Revolver
Sleuteltracks: Eleanor Rigby, For No One, Tomorrow Never
Knows
1966. Een jaar eerder hebben The Beatles met ‘Rubber Soul’ een
nieuwe standaard gelegd voor de popmuziek en zo – dixit
Steve Winwood – de aftrap gegeven voor de
rockmuziek van de jaren zestig zoals we die kennen …
The Beatles hebben op dat moment al miljoenen singles en albums
verkocht, opgetreden voor uitverkochte stadia vol uitzinnige
tieners over de hele wereld en krijgen van recensenten en andere
muzikanten in die tijd niets dan lof toegezwaaid. Het is zo
onderhand wel duidelijk: The Beatles zijn de allergrootste.
Onverdeeld tevreden zijn ze echter niet: het touren zijn ze al een
tijdje beu (ze zouden er dan ook kort na de release van ‘Revolver’
definitief mee ophouden) en artistiek/creatief gaan ze zichzelf
steeds meer eisen stellen.
Er breekt ook voor alle leden een nieuwe ‘levensfase’ aan: John
Lennon ontdekt LSD als bijzondere inspiratiebron, George Harrisson
slaat ook aan het experimenteren met deze drug en begint zich
steeds meer te verdiepen in de Indische muziek en spiritualiteit.
McCartney dompelt zich daarentegen liever onder in het bruisende
culturele leven van Londen in de jaren 60, ontdekt de jazzmuziek,
bestudeert componisten als Stockhausen en
Berio en laat zich bijzonder graag omringen door
een troepje (avant-garde) kunstenaars.
En Ringo, tja, die probeert zoveel mogelijk van zijn gezinsleven te
profiteren…
Het hoeft dus niet te verbazen dat dit voor de Vier een zeer
vruchtbare creatieve periode inluidt, die uiteindelijk Revolver tot
resultaat zal hebben …
Hun nummers ontstaan in die tijd al lang niet meer uit gezamenlijke
jamsessies, maar worden door John of Paul geschreven en later door
de ander afgewerkt of geperfectioneerd. Maar dit album betekent ook
de ‘doorbraak’ voor Harrissons songwriting: Maar liefst
drie nummers op dit album zijn van zijn hand, waarvan ‘Taxman’
waarschijnlijk het meest memorabele nummer is. Naast een bijtende
satire op de absurd hoge belastingen (tot 95%!) die The Beatles te
beurt viel, is het ook gewoon een geweldig gitaarnummer (die lick!
dat baslijntje! de solo!) dat zeer duidelijk de stijlbreuk met het
vorige album aangeeft: van folk naar elektrische gitaarrock. Verder
schrijft hij ook ‘Love You To’ , een sterk, bezwerend nummer met
overduidelijke Indische invloeden en ‘I Want To Tell You’ –
gedreven door een pompende piano en een prachtige pianomelodie, dat
complexloos naast de Lennon/McCartney-composities mag staan.
Verder komen de meeste gitaargedreven songs op dit album – o cliché
– uit de koker van John Lennon. Hij is namelijk verantwoordelijk
voor ‘She Said, She Said’, ‘And Your Bird Can Sing’ & ‘Dr
Robert’ – drie nummers met een onvergetelijke gitaarriff en
melodieën die tot op heden onovertroffen zijn. Luister maar eens
naar de samenzang op ‘And Your Bird Can Sing’: u zal snel weten wat
we bedoelen. Leuke anekdote: ‘She Said, She Said’ is geïnspireerd
op de hallucinerende Peter Fonda die beweerde “te weten wat het
is, om dood te zijn“.
