Eerlijk gezegd: het leek nu ook weer niet zó’n
ondraaglijke gedachte om de rest van m’n leven geen enkele film
meer te zien waarin een onconventionele leerkracht weerspannige
jongeren in het gareel krijgt. Van ‘The Blackboard Jungle’ en ‘To
Sir With Love’ tot ‘Lean On Me’ en ‘Dangerous Minds’ – we wéten
onderhand wel dat één gemotiveerde leraar het verschil kan
betekenen tussen een jonge drugdealer die voor z’n achttiende in
z’n graf ligt, en een modelburger waar George Bush en Bill Cosby
trots op zouden zijn. Opvallend daarbij is dat die films altijd
over leerkrachten Engels gaan. Nog een wonder dat er nergens ooit
een boze liga voor wiskundeleerkrachten is opgestaan om erkenning
te eisen voor de inspirerende capaciteiten van het getal pi. In
ieder geval, mij werd zoals gewoonlijk weer niets gevraagd en dus
zijn we vertrokken voor een zoveelste ongeïnspireerd melodrama
waarin een onderwijzer op simpel verzoek het leven van haar
leerlingen omgooit.
Hilary Swank probeert te incasseren op haar tweede oscar door
Erin Gruwell te spelen, een idealistische lerares die vol nobele
bedoelingen Engels gaat geven in een getto-school in Los Angeles.
Het is 1994, de rellen na de zaak Rodney King zinderen nog steeds
lichtjes na, en bendegeweld is aan de orde van de dag. Wat die
explosieve mix aan zwarte, Latino en Aziatische tieners dus niét
nodig heeft, is een blanke madam die krampachtig coole grapjes
probeert te maken terwijl ze les staat te geven over Homerus. Na
een rampzalige eerste paar weken, besluit Gruwell om het anders aan
te pakken en haar kindertjes zélf aan het woord te laten. Ze geeft
hen een schrift waarin ze dagelijks over hun leven in the
hood moeten schrijven, en naarmate ze hen beter leert kennen,
weet ze zowaar hun respect te verdienen.
Het feit dat ‘Freedom Writers’ gebaseerd is op ware
gebeurtenissen – ongeacht de hoeveelheid Hollywoodsaus die eraan
werd toegevoegd – zorgt allicht voor het oprechte, doodserieuze
toontje van de film. Dit is een prent met issues, en nog
geen kleintjes. Gruwell komt terecht in een onderwijssysteem dat
het op een bepaald moment gewoon heeft opgegeven nog te proberen de
leerlingen iets bij te brengen. Eén van haar collega’s vertelt haar
op kameraadschappelijke toon: “Geen zorgen. Na een tijdje blijven
de moeilijke leerlingen vanzelf wel van je les weg.” En dat is dan
klaarblijkelijk voldoende oplossing voor het probleem. De
moeilijkheid, weet ‘Freedom Writers’ ons te melden alsof dat groot
nieuws is, ligt in de maatschappij buiten de schoolmuren (dat we
dààr nog nooit aan gedacht hadden!). Let’s face it, als je
op straat continu bang moet zijn om neergekogeld te worden, zal het
je worst wezen dat Odysseus niet op tijd thuis raakte.
Daar zit ongetwijfeld heel wat waarheid in – als de
verwachtingen van je school zodanig laaggespannen zijn dat ze je
niet eens echte boeken durven geven, dan ga je je op den duur
effectief gedragen naar het label van “domme randcrimineel” dat ze
je opkleven. Het probleem is alleen dat regisseur en scenarist
Richard LaGravenese ervan overtuigd lijkt te zijn dat het de eerste
keer is dat we dit verhaal horen. Zijn hele film streeft er
wanhopig naar om oprecht, betekenisvol en hoopgevend te zijn, met
een geestdrift en ernst die je uitsluitend aantreft bij mensen die
van zichzelf vinden dat ze met héél belangrijke dingen bezig zijn.
Wat is de grote boodschap van ‘Freedom Writers’? Als je in jezelf
gelooft, kan niemand je tegenhouden. Right on! Een mooie
gedachte, ongetwijfeld, en iedereen die tieners, zeker tieners van
de mean streets van Los Angeles, iets weet bij te brengen
zonder afgeknald te worden, verdient zeker en vast respect, maar
echt wereldschokkend zou ik dat idee nu ook niet durven noemen.
Maar LaGravenese blijft naarstig op dat punt hameren tot je er
bijna gek van wordt. De éne “You can do it!”-monoloog na
de andere vliegt je om de oren, we krijgen één leerling die voor
een voltallige klas voorleest uit z’n notaboekje om zijn liefde
voor de groep te verklaren, en op een bepaald moment horen we zelfs
een flink uit de kluiten gewassen brother met een petje en
een badass ringbaardje zeggen: “Anne Frank was dope,
yo!” Waarna hij het niet kan laten een traantje weg te pinken.
Ja hoor, dit is een regisseur die het heilige vuur voelt branden –
jammer dan dat dat vuurtje, schijnbaar geheel buiten zijn
medeweten, al lang geleden is geblust door andere filmmakers.
Zo lang ‘Freedom Writers’ binnenin het klaslokaal van Gruwell
vertoeft, blijft het allemaal nog redelijk onderhoudend. Zowat elke
plotwending laat zich ongeveer een uur op voorhand raden, maar tot
daaraan toe – je hoeft je op z’n minst niet te vervelen. Eens
LaGravenese zijn camera’s naar buiten neemt, zakt de film echter
volledig in elkaar. We krijgen geforceerde voice-overs die ons hier
en nu ogenblikkelijk even het gevoelsleven van de leerlingen dienen
duidelijk te maken, en een nevenplot rond een moordproces, waar
veel te weinig mee wordt gedaan om z’n bestaan te verantwoorden.
Wat dergelijke jongeren allemaal meemaken is natuurlijk zeer erg,
maar ‘Freedom Writers’ doet hun verhaal maar weinig eer aan door te
suggereren dat één blanke leerkrachte hen probleemloos uit al hun
miserie kan sleuren.
Hilary Swank is goed in de hoofdrol, vooral omdat ze tijdens de
vroege scènes van de film niet bang is om de seutige leerkrachte te
spelen die haar leerlingen niet de baas kan (“Homerus is niet die
van The Simpsons, maar misschien was hij ook wel kaal zoals Homer
Simpson, ha-ha-ha!”). Swank is één van die actrices die altijd het
bekijken waard zijn, ook al zitten ze dan in een scenario waar ze
maar weinig mee kunnen. In de supporting cast zien we
vooral veel jonge gezichten, waarvan er geen één echt memorabel is,
en Scott Glenn, die slaapwandelend z’n pree staat te verdienen.
Imelda Staunton duikt ook even op als antipathieke schoolfrik wiens
taak het is zich in alles te vergissen, opdat Swank er beter uit
zou komen.
‘Freedom Writers’ wil zo graag mooi en inspirerend zijn dat je
het bijna zonde vindt om op de gebreken ervan te letten. Maar
uiteindelijk druipt de stroop er zó nadrukkelijk van af dat het
simpelweg ondraaglijk wordt. Tegen de tijd dat Miep Gies, de vrouw
die de familie Frank hielp onderduiken, een klaslokaal wordt
binnengezeuld om uitgeroepen te worden tot de enige held van één
van de aanwezige gangbangers, ben je bijna klaar om iets
naar het scherm te gooien.
