ook gerust kunnen beschouwen als een ode aan de Portugese hoofdstad, en dan vooral de nachtelijke versie ervan, die mysterie koppelt aan romantiek en sensualiteit. En het wordt ook letterlijk een reis door de stad, want de negen songtitels voeren je van Ferrandini’s voordeur naar ZDB, een bochtig parcours naar de Bairro Alto. Amper een kilometer te voet, maar voldoende om je helemaal onder te dompelen in een sfeer die uniek is voor deze stad.
De videoclip die werd losgelaten in aanloop naar de release (en van start gaat met “Travessa De São José) dompelde je meteen onder in die donkere romantiek, met een raadselachtige transactie in een rokerig Bar Irreal, waar zwartwitte kostuums en schaduwen de teneur bepalen. Het is iets dat ook uitgewerkt wordt in de drie korte stukken die Volúpias openen. Van “Rua Nova De Piedade” naar “Travessa De São José” en “Rua de São Marçal” beland je in compacte routes, poëtische dromen die hier en daar wat herinneren aan die eerste plaat van het Trespass Trio of de intimiteit van de vroege Air, met duister ingeklede motiefjes en instinctieve bewegingen. Het is sloom geluid kneden, met een sax die soms aan het sputteren slaat en koortsig aanzwelt, om toch weer onder te duiken in het ritmische schilderen van Ferrandini en de lome puls van Faustino.
In “Rua Academia Das Ciências” herinnert Sousa ook wat aan die andere patron van de Portugese improvisatie: Rodrigo Amado, vooral dan ook in de manier waarop jazz en free naadloos in elkaar overlopen, lang aangehouden tonen afgewisseld worden met staccato slingers tegen een achtergrond van ruisende cimbalen en rondstruinende bas. “Rua De O Século” en “Rua Dos Caetanos” werden eigenlijk gebaseerd op muziek van elektronica-artiest Ondness, maar passen perfect in dit zacht kronkelende raamwerk van nachtportretten.
Als er al eentje uit de band springt, dan is het slotstuk “Rua Da Barroca”, de eindbestemming in het hart van de Bairro Alto. Het is een stuk langer dan al het voorgaande, maar overspant ook een breder terrein, met de lang aangehouden tonen uit het hoge register die gaandeweg nerveuzer en turbulenter gaan klinken, tot je halverwege die tien minuten beland bent op vertrouwd(er) terrein, met driftig sputterende notenslierten en rondtollende percussie. Toch brengt het geen verandering in de koers: Volúpias geeft nooit zijn startvibe op. Een “rebirth of the cool”, zo bestempelde een muzikant het album. En terecht, want het weet die beheersing een bedwelmende cool te geven, en dat zonder het mysterie ook maar een keer te laten verslappen tot een al te makkelijk noir-sfeertje. Volúpias is een klein, onvoorspelbaar meesterwerk met een even ingetogen als broeierige sensualiteit.