McCartney tekent daarentegen natuurlijk voor twee prachtige
pianoballads op dit album, waaronder een van onze favoriete
McCartneycomposities: ‘For No One’ – een prachtige, ‘volwassen’
song over het einde van een relatie. Het is een mooi voorbeeld van
Pauls songschrijfkunsten: een ogenschijnlijk eenvoudige structuur
en bitterzoete melodie, maar oh zo effectief. Hetzelfde geldt voor
‘Here, There & Everywhere’ met de legendarisch hoge zangpartij
van Paul, door velen (en ook The Beatles zelf) beschouwd als een
van hun beste nummers.
Zoveel memorabele nummers, en dan hebben we de meest legendarische
zelfs nog niet vermeld! Zo is er het bekendste vioolmotiefje uit de
moderne muziekgeschiedenis, prachtig begeleid door de
melancholische stem van Paul die samen ‘Eleanor Rigby’ vormen. Het
is nog steeds een prachtig en ontroerend nummer over dood en
eenzaamheid, en daarom destijds ook zo baanbrekend: het was de
eerste keer dat een popgroep een hit scoorde met zo’n donkere,
beladen thematiek.
In schril contrast daarmee staat ‘Yellow Submarine’, nog een van
hun bekendste nummers, maar tegelijk ook een buitenbeentje op het
album. Voor criticasters van The Beatles is deze song
gefundenes fressen – maar ook dit nummer dient naar waarde
geschat te worden: McCartney had dit geschreven als een
kindernummer dat door Ringo gezongen zou worden. Het nummer is een
ode aan hun jeugd, vol met ‘amateuristische’ geluidseffecten:
kettingzagen, windmachines, een bad en o.a. Marianne
Faithfull en Brian Jones die op de
achtergrond joelen en met ijzerwaren staan te rinkelen, bepaalden
de prettige chaos die deze song kenmerkt. Goed, het is een
behoorlijk onnozel nummer en het staat wat verloren tussen de
andere songs, maar meer dan een kinderliedje pretendeert het nooit
te zijn, en ook vandaag nog kunnen miljoenen mensen dit van voor
naar achter meezingen.
Nog andere koek is ‘Tomorrow Never Knows’ – een revolutionair
nummer op alle vlakken: een van de eerste psychedelische nummers op
plaat en – zo lieten we ons vertellen – ook erkend als de eerste
‘drone-compositie’, bijna volledig opgebouwd uit samples. Er worden
zelfs een hoop opnametechnieken on the spot uitgevonden
opdat Lennon zou klinken zoals hij dat wil: als de dalai lama die
’s ochtends vanop een hoge berg in Tibet zijn gebedszangen
debiteert. Dit nummer is misschien wel het meest tekenend voor de
nieuwe weg die The Beatles zijn ingeslaan. Die stem, de drums, het
basloopje en alle bizarre geluidseffecten … Het klinkt vandaag
nog steeds even bevreemdend, vernieuwend en bezwerend en is een
duidelijk bewijs van de genialiteit van de vier.
‘Revolver’ betekent een nieuwe richting voor The Beatles, voor
opnametechnieken (onder meer het befaamde ADT) en voor de popmuziek
en wordt nog vaak genoemd als een van de beste albums aller tijden.
Dat hoeft ook niet te verbazen bij een album waarvan we de
kwaliteit van de songs loopt van uitstekend tot ronduit briljant.
Je hoort dat de vier jongens eindelijk echt volwassen geworden
zijn, en hoe. Een triomf voor de popmuziek.
Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band
Sleuteltracks: Lucy In The Sky With Diamonds, She’s Leaving Home, A
Day In The Life
De sixties zijn in volle bloei en andermaal breken tumultueuze
tijden aan voor The Beatles (hebben ze er ooit andere gekend?). Hun
populariteit kent nog steeds geen grenzen: ‘Revolver’ wordt op
algemeen gejuich onthaald, miljoenen exemplaren worden verkocht.
