Linus + Økland/Van Heertum/Zach – Light as never (Aspen 014)
“Une lumière inattendue les fait trembler, comme si des soleils pendaient à leurs doigts pour éclairer des paradis émiettés.” (Emil Cioran)
Geen idee wat er op de lange termijn zal gebeuren, maar het is geen overdrijving om te stellen dat het kwintet Linus + Økland/Van Heertum/Zach momenteel het vlaggenschip van Aspen Edities is. De kern van de band – Ruben Machtelinckx en Thomas Jillings – debuteerde in 2014 met Onland en wisselde vervolgens een paar keer van bezetting om uiteindelijk te belanden bij deze combinatie van muzikanten. Hun mono no aware werd de eerste release van het label en zette meteen de muzikale en esthetische lijnen uit. In deze band komt het allemaal samen: de balans tussen traditie (op z’n minst residu van rootsmuziek) en experiment, compositie en improvisatie, de combinatie van Belgische muzikanten en buitenlandse gasten.
Vijf jaar na dat debuut is er eindelijk het vervolg van die bezetting. Hun sound is instant herkenbaar, door die unieke instrumentatie – gitaar/banjo, saxofoon/klarinet, hardanger fiddle, euphonium/trompet en percussie -, maar geen statisch gegeven. Voor Light as never maakte Jillings niet alleen gebruik van een bijkomende synth, maar de band drijft ook verder af in avant-gardewateren. Maar dat gebeurt vanzelfsprekend in deze zeven stukken, vijf improvisaties en twee composities, waardoor het lijkt alsof dit album een microkosmos is die de weelde van het label weerspiegelt.
Met “playful” (opnieuw toepasselijk getiteld) en “echo” kent Light as never twee korte stukken die fungeren als introductie en finale. Het eerste is een speels amalgaam waarin iedereen zich eens wil laten horen, zo lijkt het wel. De gitaar strooit stekelige motieven rond, de fiddle (apart opgenomen, maar naadloos verweven in het geheel) voegt folkaccenten toe, percussie klettert en galmt in de ruimte, etc. Iets als freefolk, spontaan en energiek. Dan is de afsluiter daarnaast wel een donkerder weerwoord, met onheilspellende lagen en een terneergeslagen teneur.
Daartussen: vijf stukken die de intussen immense reikwijdte van het kwintet uit de doeken doen. “ostinato” is daadwerkelijk opgebouwd rond een aangehouden motief (is dat een synth of een gitaar?) die fungeert als ruggengraat waarrond de band een klankenspel boetseert. Een unisono uitgevoerd thema pakt uit met vertrouwd klinkende, statige folk, terwijl er zich op de achtergrond een wereld van details ontspint. Een grommende onderlaag die zich in de eerste helft al een paar keer laat voelen, komt vanaf de helft naar de voorgrond. Geen idee wat het is – roterende voorwerpen op Zachs op z’n zij gelegde basdrum of iets elektronisch? -, maar het geeft het stuk een haast industriële toets.
Een ietwat vergelijkbaar procedé doet zich voor in “Conway”, waar een repetitief element (een synthloop, iets met een bewerkte fiddle, brushes op een drumvel?) gehanteerd wordt als een aangehouden puls, terwijl daar andere lagen opgelegd worden. Het heeft iets donker en manisch, maar tegelijk ook ingetogen en sereen, door de lang aangehouden golven en accenten die komen en gaan. Een machtig samengaan van verbasterde rootsmuziek en avant-garde. En bovendien een mooi contrast met stukken als het titelnummer – een vertrouwd klinkende compositie van Machtelinckx die warm en behaaglijk aanvoelt – en het verwante, maar geïmproviseerde “first notes”. En dan is er nog “affirms nothing”, een bevreemdend hoorspel, nauwer verwant aan elektronisch experiment, waarmee het kwintet verder dan ooit afdwaalt van de kamermuziek/folk die zijn startbasis vormde.
Beluister Light as never vlak na Onland en het wordt duidelijk wat een formidabele weg Linus afgelegd heeft. Niet dat een experimenteler album sowieso een beter album is, maar het is wel frappant hoe de twee muzikanten hun sound opengebroken hebben om er in het gezelschap van verwante geesten iets anders, iets met vele gezichten, van te maken. De oorspronkelijke kern is er natuurlijk nog, maar is intussen opgeslorpt door een collectieve identiteit die intussen zoveel meer is dan een optelsom van invloeden en achtergronden. Dit is zo’n album dat even herkenbaar als vernieuwend is, even behaaglijk als uitdagend. Gemaakt met vertrouwen in eigen kunde en de onbevangenheid die nodig is om grenzen te verleggen. Misschien wel een scharniermoment.
De conclusie is dan ook simpel: was mono no aware in 2017 al een ijzersterke entree en beginselverklaring, dan is Light as never de gewaagde tegenhanger die vijf jaar later samenvat waar Aspen Edities intussen voor staat: een volstrekt unieke catalogus, in binnen- en buitenland.
Het album is verkrijgbaar op vinyl en cd. Het artwork is voor de vierde keer bij Linus van Ante Timmermans.