Jagjaguwar
V2
De grote tragedie van de modale muziekliefhebber in 2011 is niet
de dood van Amy
Winehouse, liefste lezers. Nooit hebben wij droevigere blikken
gezien op de gezichten van teerbeminde vrienden dan toen zij ons
wisten te vertellen dat zij geen tickets hadden kunnen bemachtigen
voor het optreden van Bon Iver, dit najaar in de – klaarblijkelijk
te klein bevonden – Ancienne Belgique. Wie had kunnen voorspellen
dat deze melancholieke bard sinds het verschijnen van zijn
debuutplaat ‘For
Emma, Forever Ago‘, zoveel populariteit zou vergaren?
Justin Vernon zelf – het brein en de bezieling achter Bon Iver –
alleszins niet. Op ‘Bon Iver, Bon Iver’ probeert hij het
overdonderende succes een plaats te geven en tegen ieders
verwachting in, speelt hij dit op revolutionaire wijze klaar. Het
resultaat is geen vijfsterrenplaat zoals zijn voorganger. Waar ‘For
Emma, Forever Ago’ op alle vlakken hoge ogen scoorde, blijft ‘Bon
Iver, Bon Iver’ meermaals kampen met grote vraagtekens. Maar weet u
wat, soms is vier sterren beter dan vijf. Op ‘Bon Iver, Bon Iver’
toont Vernon zich de moedigste artiest die hij kon worden. De
consequenties zijn niet minder dan ongemeen verbluffend.
Het eerste wat opvalt aan ‘Bon Iver, Bon Iver’, is dat de plaat
overkomt als één lange track (Brian Eno zou vast
trots zijn), alsof Vernon in één ademhaling zijn luisteraar
overdondert. Een kortstondige ademhaling, want deze lyrische
ervaring is voorbij voor u drie keer met uw ogen kunnen knipperen
heeft. ‘Holocene’ is het nummer dat het snelst als individuele
track blijft hangen wegens zijn innerlijke pracht. De titel
verwijst naar een bar in Portland, en het nummer is doorspekt van
zelfreflectie. Al moeten we Vernon toch ongelijk geven wanneer hij
zingt “And once I knew I was not magnificent”: Hij zou eens moeten
weten hoeveel miljoenen harten hij tot ontroering aanzet met zijn
gouden falsetstem.
Vaker dan ooit zoekt Justin Vernon inspiratie op een instrument
dat hem niet helemaal eigen is. Eerder dan naar de gitaar te
grijpen, valt er op ‘Bon Iver, Bon Iver’ een lichte voorkeur voor
de piano te bespeuren. Het gevolg hiervan is dat verschillende
tracks omgevormd worden tot barokke soundscapes die haast
filmisch aandoen. Het beste voorbeeld hiervan heet ‘Wash.’, waarop
we Bon Iver minimalistischer dan ooit mogen bewonderen. Het nummer
verhaalt over zijn geboorteoord Eau Claire en hoe je je nooit
volledig kunt loskoppelen van je thuishaven, en zou zelfs zijn
inspiratie kunnen gehaald hebben bij de postdubstep van vernieuwer
der vernieuwers James Blake – al
blijft Bon Iver in tegenstelling tot bovenvermeld wonderkind nog
steeds voornamelijk een folkartiest, en zou hij zijn stem nooit zo
omvormen als Blake dat doet – of dat dachten we maar.
Waar aspirant-literatuurwetenschappers soms op het vervelende af
leren dat de tijdsgeest en context waarin een auteur zich op het
moment van schrijven bevindt er werkelijk niet toe mag doen, toont
Bon Iver aan dat kadervorming wel degelijk alles betekent. ‘For
Emma, Forever Ago’ werd geschreven in absolute eenzaamheid, toen
Vernon zich teruggetrokken had in een hut ergens in het bevroren
niemandsland dat zich ook wel Wisconsin tijdens de wintermaanden
laat noemen. Op ‘Bon Iver, Bon Iver’ lijkt de zanger herboren. Elk
nummer op het album verwijst naar een specifieke plek, als een
trektocht met helende krachten. Zo bezingt hij tijdens ‘Michicant’
de plaats waar je absoluut niet wil vertoeven. Openingsdans ‘Perth’
en het hoopvolle ‘Towers’ tonen zich dan weer van hun vrolijkste
kant.
Justin Vernon verklaarde er alles aan te willen doen om dit een
gelukkige plaat te maken. Emma heeft plaats geruimd voor Beth, een
optimistischer eindstation dan zijn voormalige amoureuze depressie.
Na ‘Forever Ago’ leeft Bon Iver opnieuw in het heden, al draait hij
er zijn hand niet voor om om tijdens de finale track – die de naam
van zijn muze draagt – duchtig naar de jaren ’80 te
verwijzen.’Beth/Rest’ is zelfexpressie tot het beschamende af.
Vernon vormt zijn bloedmooie falsetstem om naar autotune,
alsof we hier met een nummer van Major Lazer te maken hebben. De
saxofoon lijkt weggelopen uit de meest slijmerige Dire
Straits-hits. Het resultaat heeft veel kritiek mogen slikken, al is
dat slechts deels terecht. Het nummer toont louter de honger naar
geluidsexperimenten, de zin om zichzelf heruit te vinden.
Uit ‘Beth/Rest’ kunnen we dan ook een conclusie trekken die in
feite het album over de hele lijn beslaat. ‘Bon Iver, Bon Iver’
staat bol van de vernieuwing en doet geenszins sentimenteel
terugdenken aan zijn voorganger. Hij luistert minder vlot dan de
treurzangen uit ‘For Emma, Forever Ago’ en bestempelt zichzelf
daardoor met scherp als minder vanzelfsprekend. ‘Bon Iver, Bon
Iver’ kan je aldus beschrijven als een moeilijke tweede, maar dan
in positieve zin. Minder moedige artiesten zouden het nooit
aandurven géén halfslachtige kopie te maken van hun grote
succesdebuut. Het feit dat Bon Iver hier een nieuwe weg inslaat en
nieuwe invloeden (tot op het bevreemdende af) toevoegt aan zijn
oeuvre, staaft dat hij des te eerlijker is aan zichzelf. En dat is
dan weer het ultieme bewijs dat we nog heel wat mogen verwachten
van de Amerikaanse bard, dat hij nimmer ter plaatse zal blijven
trappelen, maar steevast een nieuwe invalshoek zal proberen vinden
om zijn folkballades vernieuwend en sensationeel te houden.
Alle vergelijkingen ten spijt kunnen wij in feite enkel eindigen
met de verklaring dat Bon Iver voornamelijk de mosterd gehaald
heeft bij zijn eigen verbeeldingskracht. “Never gonna break,” zingt
hij op ‘Minnesota, WI’. Justin Vernon bewijst dat hij allerminst
bij de pakken blijven zitten is. Met ‘Bon Iver, Bon Iver’ is hij
niet de gemakkelijkste weg ingeslagen, zoveel is zeker. Wat echter
evenzeer als een paal boven water staat, is dat hij hiermee de
mooiste plaat vervaardigd heeft die wij hem, als opvolger voor die
dekselse Emma, konden zien maken. Ze weet niet wat ze mist.
