Meestal gaat een mens naar de cinema om te ontspannen, om lekker te
genieten of even weg te dromen. Meestal dan toch, want als u in een
vreemde bui gezellig besluit om voor een avondje ‘La Pianiste’ van Michael Haneke te kiezen,
komt er van ‘ontspannend genieten’ niet veel in huis. ‘La Pianiste’ vertelt het benauwende verhaal
van een vrouw die zeer waarschijnlijk in haar jeugd werd misbruikt
en er perverse seksuele voorkeuren aan over heeft gehouden. De film
is erg choquerend en laat u beslist met veel vragen en een slechte
nasmaak achter. ‘Ma Mère’ van Christophe Honoré vertelt een
soortgelijk verhaal en gaat zelfs nog verder. Wat in ‘La Pianiste’ eerder gesuggereerd werd,
wordt in ‘Ma Mère’ openlijk getoond. ‘Ma Mèr’e (opnieuw met Huppert
in de hoofdrol) vertelt wat er gebeurt als seksueel gestoorde
mensen zoals de pianiste nog eens kinderen hebben ook…
Contro(per)verse in pakskes dus. ‘Ma Mère’ bleek enkele jaren
geleden te gore scènes te bevatten om naar Cannes te mogen. Dan
begint het bij mij al te kriebelen om te achterhalen of het
allemaal wel terecht is. En ik moet zeggen dat ‘Ma Mère’ redelijk
ver gaat, net geen ‘Irréversible’,
wat toch wel de maatstaf blijft voor wat een normaal digesterende
mens wel of niet aankan. Alleszins stof genoeg om er een recensie
aan te wijden.
‘Ma Mère’ handelt maar over één ding: het complexe Oedipus-complex
van de 17-jarige Pierre (Louis Garrel). Na een katholieke opvoeding
door zijn grootmoeder brengt hij nu zijn vakantie met zijn moeder
Hélène (Isabelle Huppert) door op één van de Canarische eilanden.
Hij heeft altijd al wel een bewondering voor zijn moeder gehad,
maar leert haar na de dood van zijn vader pas echt kennen, en ze
blijkt niet de heilige Maria te zijn die hij voor ogen had. Zijn
ouders hadden al lang geen intieme band meer en mama hield er een
actief seksleven buiten het echtelijke bed op na. Hélène wil dat
haar zoon haar eindelijk ziet voor wie ze is: een sloerie (haar
eigen woorden), een hoer, een nymfomane die verslaafd is aan kinky
seks en haar dagen al drinkend en feestend doorbrengt. Haar
levenswijze botst frontaal met Pierres opvoeding en geloof in God
en de arme Pierre raakt danig in de war. De tiener schippert een
tijdje tussen geestelijke vervulling (geloof in God) en zijn
lichamelijke verlangens. Maar zijn nieuwsgierigheid en adoratie
voor Hélène halen al vlug de bovenhand en hij dartelt achter haar
aan als een kuikentje achter een moeder kloek.
Pierre laat zich volledig meeslepen door zijn moer: zij vindt hem
met zijn weesgegroetjes te serieus en wil haar ongelukkige prins
inwijden in de geneugten des leven, een onderneming waar ze zo haar
hulpverleensters voor heeft. We zijn allemaal wel wat vrij
opgevoed, maar seks hebben met het vriendinnetje van je moeder,
waar zij op staat te kijken, dat is toch gewoon ziek. Pierre komt
terecht in een spiraal van perversie waarin alles aan bod komt:
seks in het openbaar, orgieën, sm en mutilatie. Weet hij nog wel
wat hij doet? Weet hij nog wat normaal is? Er wordt veel de liefde
bedreven, maar is dat liefde? Resultaat: het hele spelletje loopt
uit de hand en de jongen komt er – inderdaad – helemaal verneukt
vanachter.
