Edmond

De wereld is niet fair, en de filmwereld nog veel minder. Voorbeeld: vorig jaar draaide ‘Edmond’ op het Filmfestival van Gent, maar helaas kreeg dit pareltje geen officiële release bij ons. Deze straight-to-dvd film verdiende nochtans beter. Edmond is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van David Mamet, de Amerikaanse theaterauteur die ook al het schitterende ‘Glengarry Glen Ross’ op zijn conto heeft staan. De film vertelt het verhaal van een man die mentale roofbouw op zichzelf pleegt omdat hij een ander leven wil.

Edmond Burke is een nette, ietwat saaie werknemer van Stearns & Harrington. Na alweer een onbevredigende dag op kantoor stapt de man het winkeltje van een kaartlegster binnen. Deze stuurt hem, na zijn hand te hebben gelezen, terug naar huis met een mysterieuze boodschap: ‘You are not where you belong’. Burke beslist van de weeromstuit om weg te gaan bij zijn vrouw en duikt het New Yorkse nachtleven in. Daar ondervindt hij algauw wat zijn ‘herwonnen vrijheid’ werkelijk betekent. Net als Michael Douglas in ‘Falling Down’ van Joel Schumacher, speelt Macy een personage dat gevangen zit in zijn burgerlijk leventje. Hier is het echter geen file op een hete zomerdag, maar een waarzegster die de gebeurtenissen in gang zet.

Een radicale ommekeer van levensstijl moet Edmond bevrijden van de waarden en plichten die de maatschappij hem opleggen. Edmond ondervindt echter maar al te snel dat hij wel degelijk een aanhanger is van precies al die waarden en plichten die hij probeert overboord te gooien. Dit wordt treffend geïllustreerd in een aantal pijnlijk grappige scènes. Als Burke voor het eerst in zijn leven een stripteasebar binnenstapt, weet hij eigenlijk niet goed wat hij daar gaat doen. Als hij dan ook nog eens met een stripteaseuse begint te discussiëren over de prijs die hij moet betalen, wordt hij al snel de bar uitgezet. Hetzelfde verhaal wanneer hij een peepshow bezoekt. Edmond raakt niet echt opgewonden van een meisje dat achter plexiglas over haar naakte lichaam wrijft en trapt het dan ook af. Het cliché dat je een product bent van je opvoeding en je omgeving wordt opnieuw bevestigd.

Scenarist Mamet heeft veel aandacht besteed aan de psychologische ontwikkeling van zijn personages en dat komt de film zeker ten goede. Hij maakt het perfect aannemelijk hoe iemand als Edmond Burke van verantwoordelijke burger kan vervallen tot bajesklant. Als toeschouwer zit je dan ook verbijsterd te kijken naar deze opmerkelijke, maar toch geloofwaardige transformatie. Regisseur Stuart Gordon koppelt aan dit interessante scenario ook nog eens een interessante visuele stijl. Hoe verder we in de film gaan, hoe diverser het kleurenpalet wordt. Van de monochrome kleuren van Burke’s kantoor en appartement tot de rijke schakeringen van rood, geel en blauw van de neonlichten van de bordelen en peepshows. Andere knap gevonden visuele stijlmiddeltjes zijn het steeds terugkeren van tarotkaarten telkens het leven van Burke een andere wending neemt en het inventieve gebruik van het getal 115.

William H. Macy levert hier een ware tour de force als de getormenteerde Edmond Burke. Als hij in ontbloot bovenlijf en molenwiekend met een mes aan dienstertje Glenna duidelijk maakt ‘dat er ook krijgersbloed door hem stroomt’ lijkt hij net een gorilla die met tromgeroffel op de borst aan het wijfje duidelijk maakt dat hij en hij alleen de beste kandidaat is om mee te paren. Macy is duidelijk op zijn best als hij een underdog met een donker kantje mag spelen. Denken we maar aan ‘Fargo’ van de Coen Brothers en ‘Magnolia’ van P.T. Anderson.

Het oorspronkelijke toneelstuk van David Mamet kreeg in 1982 de kritiek dat het vrij racistisch was tegenover de Afro-Amerikanen. In de filmversie is dat racistische kantje geenszins gecensureerd. Bij één van zijn cafébezoeken komt Edmond in contact met een man die vrij racistische opvattingen heeft over de rol van Afro-Amerikanen in de maatschappij. Later in de film, als Edmond meer ‘streetwise’ is geworden, schuwt hij het geweld niet als een ‘aap’ hem wil overvallen. Burke vervalt tenslotte zelfs in een betoog voor de ‘survival of the most adaptive’ wanneer hij stelt “dat als er een God is, dan bemint hij wie zwak is, maar respecteert hij wie sterk is”.

‘Edmond’ is een moderne fabel waarin een meer dan degelijk scenario wordt gekoppeld aan een indrukwekkende visuele stijl. De film is ook als sociale studie zeer geslaagd omdat hij treffend aantoont wat er kan gebeuren als een man in de sleur van zijn leven beslist om het roer radicaal om te gooien en een ander pad te bewandelen. De conflicten die hij hierdoor krijgt met anderen, illustreren hoe moeilijk wij het hebben om de, in onze ogen, vreemde keuzes van onze medemens te rechtvaardigen.