Maar het succes heeft ook een keerzijde: na de tournee in 1966 die
op de Filippijnen bijna desastreus afliep, beslissen de 4 om nooit
meer te gaan touren. Het eist een steeds zwaardere tol, veel van
hun nummers zijn praktisch onuitvoerbaar geworden op een podium en
The Beatles voelen zich meer als kermisattractie op het podium: de
muziek lijkt vaak haast van geen tel voor de hysterische menigtes
waarvoor ze moeten optreden.
Bovendien lijkt hun veiligheid in de USA ook niet meer gewaarborgd
te kunnen worden, nu ze daar door een ongelukkige uitspraak van
Lennon (‘The Beatles are more popular than
Jesus‘) de toorn van de helft van het land
over zich heen krijgen, lp-verbrandingen en doodsbedreigingen
incluis.
Het is met al deze verwikkelingen in het achterhoofd dat bij Paul
McCartney het concept voor een nieuw Beatles-album begint te
groeien: wat als ze nu eens alle vier alter ego’s zouden
ontwikkelen en zo de gedaante van een nieuwe, fictieve band
aannemen? Het zou de ideale manier zijn om komaf te maken met al
het uiterlijk vertoon dat ondertussen met hen en
Beatlemania gepaard ging …
Hoewel de rest van de band aanvankelijk wat sceptisch is, gaan
begin 1967 de opnames van het nieuwe album van start. Aangezien The
Beatles deze keer géén deadline werd opgelegd, nemen ze uitgebreid
(lees: maanden) de tijd om vanalles uit te proberen en te
experimenteren – niet alleen met muziek, trouwens.
John en Paul blijven non-stop muziek schrijven, zowel samen als
apart, en trekken het geëxperimenteer van ‘Revolver’ nog een stuk
verder door.
Met resultaat: na 129 studiodagen is ‘Sgt. Pepper’s’ eindelijk
klaar, een mijlpaal voor de psychedelische rockmuziek en tout
court een van de invloedrijkste albums aller tijden …
Maar hoe experimenteel The Beatles ook te werk gaan, of ze een
nummer nu opnemen met een voltallig orkest of gewoon met een
akoestische gitaar, de basis blijft steeds dezelfde: een eenvoudig
maar geniaal geconstrueerd popnummer dat door werkelijk iedereen
kan meegeneuried worden. Dat wordt eens te meer duidelijk bij het
begin van deze plaat, waarbij eerst de band en vervolgens
bandleider ‘Billy Shears’ (Ringo) worden geïntroduceerd. Luister
maar hoe ze op de song ‘Sgt Pepper’s’ naadloos tussen verschillende
genres switchen en het nummer uiteindelijk laten uitmonden in de
vrolijke singalong van ‘With A Little Help From My Friends’. In sé
zijn het eenvoudige popnummers, maar dan volgestouwd met ingenieuze
muzikale ideetjes.
Hetzelfde kan gezegd worden van de meer psychedelische nummers als
‘Lucy In the Sky’ en ‘Being For the Benefit of Mr. Kite’. Het
eerste geïnspireerd door een kindertekening van Johns zoontje
Julian, het tweede door een circusaffiche – vormen dit toch twee
uiterst complexe nummers. ‘Lucy In The Sky’ is een vette kluif voor
muziektheoretici: plotse wissels in toonaard en tempo, een
kinderlijke melodie, gecombineerd met tegenmelodieën, ingewikkelde
arrangementen en geluidseffecten allerhand. Daarin ligt dan ook net
de genialiteit van The Beatles: ondanks zijn gelaagdheid en
innovativiteit blijft het een uiterst herkenbaar nummer dat
nagenoeg iedereen aanspreekt.
