De regisseurscarrière van Clint Eastwood is zonder twijfel één
van de meest wisselvallige uit de filmgeschiedenis. Al zo lang hij
achter de camera’s actief is, heeft de man sporadisch schitterende
werkstukjes gemaakt – denk maar aan ‘Bird’, ‘Unforgiven’ en het
crimineel onderschatte ‘A Perfect World’. Maar net zo lang zaten er
ook regelmatig absolute missers bij: nog ‘Space Cowboys’ of
‘Blood Work’,
iemand? In ieder geval hoort bij een nieuwe Eastwood altijd de
assumptie van kwaliteitscinema. Wanneer de voormalige man with
no name een nieuwe prent maakt, hanteren we automatisch hoge
normen omdat we weten waar hij toe in staat is op een goede dag. En
bijgevolg kan een mindere film van Eastwood nog altijd met kop en
schouders boven de rest van de cinemaprogrammering uittorenen.
Dat laatste is momenteel het geval met ‘Changeling’, een goed
geconstrueerd, zij het erg klassiek period drama. In de
handen van de meeste andere regisseurs zouden we allicht meer
bewondering voelen voor het beheerste tempo, de kraaknette
mise-en-scène, het overtuigende tijdsbeeld en de veelal
gracieuze vertelstijl. Maar het is nu eenmaal een film van de maker
van ‘Million Dollar
Baby’, en dus ligt de verwachting net iets hoger. We verwachten
net iets dieper geraakt te worden. Net iets meer dan wat het maar
is. ‘Changeling’ is een degelijke film naar alle objectieve
standaards, behalve naar de reputatie van de regisseur.
Angelina Jolie speelt Christine Collins, een alleenstaande
moeder die in het Los Angeles van 1928 haar zoontje Walter opvoedt.
Wanneer Christine op een dag thuiskomt van haar werk, blijkt haar
spruit echter spoorloos verdwenen te zijn. Vijf maanden moet ze in
twijfel leven, totdat de politie haar contacteert met goed nieuws:
Walter is teruggevonden. Christine kan haar geluk niet op, tot ze
de jongen ziet – “Dit is niet mijn zoon,” zegt ze meteen, maar dat
willen de flikken niet horen. In hun wanhoop om positief in het
nieuws te komen, verplichten ze Christine om de vreemde jongen mee
naar huis te nemen, en verder haar mond te houden. Wanneer ze dat
spelletje weigert mee te spelen, laten ze haar zelfs opnemen in een
psychiatrische inrichting. Christine wordt geholpen door
radiodominee Gustav Briegleb (John Malkovich), die er zijn missie
van heeft gemaakt om de corruptie binnen de LAPD aan de kaak te
stellen.
De grote kracht van Clint Eastwood als regisseur is
waarschijnlijk de ongegeneerde manier waarop hij recente trends
negeert, om gewoon op zijn gemakje zijn eigen, strikt klassieke
ding te blijven doen. Geen hippe montage, geen CGI, maar steevast
een rustig tempo waarin een traditioneel verhaal op een kalme
manier verteld kan worden. Bij ‘Changeling’ is het niet anders, en
al de voor de hand liggende genoegens van zijn films zijn dan ook
weer vertegenwoordigd. ‘Changeling’ ziet er om te beginnen
fantastisch uit – in films die zich afspelen in het relatief
recente verleden, zie je vaak dat er te veel nadruk wordt gelegd op
de periode, met allemaal blinkende nieuwe auto’s van exact het jaar
waarin de film zich afspeelt en geforceerde verwijzingen naar de
populaire cultuur van die tijd die we nu nog kennen. Eastwood maakt
die fout niet (een verwijzing naar ‘It Happened One Night’
aan het einde zal zo ongeveer het meest expliciete zijn) – het
tijdsbeeld wordt volstrekt overtuigend gevat, met settings en
rekwisieten die zelden of nooit de aandacht op zichzelf vestigen
(“kijk eens hoe hard de afdeling set design heeft
gewerkt!”), maar altijd reëel aanvoelen en deel uitmaken van de
textuur van de film. De fotografie van Tom Stern (Eastwoods vaste
cinematograaf sinds ‘Blood Work’) helpt
daarbij ook enorm: de lichtjes verbleekte kleuren en de zorgvuldige
beeldcomposities geven de prent een enorme waarachtigheid. (Mijn
favoriet shot komt er aan het einde van de film, wanneer Jolie van
achter een gevangenisdeur staat te huilen – een magnifiek
niet-zo-stilleven van verdriet, waarvan ik niet weet of het nu
Eastwood of Tom Stern is die er het meeste eer voor verdient.)
