Richard Linklater zal tevreden zijn: er is nog eens een film van
hem tot in de Belgische bioscopen gesukkeld. Z’n vorige twee
projecten, de mislukte komedie ‘Bad News Bears’ en het nochtans erg
sterke ‘A Scanner
Darkly’, vlogen rechtstreeks op dvd, en hoewel het met deze
‘Fast Food Nation’ dezelfde richting leek op te gaan, krijgen we nu
toch een kans om ‘m op een groot scherm te zien. Nuja, een
waterkansje dan: opdat je toch maar vooral àlle gelegenheid zou
krijgen om uitgebreid naar ‘Pirates of the
Caribbean’ te kunnen gaan kijken, wordt ‘Fast Food Nation’, net
als verleden week ‘Conversations With Other
Women’, verbannen naar een enkel zaaltje ergens in een steeg
achter de multiplex. Ze zijn zelfs zo aardig geweest om absoluut
geen publiciteit voor de film te maken. Geen trailers, geen
affiches, niks. Is dat niet mooi van ze? En dat terwijl ‘Fast Food
Nation’ toch een boeiend docu-drama is, dat weliswaar z’n gebreken
heeft, maar steeds fascinerend weet te blijven en geldige vragen
oproept over de voedselindustrie in Amerika (en daarbuiten).
Gebaseerd op een ophefmakend non-fictieboek van Eric Schlosser
uit 2001, onderzoekt ‘Fast Food Nation’ hoe de typische Amerikaanse
hamburger eigenlijk tot aan de toonbank van de doorsnee McDonald’s
raakt. We zien Greg Kinnear in een sterke rol als Don Anderson, een
marketingexpert bij Mickey’s, een fictieve fastfoodketen (hoewel
het vast geen toeval is dat McDonald’s ook wel “Mickey D’s” wordt
genoemd in de VS). Wanneer enkele studenten een onafhankelijk
onderzoek laten uitvoeren naar de bestanddelen van een hamburger
van bij Mickey’s, blijkt dat er opvallend veel rundermest in het
vlees aanwezig is. Don wordt naar Cody, Colorado gestuurd om er het
vleesverwerkend bedrijf te bezoeken waar de hamburgers vandaan
komen, met een simpele vraag: “Er zit stront in ons eten. Hoe komt
dat?” Op het eerste zicht lijkt alles aan dat vleesbedrijf, UMP,
legitiem te zijn, maar Don blijft vreemde verhalen horen over
onethische praktijken.
Parallel daaraan volgen we het verhaal van enkele Mexicaanse
immigranten, die illegaal de grens met de VS oversteken en
uiteindelijk tewerk gesteld worden als arbeiders bij UMP. Daar
worden de vrouwen seksueel lastig gevallen, terwijl iedereen er
onder gevaarlijke omstandigheden werkt – ongevallen waarbij armen
en benen verloren worden, komen er regelmatig voor. Ook de hygiëne
laat te wensen over: de Mexicanen moeten de ratten met een
hogedrukreiniger wegjagen en wanneer de ingewanden van de runderen
verwijderd worden, gebeurt dat zo haastig dat er – jawel – stront
en andere vloeistoffen in het vlees terecht komen.
‘Fast Food Nation’ had een belerende aanklacht kunnen worden
tegen het eten van vlees, maar zo simplistisch bekijkt Linklater
het godzijdank niet. Mensen eten vlees, daarvoor moeten dieren
gedood worden, dat weten we allemaal. Waar de regisseur meer
problemen mee lijkt te hebben, is het absolute gebrek aan ook maar
het minste menselijke fatsoen bij de zakenmannen die daarvoor
verantwoordelijk zijn. Bruce Willis is één van de vele sterren die
een cameo krijgen, in zijn geval als de ritselaar die het contract
tussen Mickey’s en UMP heeft geregeld: “Amerika moet eens wat
minder kinderachtig worden,” zegt hij. “Waar denk je dat je anders
zo’n goedkoop vlees kunt krijgen? Je eet waarschijnlijk al je hele
leven af en toe stront, so what?” In principe draait het
dus om geld: niemand wil opeens tien dollar voor een hamburger
betalen, dus moeten arbeid en productie zo goedkoop mogelijk
gebeuren, dus krijg je wantoestanden. In dit geval: illegale
arbeiders die worden uitgebuit en stront in je eten.