Verder is dit album ook een bonte verzameling van verschillende
genres en stijlen: de music hall van ‘When I’m 64′ – een
cabaratesk nummer dat McCartney op z’n zestiende schreef, Indische
muziek op ‘Within You Without You’ – een psychedelische compositie
van Harrisson en de klassieke pop van ‘She’s Leaving
Home’, een prachtige McCartney-ballad die door zijn klassiek
strijkersarrangement zelfs vaak vergeleken werd met composities van
Schubert of Beethoven. The
Beatles trekken op werkelijk alle vlakken alle registers open, met
als bevoorrechte getuigen onder andere Mick
Jagger, Donovan, Marianne Faithfull en
verschillende leden van Pink Floyd (die, naar men
zegt, inspiratie opdoen bij de psychedelische geluidseffecten van
‘Lovely Rita’).
“The Beatles beschouwden de studio als hun speeltuin“, zou
George Martin ooit over deze periode gezegd hebben – we kunnen er
ons iets bij voorstellen.
Absoluut orgelpunt van dit album, het magnum opus, de
culminatie van al hun invloeden, talent en experimenteerdrang,
vinden we echter terug in ‘A Day In The Life’ – met voorsprong ons
favoriete Beatlesnummer (en bijgevolg dus ook ons lievelingsnummer
tout court). Oh wat waren we er graag bijgeweest toen het
prestigieuze London Philharmonic Orchestra de
studios van Abbey Road werd binnengeloodst om vervolgens door de
vier jongens overladen te worden met clownsneuzen, feesthoedjes,
pluchen gorillapoten, ballonnen, plastic neptepels enzovoort. Het
zegt veel over de sfeer en uitbundigheid die in de studio heerst,
maar tegelijkertijd zijn John en Paul doodserieus en
perfectionistisch als het over de muziek gaat. Het nummer begint
als een eenvoudige Lennon-song, maar neemt al vlug epische
proporties aan en mondt uit in een voltallig orkest dat simultaan
naar de hoogste noten op hun instrument klimt, waarna een
McCartney-compositie het roer weer overneemt, om uiteindelijk de
song te besluiten met een mysterieus, uitstervend E-akkoord,
aangeslagen door tien handen op drie vleugelpiano’s. Het nummer
valt moeilijk te omschrijven, maar is zo betoverend, zo virtuoos,
zo mooi, krachtig … Het is een verbluffend huzarenstukje, een
gedurfd technisch hoogstandje maar vooral alles wat een song moet
zijn. Als u het ons vraagt, was dit hét creatieve hoogtepunt van
The Beatles, het moment waar ze al die jaren naar hadden
toegewerkt.
‘Sgt. Pepper’s’ wordt uitgebracht op 1 juni 1967 en luidt de
befaamde Summer of Love in. Er is al enorm veel inkt
gevloeid over het opnameproces van deze plaat en er vallen tonnen
leuke anekdotes te rapen over de totstandkoming, maar daarvoor
verwijzen we u graag door naar meer gespecialiseerde
literatuur.
Feit is dat ook deze plaat alweer op lyrische kritieken onthaald
werd en – ja, we vallen in herhaling – nog maar eens het geluid en
gezicht van de popmuziek voorgoed veranderde …
Magical Mystery Tour
Sleuteltracks: I Am The Walrus, Strawberry Fields Forever, All You
Need Is Love
Deze plaat vormt een buitenbeentje in het oeuvre van The Beatles:
oorspronkelijk wordt het uitgebracht in Engeland als ep van 6
nummers, de soundtrack bij de ‘Magical Mystery Tour’-film. In de
USA lappen ze er echter nog eens alle singles bij die The Beatles
in 1967 uitbrachten, wat deze uitgave direct een pak interessanter
maakt.
‘The Magical Mystery Tour’ is het zoveelste ambitieuze plan van
McCartney: The Beatles zouden met een bus, vergezeld van een hoop
‘gewone mensen’ (en op aanspraak van Lennon ook enkele ‘dwergen en
dikke vrouwen’) doorheen heel Engeland trekken, ondertussen wat
nummertjes spelen en zien welke ‘magische momenten’ er zich zouden
voltrekken. Dat valt uiteraard dik tegen, want zodra het nieuws
uitlekt, worden The Beatles overal gevolgd – met gigantische files
en een woedende Lennon tot gevolg die een abrupt einde aan het
project maakt.