Eastwood ontwikkelt zich met ‘Changeling’ ook verder als één van
de meest eerlijk emotionele filmmakers van het moment, die met
bijzonder veel goede smaak moeilijke onderwerpen kan aansnijden.
Euthanasie (in ‘Million Dollar Baby’) en
kindermoord, zoals hier, werden zelden met zoveel tact in beeld
gebracht als in zijn films – altijd op een eerlijke manier, dat
wel, maar erg menselijk en begripvol. Misschien toch een teken van
de milheid van een oudere man. In ‘Changeling’ krijgen we een
aantal scènes die gemakkelijk goedkoop sensationeel hadden kunnen
overkomen – alle scènes in het kippenhok – maar die toch perfect
worden aangepakt om wél een emotionele impact te hebben, zonder
gratuit te zijn.
En toch mankeert er iets aan ‘Changeling’ om er echt een
winner van te maken. Dat heeft enerzijds te maken met de
karakteruitwerking van de film. De goeien zijn goed, en de slechten
zijn slecht, zonder al te veel ruimte voor ambiguïteit. Angelina
Jolie is de getergde moeder en John Makovich de rechtvaardige
dominee (Eastwood blijft overigens één van de weinige filmmakers
die religieuze figuren positief in beeld brengt, na ‘Million Dollar Baby’).
Anderzijds krijgen we Jeffrey Donovan als corrupte flik die geen
seconde twijfelt vooraleer een onschuldige vrouw in een gekkenhuis
te stoppen, en Jason Butler Harner als Gordon Northcott, een
gibberende psychopaat die graag met een bijl achter onschuldige
kinderen aanzit. Wit is wit en zwart is zwart in ‘Changeling’, en
dat gebrek aan uitdieping (die nochtans wel sterk aanwezig is in
veel van Eastwoods andere films), gaat op den duur storen.
Bovendien krijgen we een eigenaardige structuur, waarin
Christine Collins op een bepaald moment zo’n twintig minuten lang
bijna uit de film verdwijnt, om plaats te maken voor een zijplot
rond Gordon Northcott. Het probleem is niet dat die nevenlijn
irrelevant zou zijn voor de rest van de film (hij is meer dan
relevant), maar wel dat hij onhandig in de rest van de film
verweven is. De twee plotlijnen gaan elkaar na een tijdje
tegenwerken en gedeeltelijk ontkrachten. Het is in de plotlijn rond
Northcott dat Eastwood zowel zijn beste momenten weet te scoren (de
scènes in de kippenhok), als zijn grootste fouten maakt:
overnadrukkelijke effecten, zoals een kegel as die met een galmend
gebonk van een sigaret afvalt, zijn er ver over. In ieder geval
zijn het de gebreken van die structuur die ervoor zorgen dat de
emotionele impact van ‘Changeling’ niet is wat het had kunnen
zijn.
De acteerprestaties variëren van aanvaardbaar tot uitstekend.
Angelina Jolie staat net iets te nadrukkelijk naar een oscar te
hengelen als Christine Collins – I want my son back!,
klinkt het, maar wat het echt wilt zeggen is: I want to be
taken seriously as an actress! John Malkovich is zijn eigen
efficiënte zelf als dominee Briegleb, terwijl Jeffrey Donovan de
indruk geeft dat hij eigenlijk heel graag in ‘LA Confidential’ had
gezeten. Geen slechte prestaties dus, maar de acteurs lijken zich
er te zeer bewust van te zijn dat ze in een prestigefilm zitten
waar de bonzo’s die prijzen uitreiken altijd serieus naar
kijken.
Op die manier wordt ‘Changeling’ dus een gemengde zegen: over de
production value kun je niet twisten en Eastwood blijft
een straf verhalenverteller. Alleen negeert hij ditmaal de
complexiteit van dat verhaal te veel en had hij de tijd moeten
nemen om het scenario te voorzien van een grondige poetsbeurt. Maar
er is geen reden om te treuren: de regel zegt dat er na elke
mindere Eastwood weer een meesterwerkje aankomt. Dat belooft dus
voor volgend jaar.