Thematisch zit ‘Fast Food Nation’ dus zeker goed – dit is een
verhaal dat de moeite van het vertellen waard is en dat nergens
goedkoop sentimenteel of pedant wordt. De verschillende
verhaallijnen zijn allemaal engagerend en boeiend en de acteurs
brengen het er uitstekend vanaf. In de voornaamste rollen weet Greg
Kinnear de gewetenscrisis van zijn personage overtuigend tot leven
te brengen – hij wéét dat de praktijken van UMP niet deugen, maar
wil hij de zekerheid van zijn job daarvoor riskeren? Catalina
Sandino Moreno speelde enkele jaren geleden nog een fantastische
hoofdrol in ‘Maria
Full of Grace’ en is ditmaal het voornaamste personage in de
plotlijnen rond de Mexicanen – ze brengt erg veel oprechtheid naar
die rol, een sterke madam die de éne tegenslag na de andere te
verwerken krijgt. En Ashley Johnson verrast als Amber, een meisje
dat bijklust in een Mickey’s restaurant, maar af te rekenen krijgt
met gewetensproblemen. Het enige waarin ik haar ooit eerder zag,
was in de pluizige romkom ‘What Women Want’, waarin
ze de dochter van Mel Gibson speelde. ‘Fast Food Nation’ suggereert
dat ze een mooie toekomst zou kunnen hebben.
Het probleem met de film is echter dat niet al die verhalen even
succesvol worden afgewerkt. Greg Kinnear verdwijnt na een uur
plotseling uit de film, om pas tijdens de eindaftiteling heel even
terug te keren. Andere plotlijnen worden wel aangereikt, maar niet
verder ontwikkeld. Zo zijn de collega’s van Amber bij Mickey’s
continu aan het praten over een mogelijke overval op de
hamburgertent – er werden al heel wat andere fast food-restaurants
in de buurt beroofd, dus wanneer zal het hun beurt zijn? Dat leidt
ergens naartoe, denk je dan, maar nee hoor. Misschien dat de
personages gewoon niets beters hadden om over te praten. Dat soort
van losse eindjes zijn er nóg, en ze kunnen storend werken, hoewel
ze aan het einde van de rit maar weinig afdoen aan de algehele
impact van de film. Uiteindelijk krijg je wel een meeslepende rit
door een corrupte wereld die het verdient om eens in z’n hemd gezet
te worden.
De enige scène waar ik zware problemen mee had, was een montage
aan het einde waarin the killing floor van het
vleesverwerkend bedrijf ziet – we zien de evolutie van levend rund
tot hamburger, met al het bloedvergieten dat daarbij hoort.
Enerzijds moet iedereen die vlees eet – en ja, ik eet zelf vlees,
en graag zelfs – daar maar naar kunnen kijken, maar anderzijds is
zo’n montage ook behoorlijk manipulatief. Poten en horens worden
afgesneden, het karkas wordt gestroopt, de lijven doormidden
gezaagd, bloed spettert alle richtingen uit en ingewanden
verdwijnen in witte, wakke hoopjes in een afvalgeul. Oké, maar dat
rund wordt wel met één nekschot, op een fractie van een seconde,
gedood. Al de rest gebeurt met een dood lijf, hoe gruwelijk het er
ook mag uitzien. Als de bedoeling van die montage dan was om aan te
tonen hoe wreed de dieren in zo’n bedrijf wel behandeld worden,
schiet hij dus vierkant z’n doel voorbij.
Maar goed, dan heb ik het weer over één minuut uit de film.
‘Fast Food Nation’ loopt geen foutloos parcours, maar het is
boeiende cinema, die geen moment verveelt en je achteraf nog wat
geeft om over te praten. Da’s al heel wat.