Dat er noch een deftig scenario, nog enige regie aan te pas kwam
(Paul dacht dat ze het allemaal zelf wel konden rooien) zal er ook
wel aan hebben bijgedragen dat dit project – dat rond kerstmis op
de BBC wordt uitgezonden – een complete flop wordt en op
vernietigende kritieken mag rekenen.
Maar goed: de muziek dus. Het eerste deel van deze cd (de
oorspronkelijke ep dus) bestaat uit nummers die voor de film
geschreven zijn – en vormt meteen de zwakste kant van het album. We
moeten niet al te streng zijn, want er staan enkele gewéldige
nummers op, maar van The Beatles die eerder dat jaar nog een
creatieve piek bereikten met ‘Sgt Pepper’s’ zou je toch wat meer
mogen verwachten. Zo is ‘Magical Mystery Tour’ een fijn nummer,
maar toch eerder een flauw en minder inventief doorslagje van ‘Sgt.
Pepper’s Lonely Hearts Club Band’, is ‘Flying’ een compleet
overbodige instrumental (en misschien wel een van de slechtste
Beatlesnummers) en is ook ‘Blue Jay Way’ een verre van memorabele
Harrisson-compositie. Goed, het is 1967, The Beatles zijn volledig
onder de invloed van LSD én de Maharishi en behoorlijk uit hun lood
geslagen door de dood van hun manager Brian Epstein – maar toch
zijn dit nummers waarmee ze het talent dat ze slechts enkele
maanden voordien nog tentoon spreidden, geen eer aandoen. Daar
tegenover staan dan wel schitterende, tijdloze nummers als ‘The
Fool On The Hill’ en ‘I Am The Walrus’ – een psychedelisch
meesterwerkje, waarop The Beatles weer de creativiteit van hun
vorige plaat aan de dag leggen.
Het tweede deel – de singles – behoeven haast geen introductie
meer: op ‘Penny Lane’ en ‘Strawberry Fields Forever’ blikken zowel
Paul als John terug op hun jeugdjaren in Liverpool. Paul doet het
met een mierzoet maar geweldig popnummer (‘Penny Lane’), John slaat
terug met een in sé akoestisch nummer, opgesmukt met psychedelische
effecten (dat einde!) – nog voor er sprake was van ‘Sgt. Pepper’s’.
Het is een van zijn mooiste en meest persoonlijke
composities.
Maar misschien is de grootste klassieker op deze plaat wel ‘All You
Need Is Love’ – het eerste muzieknummer dat wereldwijd live wordt
uitgezonden, en ook speciaal daarvoor geschreven is. Het nummer zit
dan ook vol internationale muzikale verwijzingen (Marseillaise,
Greensleeves, Bach …) en wordt, zoals zovele Beatle-classics,
gekenmerkt door een complexe structuur met een doodeenvoudige
melodie. Het is een krachtig, vrolijk en muzikaal nummer dat al
snel uitgroeit tot een heus ‘hippie-anthem’.
Hoewel dit album als geheel dus niet echt geslaagd kan genoemd
worden, en zeker geen hoogtepunt vormt in het oeuvre van The
Beatles, bevat het zoveel goede songs dat het eigenlijk in geen
enkele platencollectie zou mogen ontbreken. Het project komt vlak
na de dood van hun manager Epstein, volgens velen dé vaste bindstof
tussen de vier – waardoor het minder vlot en gediscplineerd zou
verlopen zijn. Feit is dat vanaf deze periode de strubbelingen en
problemen binnen The Beatles stilletjesaan zichtbaar worden en ze
op sommige vlakken (vooral zakelijk en commercieel dan) wel écht de
controle beginnen te verliezen.
Gelukkig heeft dit alles hen er niet van weerhouden geweldige
muziek te blijven maken.
