96 min. /USA /
2006
“De verwachtingen waren hooggespannen” is in deze context een
understatement. Darren Aronofsky, zowaar meneer ‘Requiem For A Dream’,
heeft namelijk een nieuwe film uit en dan mag er al eens van het
ene been op het andere gewipt worden van ongeduld. Maar toen de
regisseur op het filmfestival van Gent zelf zijn nieuwste kwam
voorstellen, is slechts één zinnetje uit zijn betoog me
bijgebleven: ‘Forget ‘Requiem For A Dream’.
‘The Fountain’ zou iets heel anders worden, een compleet nieuwe
ervaring. Ik was ‘Requiem’ inderdaad snel
vergeten, maar of ik er iets voor in de plaats kreeg?
De opzet – die je na een uurtje mediteren wel weet te ontwarren
– is nochtans niet onaardig. Drie verhalen uit drie verschillende
tijdperken (het heden, een fictief verleden en een verre toekomst)
worden door elkaar verteld. In het heden maken we kennis met Tommy
(Hugh Jackman met sexy stoppelbaard), een wetenschapper, die
volledig opgeslorpt wordt door zijn werk. De ware reden achter zijn
gedrevenheid, is zijn vrouw Izzi (Rachel Weisz), die lijdt aan een
ongeneeslijke kanker. Tommy probeert voor haar tumor een remedie te
vinden. Het liefst zou hij haar het eeuwige leven schenken, maar de
tijd begint te dringen en Tommy komt onder druk te staan. Izzi is
ondertussen een boek aan het schrijven met de titel ‘The Fountain’
(en zo glipt het tweede verhaal de film binnen). Het gaat over de
Spaanse koningin Isabel, die haar volk wil redden van de
onderdrukking en hiervoor de hulp inroept van de conquistador Tomas
(Jackman met verwilderde baard). Tomas gaat voor haar op zoek naar
de Levensboom, die diep in de jungle van de Maya’s verborgen ligt.
Het sap kan haar volk het eeuwige leven schenken, ware het niet dat
de boom andere plannen heeft met onze conquistador. Maar de film
opent eigenlijk met de bevreemdende toekomstbeelden van een man
(Jackman met Moby-kapsel), die in een esthetisch verantwoorde
luchtbel door de uitgestrektheid der tijden zweeft in het
gezelschap van een boom en blijft volhouden dat we er bijna
zijn.
(Spoileralarm!) Het is snel duidelijk dat de drie verhalen
onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ik zou zelfs durven zeggen
dat er eigenlijk drie maal hetzelfde wordt verteld: een man gaat op
zoek naar het eeuwige leven om zijn grote liefde (al dan niet in de
gedaante van een boom) te redden. Er wordt met symboliek
rondgestrooid dat het een lieve lust is: de levensboom staat voor
het onsterfelijke, de ring voor de oneindige liefde, er zijn
verwijzingen naar de schepping en het oerpaar Adam en Eva en zelfs
uit het kapsel van Jackman kan enige symboliek gedestilleerd
worden. Voor mij zijn de beelden in de ruimte ook verklaarbaar als
een soort van visoenen van Tommy (uit het heden), waarin hij het
verlies van zijn vrouw probeert te verwerken. Zijn vrouw verschijnt
af en toe voor hem en vraagt hem om ‘er een einde aan te maken’.
Moet hij haar vergeten, verwijst ze naar het boek dat hij moet
afmaken of moet hij zelfmoord plegen, zodat ze tesamen in de dood
zijn? U merkt het: de film is voor duizend en één interpretaties
vatbaar. Een handleiding was geen overbodige luxe geweest, maar de
grote handicap van de film zit niet in de opzet noch in de warrige
manier van vertellen. Het probleem zit hem in de bezieling.
Tot hier toe klinkt alles in theorie nog allemaal schitterend,
maar de praktijk is wat anders. Ik ben doorgaans zeer gevoelig voor
symboliek en mijn fantasie strekt zich tot het oneindige. Ik geloof
nog steeds dat je geen kersenpitten mag inslikken, want anders
groeit er een kerselaar uit je navel. Elfjes, Sinterklaas, de prins
op het witte paard, het gaat er in als zoete koek, maar ik geloofde
niet in ‘The Fountain’. Normaal gezien bereik je bij een film vrij
snel een punt waarop je volledig opgezogen wordt door het verhaal
en alles rondom je verdwijnt, maar bij ‘The Fountain’ bleef ik me
de hele tijd bewust van de context waarin ik zat: ik zit in een
filmzaal en ik ben naar een vreemde film aan het kijken.
