Hoewel Herman Koch eind jaren tachtig zijn schrijverscarrière startte, duurde het bijna twintig jaar eer hij echt doorbrak. In het bijzonder gedurende de jaren negentig werd en was hij vooral bekend als medebedenker en acteur van het absurdistische televisieprogramma Jiskefet. Tussen de reeksen door bleef Koch romans, verhalen en columns publiceren zonder dat er van een werkelijke doorbraak sprake was. Die kwam er in 2005 met zijn vijfde roman Het diner. Geïnspireerd op waargebeurde feiten zette Koch de hypocrisie van de maatschappij eens te meer te kijk op sarcastische wijze.
Kochs neiging om de wereld een spiegel voor te houden en daarbij in het bijzonder de onaangename kanten van vaak zelfgenoegzame groepen te benadrukken, heeft hem geen windeieren gelegd. In zijn werken stelt hij steevast de (vermeende) hypocrisie aan de kaak van met name kunstenaars en politici, terwijl hij ook antihelden opvoert die net geen psychopathische hufters zijn. De vreemde evenwichtsoefening die Koch daarbij uitvoert, is het innemen van een moreel superieur standpunt en tezelfdertijd net amoreel gedrag goedkeuren. Opvallend genoeg geraakt hij er telkens mee weg, omdat hoewel geen van zijn personages echt sympathiek zijn, de antihelden op zijn minst eerlijk zijn tegenover zichzelf.
In het voornoemde Het diner wist Koch die aanpak voor het eerst scherp te stellen waarna hij die in Zomerhuis met zwembad (2011) wist te herhalen. Toch kwam de echte verfijning er pas met Geachte heer M. (2014) en in mindere mate De greppel (2016) en Een film met Sofia (2021). Kochs personages bleven antipathiek en sommige verhaalelementen grotesk (al baseert Koch zich nog steeds vaak op waargebeurde feiten), maar hij wist wel steevast het verhaal als geheel te bewaren en elke uitweiding of nevensprong een (relevante) plaats te geven. Jammer genoeg leest Het koninklijk huis daardoor des te meer als een stap terug. Opgebouwd als tien afleveringen van een televisiereeks beschrijft Koch het leven van de Nederlandse monarch Hendrik en zijn vrouw Margarita. Samen hebben ze een vijftienjarige dochter, Vera, die klaargestoomd wordt voor haar rol als toekomstige koningin. Hendrik is een eerder kleurloze koning die zijn vrouw adoreert en zich af en toe zorgen maakt over de toekomst van het koningshuis en in welke mate de monarchie nog een toekomst heeft.
Koch maakt er een punt van om hem zo kleurloos mogelijk te beschrijven, maar opvallend genoeg hem daardoor ook net sympathiek te maken. Hij is een man die beseft wat zijn rol in de maatschappij is en die vervult hij dan ook met verve. Van een heel ander kaliber is Margarita: als een ware ster steelt ze sowieso alle blikken en geniet ze volop van de aandacht. Later in het verhaal maakt Koch zelfs duidelijk dat ze nooit met Hendrik getrouwd zou zijn als ze geen koningin kon worden. Ze is zonder twijfel het minst sympathieke en berekende personage in het verhaal. Tijdens een vorig leven was ze in New York gehuwd met een ogenschijnlijk nette zakenman, die echter banden heeft met de maffia. Occasioneel deed ze nog een beroep op hem, steevast om journalisten te laten verdwijnen die onaardige dingen over haar schreven. Er valt weinig tot geen sympathie te voelen voor de vrouw die louter gedreven door rancune en carrièrezucht leeft. De enige die met haar kan wedijveren in schofterigheid is de voormalige koning Arthur, grootvader van Hendrik.
Arthur, zo blijkt later in het verhaal, genoot maar al te zeer van zijn status als man van de kroonprinses en later koning, om de bloemetjes buiten te zetten en zijn zin door te drijven. Opvallend genoeg is net als bij Margarita zijn prestige geleend. Door met de volgende koning(in) te huwen, verwerven ze beiden macht en aanzien die ze anders nooit behaald zouden hebben en die macht versterkt hun onaangename trekjes. Van een heel andere orde is de vorige koning Karl, vader van Hendrik en schoonzoon van Arthur. Het is de enige aangetrouwde monarch die geen misbruik van zijn macht lijkt te willen maken. De keerzijde ervan is dat hij een mentale inzinking kreeg en in een instelling belandde. Koch lijkt er een sport van te maken het hele koningshuis te ridiculiseren waarbij de koninklijke familieleden, of alvast zij die op de troon belanden, doordrongen van plichtsbesef maar geen van allen aantrekkelijk zijn, terwijl hun knappe, immorele partners vooral gedreven zijn door carrièrezucht en een drang naar macht zonder rekenschap.
De rode draad in het verhaal is de affaire die koning Margarita opstart met de bekende kunstschilder Joseph Bosman, het type kunstenaar dat Koch graag in de zeik zet. Maar Koch houdt zich in en werkt Bosman nauwelijks uit. Hij mag dan wel een vrouwenversierder zijn, onsympathiek is hij niet en zijn succes lijkt hem vooralsnog niet echt naar het hoofd gestegen te zijn. Zelfs de affaire die bij de aanvang van het boek opgestart wordt, blijft ondanks alles onderbelicht. Koch gebruikt het vooral als een manier om naar het einde toe te werken terwijl hij intussen de koninklijke familie en hun onhebbelijkheden in de verf zet. Hierdoor rijst de vraag wat deze verhaallijn bijdraagt aan het geheel behoudens dan dat het een einde moet inleiden dat hoe dan ook geforceerd aanvult en, tekenend voor de roman, nooit echt geloofwaardig wordt.
Het koninklijk huis leest dankzij Kochs stijl als een trein, maar heeft inhoudelijk weinig te bieden. De karikatuur op het Nederlandse koningshuis voelt zwak aan (al zal een Nederlandse lezer hier misschien meer van genieten) en de personages komen nog minder dan anders tot leven. Kochs personages zijn weliswaar altijd bordkartonnen van aard geweest, met als voornaamste doel een cynische visie van de auteur uitdragen, maar ditmaal valt het grotendeels in onvruchtbare aarde. Er zijn wel enkele leuke bespiegelingen maar geen ervan is al niet eerder en beter uitgewerkt. Mogelijk wou Koch een soort parodie op reeksen als The crown schrijven, maar nergens weet hij dat echt waar te maken. Koch heeft zichzelf de voorbije vijftien jaar als een uitstekend auteur en maatschappijcriticus weten te profileren, Het koninkljk huis is daar een kleine smet op die best beschouwd kan worden als wat gerommel in de marge.
