Snelfilmer Michael Winterbottom begint zichzelf stilletjesaan te
profileren als één van de voornaamste chroniqueurs van de huidige
toestand in het Midden-Oosten. ‘In This World’ draaide rond enkele
Afghaanse vluchtelingen die Groot-Brittannië proberen te bereiken,
‘Road to Guantanamo’ was een vlammende aanklacht tegen de
behandeling van de gevangenen in de roemruchte Amerikaanse nor voor
verdachte terroristen, en nu is er dus ‘A Mighty Heart’. Van de
drie is dit in ieder geval de meest conventionele film: er worden
bekende acteurs gebruikt in de hoofdrollen, de documentaire
structuur waar Winterbottom vaak gebruik van maakt, wordt hier
grotendeels achterwege gelaten en ook het verhaal zelf is opvallend
mild in z’n kritiek op de Amerikaanse politiek. De films van
Winterbottom zullen wel nooit helemaal mainstream worden,
maar met ‘A Mighty Heart’ zit hij daar toch verdomd dicht tegen
(let alleen al op de tenenkrullend sentimentele titel). Wat niet
noodzakelijk negatief is, natuurlijk, maar dan had het drama wel
wat sterker uit de verf mogen komen.
De film vertelt het waargebeurde verhaal van Daniel Pearl (Dan
Futterman) en zijn vrouw Mariane (Angelina Jolie). Ze zijn allebei
journalisten die in 2001 vanuit Pakistan verslag uitbrengen van de
Amerikaanse invasie van Afghanistan. Eens het Talibanregime daar
verwijderd is, blijven ze in Karachi om de situatie op te volgen.
Het is pas aan het begin van 2002, wanneer Mariane vijf maanden
zwanger is, dat ze besluiten om weer naar huis te gaan. Voor ze dat
doen, wil Daniel echter nog een laatste interview afnemen, van een
moeilijk te bereiken sjeik. Daniel vertrekt, maar komt niet meer
naar huis. Kort nadien blijkt dat hij ontvoerd is door
terroristen.
Iedereen die de voorbije vijf jaar wel eens een tv heeft
opgezet, weet hoe dat verhaal afloopt: ondanks internationale
onderhandelingen en een uitgebreid onderzoek, wordt Daniel
uiteindelijk onthoofd door zijn ontvoerders. Een filmpje van de
moord werd op het internet gezet. Wat daar zo shockerend aan was,
was niet eens zozeer het feit dat een mens werd vermoord, maar wel
de manier waarop – het barbaarse van een onthoofding, het
middeleeuwse karakter ervan. Op die manier werd de hele affaire een
debatonderwerp dat door beide kanten van het politieke spectrum
werd opgeëist: degenen die vóór de Amerikaanse aanwezigheid in het
Midden-Oosten waren, wezen op de bloeddorstigheid van dergelijke
executies – tegen dat soort praktijken vechten we nu. Degenen die
vonden dat de VS niets te zoeken hadden in Afghanistan (laat staan
Irak), haalden het voorval aan als ultieme reden waarom ze er
hadden moeten wegblijven – dan was dit ook niet gebeurd. Hoe je het
ook bekijkt, voor Mariane Pearl zal het allicht weinig
uitmaken.
Net zoals Paul Greengrass toen hij ‘United 93’ maakte, zit
Michael Winterbottom hier vanaf het begin met een problematisch
verhaal: iedereen kent namelijk het einde al. Hoe los je dat op?
Greengrass wist, dankzij een zorgvuldige opbouw, jachtig camerawerk
en intense ensceneringen, toch ongelooflijk veel suspense op te
wekken in ‘United 93’: je wéét dat dat vliegtuig gaat neerstorten,
en toch zit je stilletjes te supporteren dat de passagiers tijdig
het toestel terug in de lucht zullen krijgen. Een hele prestatie,
die Winterbottom hier maar zeer sporadisch weet te leveren. Er
zitten een aantal scènes in ‘A Mighty Heart’ die best wel intens
zijn, zeker naar het einde toe, wanneer de sporen die de
Pakistaanse CID opvolgt concreter worden.
Maar veel vaker blijft de film ter plaatse trappelen, met
eindeloze scènes rond een tafel vol laptops, waar de éne
crisisvergadering na de andere wordt belegd, zonder dat er veel
concreets wordt gezegd of gedaan. Winterbottom kiest resoluut het
standpunt van Mariane – we krijgen Daniel niet te zien tijdens zijn
gevangenschap, we weten alleen wat Mariane op dat moment weet. En
het resultaat daarvan is een soms erg statische film. Want wat deed
Mariane behalve bang afwachten en bijna een hartaanval krijgen
telkens de telefoon rinkelde? Niet veel. Je krijgt continu de
indruk dat ‘A Mighty Heart’ wel probeert om eenzelfde suspense op
te wekken als ‘United 93′, maar er gewoon niet geraakt omdat er
niet genoeg evolutie in de gebeurtenissen zit (totdat het onderzoek
z’n einde nadert, maar tegen die tijd zijn we al een uur
bezig).
De andere mogelijkheid die Winterbottom had, als suspense dan
toch niet wilde lukken, was om op de tragiek van de situatie te
mikken. Hij had kunnen vertrekken vanuit de voorkennis van de
kijker om van z’n film een soort van noodlotsdrama te maken – het
verhaal van een onvermijdelijke dood. Zo was ‘A Mighty Heart’
misschien niet spannender geworden, maar wel ontroerender,
pakkender. Maar ja, zo is de film nu eenmaal niet gestructureerd.
Winterbottom beperkt zijn visie en de informatie in het verhaal tot
enkel hetgeen dat Mariane op het moment zelf weet, en dus kan hij
ook de dood van Daniel niet vanaf het begin een rol laten spelen.
De inzet van de film is niet “Daniel Pearl is vermoord en dat is
een tragedie”, maar wel: “zal hij het halen of niet”? En dat weten
we dus al op voorhand, zonder dat Winterbottom het ons kan doen
vergeten.
De documentaire aanpak van zijn vorige Midden-Oostenfilms keert
hier in een sterk afgezwakte vorm terug. Voor het grootste deel is
‘A Mighty Heart’ een traditioneel opgebouwd drama, waar dan af en
toe kleine docu-elementjes in opduiken: de namen van de personages
verschijnen op het scherm, er wordt voor sommige scènes in HD
gefilmd en een voice over aan het begin plaatst ons (op
een nogal onsubtiele manier) in de film. Zou het kunnen dat
Winterbottom zijn film conventioneler heeft moeten maken, nu hij
samenwerkte met Angelina Jolie en Brad Pitt (die produceerde)? Of
is dat gewoon mijn slecht karakter?
Voor La Jolie is dit trouwens een prachtig prestigeproject: ze
mag een vrouw spelen die de status van levende heldin heeft bereikt
en ze krijgt een resem grote emoties voorgeschoteld. Smullen dus,
alleen is Jolie niet noodzakelijk de beste keuze geweest. Ten
eerste heeft ze haar imago tegen (hoeveel kindjes zou ze hebben
geshopt tijdens opnames?), wat er vanzelf al een twijfelachtig
kantje aan geeft, en ten tweede gaat ze regelmatig over de top in
haar vertolking. Haar reactie wanneer ze hoort dat haar man dood
is, is pijnlijk om naar te kijken, maar niet op de manier die
Winterbottom voor ogen had.
‘A Mighty Heart’ heeft zo z’n momenten, maar bevat te weinig
suspense of dramatiek om de hele tijd te blijven boeien. Een prent
met nobele bedoelingen, daar niet van, maar met goede intenties
maak je nog geen goede film.
