Hoewel de naam Joost Swarte (1947) niet bij iedereen bekend in de oren zal klinken, zullen er weinig zijn die nog nooit een werk van Swarte ergens zagen. De sterkte maar ook zwakte, als het om bredere naambekendheid gaat, van de Nederlandse stripauteur en grafisch ontwerper, is dat hij zich steevast van allerlei markten bediende maar geen van de door hem bedachte figuren echt in het collectief geheugen wist door te dringen, behoudens misschien Jopo De Pojo, al zal zeker niet iedereen hem bij naam herkennen.
Swarte studeerde industrieel ontwerp maar startte in 1971 zijn eigen striptijdschrift Modern Papier dat na enkele jaren opging in Tante Leny presenteert! Toen dat tijdschrift eind de jaren zeventig ophield te bestaan, had Swarte al enige naam voor zichzelf opgebouwd. In diezelfde periode verwierf hij voor het eerst internationale faam dankzij het stripfestival van Angoulême. Enkele jaren later richtte hij samen met Hansje Joustra de (strip)uitgeverij Oog & Blik op. Hoewel Swarte dus sterk investeerde in het striplandschap, beperkte hij zijn output daar niet toe. Vanuit zijn achtergrond en opleiding is het niet vreemd dat hij naast illustraties en muurschilderingen ook meubilair, glas-in-loodramen, tapijten en zelfs enkele gebouwen ontwierp. In Biblio + Picto staan Swartes illustratiewerk voor boek(cultuur) en typografie centraal, waarbij meteen opgemerkt mag worden dat dit niet meer dan een bloemlezing is uit het oeuvre van deze hyperactieve kunstenaar.
Dat Swarte een hart voor het geschreven woord heeft, hoeft niet te verbazen. Zo leverde hij onder meer illustraties aan voor een editie van Nescio`s De Uitvreter, Titaantjes en Dichtertje, later uitgebreid met Mene Tekel en tekende hij verschillende boekcovers. Daarnaast leverde hij ook voor kranten en tijdschriften werk aan, onder andere voor boekkaternen. Een niet onbelangrijk deel ervan is gebundeld in Biblio + Picto dat de focus legt op de ervaring van het lezen zelf in plaats van op de inhoud van het boek. In zijn soms wat hoogdravend voorwoord stelt Yasco Horsman terecht dat lezers zich vaak verliezen in een boek en dat dit zowel een intensieve als een ontspannende gebeurtenis kan zijn. Iets wat Swarte in de veelvoud van tekeningen ook perfect weet te vatten. Niet onterecht verwijst Horsman hierbij ook naar Swartes tekenstijl die onder de `klare lijn` valt, een term overigens bedacht door Swarte in 1977, naar aanleiding van de tentoonstelling Kuifje in Rotterdam.
Hergé geldt, naast Edgar P. Jacobs en Jacques Martin, zowat als de grondlegger van die stijl die zich kenmerkt door cartoon personages in een realistisch decor te plaatsen, essentiële lijnen in te zetten met weinig gebruik van schaduwen en arceringen en een uniforme, strakke lay-out. Wanneer de stijl in de jaren zeventig opnieuw in zwang raakt, is dit in de eerste plaats binnen de ‘underground’ stripwereld waar illustratoren als Swarte de stijl nieuw leven inblazen door die te koppelen aan een meer maatschappijkritisch denken en loskoppelen van het pure verhaal. Omschreven als modernisme waagt deze variant zich ook aan meer gewaagde onderwerpen zoals seks en geweld, terwijl het traditionalisme trouw(er) blijft aan Hergés aanpak. Tezelfdertijd is het ook een artificieel onderscheid en variëren de tekenaars tussen beide manieren van aanpak, ook Swarte kan naargelang het werk of opdracht nu eens tot de ene dan tot de andere groep gerekend worden.
In Bliblio + Picto is hij, hoewel hier en daar wat naakt te zien is, toch vooral de `brave` tekenaar die zijn fantasie de vrije loop laat en daarbij graag met de wetten van de realiteit speelt om een droombeeld te creëren dat perfect de wonderwereld van het lezen oproept. Swarte toont treffend aan hoezeer een lezer op kan gaan in lezen maar ook op welke manier dat een heel eigen wereld oproept of zelfs mensen samen kan brengen. Elke tekening en illustratie vertelt een eigen verhaal dat nu eens mild spottend dan weer ontroerend is, maar elke keer perfect het gevoel overbrengt. En hoewel bij elke tekening duidelijk het jaartal en opdracht vermeld staan, blijven ze ook los daarvan bestaan alsof Swarte zelf telkens weer de vrije hand had om zijn eigen denkbeelden op papier te zetten en de opdracht naar zijn hand zette, veeleer dan omgekeerd.
Een tweede korter deel is gewijd aan Swartes typografisch werk, al valt het onderscheid met het eerste deel soms moeilijk te trekken. Wanneer duidelijk(er) sprake is van pure typografie valt eens te meer op hoe herkenbaar Swartes stijl wel niet is en hoe in een enkele afbeelding of lettertype meteen zijn hand te herkennen is. Patrick Gaumer die de inleidende tekst voor dit deeltje schrijft, is minder pedant dan Horsman en plaatst dit element van Swartes werk helder binnen zijn bredere oeuvre en toont zo ook zijn waarde als typograaf aan. Hier komt een kant van Swarte aan bod die minder gekend is maar daarom niet minder waardevol. De (absurde) speelsheid van het illustratiewerk is weliswaar minder rijk maar toch weet Swarte nog steeds unieke beelden op te roepen die de boodschap niet in de weg staan. Waar een tekening vaak enige vrijheid en interpretatiemogelijkheden kent, geldt dit veel minder voor dit soort werk. Eenieder moet in een oogopslag herkennen waar het om gaat. De essentie van een pictogram is zijn herkenbaarheid en dat weet Swarte perfect te vatten zonder zijn stijl te verloochenen.
Een overzichtswerk van Swarte valt moeilijk samen te stellen, daarvoor is zijn werk te divers inzake publicaties en opdrachten. Pogingen daartoe schieten sowieso te kort waardoor een focus op een bepaald thema veel meer voor de hand komt te liggen. Biblio + Picto is zo een focus, één die bewust een bepaald thema er uit licht zonder meteen de pretentie te hebben om volledigheid te suggereren. Voor liefhebbers van Swartes stijl is het een must, voor anderen is het een mooie introductie en (her)kennismaking met een artiest en kunstenaar wiens werk ze ongetwijfeld al meermaals tegen gekomen zijn, zelfs al kennen ze de auteur er achter niet bij naam.