Het is alsof Aronofsky wel goede ideeën had (de vervlechting, de
symboliek), maar vergeten is om ze in de juiste vorm te gieten. Het
had een allesoverweldigende ervaring kunnen zijn, er zat genoeg
potentieel in, maar het is allemaal de verkeerde richting uit
gegaan, waardoor het nu een film is geworden die zichzelf een
beetje te serieus neemt. Een sciencefiction film die een poëtische
ode brengt aan de transcendentale liefde, dat was duidelijk wat de
regisseur wou, maar hij vergat er een plot of tenminste een doel in
te steken. Nu zijn het slechts losse ideeën in drie verschillende
verpakkingen, die geen van allen waterdicht zijn. De film gaat
nergens naartoe en wordt ook nergens door gedreven, het dobbert
allemaal maar wat zinloos in het ijle, zonder wal te raken of de
kijker te treffen.
Naast een gebrek aan drive, is de grootste stoorzender
de oppervlakkigheid van de personages, die onderkoeld zijn en
diepgang missen. Izzy en Tommy maken een emotionele crisis door,
maar ik voelde er niets bij. Hun relatie is maar armzalig
uitgewerkt; je voelt geen passie tussen hen, het is een beetje duf
allemaal. Hun reacties zijn bovendien vreemd: de manier waarop Izzy
met haar nakende dood omgaat, is onnatuurlijk en Tommy’s gedrag is
ook maar vaag. In de andere twee verhalen is alles nog meer
afgevlakt en blijft Rachel Weisz’ rol beperk tot ‘sois belle
et tais-toi’ (ik had mijn eigen vrouw toch een iets
uitdagendere rol gegeven). De twee acteurs doen hun uiterste best,
maar als je zulke zware, gekunstelde dialogen uit je strot moet
krijgen en je moet dan nog eens concurreren tegen een ijzersterke
boom, dan is de enige uitweg overacting of nihilisme. De
nevenpersonages in het apenlabo lopen er bovendien maar bij alsof
ze liever naar de Flair shopping day waren geweest. De
meest uitgewerkte van hen, Dr. Lillian Guzetti (Ellen Burstyn,
hoofdrol uit ‘Requiem’) krijgt de
uiterst boeiende taak om iedereen wat te sussen. Dat zorgt ervoor
dat de sequentie in het heden niet boven het niveau van een sullige
ziekenhuisreeks uitstijgt.
De beelden zijn vaak prachtig, de special effects (macro
photography) zijn indrukwekkend, de barokke kostuums adembenemend.
‘Van een schoon tafel kan je niet eten’, zegt mijn
grootmoeder altijd en gelijk heeft ze: wat heb je aan een prachtige
verpakking als er alleen maar lucht in zit? ‘The Fountain’ is een
contradictie op zichzelf: soms zijn de beelden zo overdadig mooi,
dat ze kitscherig lelijk en zelfs lachwekkend worden. Neem
bijvoorbeeld de conquistador die in de bloemetjes wordt gezet of,
nog erger, een scène waarin onze man in de zeepbel in lotushouding
de oneidigheid tegemoet vliegt. Toen begon ik mij af te vragen of
er toch niets mis was met de champignons die ik die avond had
gegeten.
Uniek is ‘The Fountain’ alleszins, daar bestaat geen twijfel
over, en het is bewonderenswaardig dat Darren Aronofsky een project
als dit heeft aangedurfd. De film werd uitgejouwd tijdens het
festival van Venetië, maar ik had het gevoel dat hij over het
algemeen in Gent wel gesmaakt werd (ofwel zijn wij Belgen gewoon
veel beleefder?). Het is een “alles of niets”-film, ofwel beleef je
de tijd van je leven en krijg je er sweet dreams van ofwel
laat het je friscokoud. Altijd geinig als een film extreme reacties
teweegbrengt: misschien komt het wel tot een clash tussen the
fountainisten en de non-believers! Ik wil de film zeker
niet afraden: het is een zeer persoonlijke trip, enjoy the
ride! Or finish it!