De directheid die van hun daden uitgaat staat in contrast met de
dialogen tussen moeder en zoon, die hoogdravend en vaag klinken. Om
de film te kunnen begrijpen is er blijkbaar wat
achtergrondinformatie nodig. Georges Bataille, de schrijver van de
roman waarop de film gebaseerd is, gelooft dat een superieur leven
mogelijk is als je maar constant het grote genot najaagt: erotiek,
maar ook hysterisch lachen, drugs, drank etcetera brengen het leven
naar een ander niveau. En perversiteit speelt hierin in die zin een
rol dat het het genot kan rekken tot het ondraaglijke. Dat Hélène
een aanhangster is van deze levenswijze is wel duidelijk; ze
verliest zichzelf in genot en brengt haar zoon schone wijsheden bij
als: “Genot begint pas als de worm in de vrucht zit.” Ze wil niets
te maken hebben met mensen die gewoon de dood zitten af te wachten.
Wanneer Pierre verklaart dat hij bereid is om alles te doen wat Réa
(het liefje van Hélène) voorstelt (en dan hebben we het niet over
een partijtje pingpong), krijgt hij van mama lief een bemoedigend
schouderklopje. Goed zo, jongen.
De Française met de rosse sproetjes laat acteren alweer belachelijk
eenvoudig lijken en tast met Hélène weer de grenzen van een duister
karakter af. Maar eigenlijk is het niet Huppert die voor
opschudding zorgt, (in ‘La Pianiste’
ging ze veel verder), het is Louis Garrel die tot het uiterste gaat
in zijn rol van de gulzige Pierre: frontaal naakt is de jongeman
niet vreemd, dat hebben we in ‘The
Dreamers’ ook al gemerkt. Toen speelde hij een cinefiele
manipulator die een incestueuze relatie met zijn tweelingzus had en
in een bepaalde scène zijn zaad over een foto van Marlène Dietrich
spuit. Verlegen om een naaktscène meer of minder is de Fransman dan
ook niet: in ‘Ma Mère’ kan je zien hoe hij in zijn blootje op het
strand paradeert, plast, zich aftrekt en zijn gangen gaat met de
meisjes. Garrel zet wel een zeer straffe performance neer: hij
maakt door simpele uitdrukkingen in zijn gezicht van Pierre een
intrigerende puber en ook al gaan we niet akkoord met de keuzes die
hij maakt, hij blijft ondanks zijn losbandigheid ook redelijk
onschuldig en fragiel. Broer van Eva Green, zoon van Isabelle
Huppert, binnenkort zal Louis Garrel in een nieuwe film van
Christophe Honoré de broer van Romain Duris (de nieuwe chouchou van
Frankrijk) spelen. Benieuwd of ze ook samen in bed zullen
kruipen.
‘Ma Mère’ begint erg sterk met zeer genietbare beelden waarover
duidelijk is nagedacht. Maar naarmate we perversenland betreden
(het startschot is een vinger die in een kont verdwijnt en waar
uitvoerig aan geroken wordt), verdwijnt ook de magie van de
beelden. Maar dat heeft waarschijnlijk alles te maken met de
plaatsvervangende schaamte die zijn intrede doet. Alles wordt heel
expliciet getoond, maar de uiteindelijke incest tussen moeder en
zoon (die u al zag aankomen) wordt dan weer in duisternis gehuld.
Is het omdat hier de donkere kant van de genotsbeleving wordt
bereikt, het eindpunt van de zoektocht? Of zijn er in choqueerland
toch nog taboes te vinden?
Voor mij ging Pierres bekering tot ‘het vleselijke’ nogal snel. De
film is in dat opzicht dan ook niet hyperrealistisch, maar het is
wel weer een bewijs van wat mensen zichzelf én daardoor ook anderen
kunnen aandoen en hoe je met goede bedoelingen iemand kan
doodmeppen. Het verhaal van Bataille dateert van 40 jaar geleden en
je zou denken dat we vandaag de dag met onze openheid rond seks wel
wat gewoon zijn, maar toch blijft de impact redelijk groot. Het
einde van de film is nu al legendarisch en de aftiteling die
volledig in stilte gebeurd, kwam alleszins als een noodzakelijke
verademing.
