Gelukkig zijn er filmmakers die zich durven wagen aan heikele
onderwerpen. Andrew Jarecki is er één van. Met ‘Capturing the
Friedmans’ vertelt hij het verhaal van een gezin dat met pedofilie
wordt geconfronteerd. Niet als slachtoffer, maar met een vader en
zoon als dader.
In 1984 wordt een – op het eerste zicht – normale familie
geconfronteerd met het ondenkbare. De politie valt binnen omdat ze
vermoeden dat vader Arnold kinderporno in bezit heeft. Na een
huiszoeking blijkt dat ook het geval te zijn. Omdat Arnold bijles
geeft aan de kinderen uit de buurt, besluit men hem te ondervragen
en komt men tot de vaststelling dat hij de kinderen ook misbruikt
heeft. Als klap op de vuurpijl blijkt ook zoon Jesse deelgenomen te
hebben aan de aanrandingen.
Dit is het verhaal zoals we het in het begin te weten komen. Wat
volgt is een documentaire die is samengesteld uit de originele
video-opnamen van het gezin Friedman, aangevuld met enkele
interviews. En dit zorgt meteen voor mijn enige punt van kritiek.
Doordat deze beelden op een groot scherm vertoond worden, is al te
vaak de boven- en onderkant van het beeld weggeknipt. Hierdoor
krijg je vaak personen in beeld die zonder hoofd door het leven
lijken te gaan.
Deze documentaire is er één van de betere soort. Het is een prent
die niemand onbewogen zal laten, en die zeker genoeg stof geeft om
over na te praten. Jarecki portretteert het gezin op een zeer
intelligente manier. Je ziet alle gebeurtenissen in chronologische
volgorde, zoals ze door de jongste zoon zijn opgenomen. Waarom dit
gezin dit allemaal heeft opgenomen, weet niemand, maar het geeft je
een zeldzame blik op iets wat moeilijk voor te stellen is. De
gebeurtenissen die het gezin treffen, zijn surrealistisch en door
de authenticiteit van de beelden zie je hoe ieder erop reageert.
Dit is een zeldzame blik in de intimiteit van een gezin.
Telkens er een gebeurtenis vertoond wordt, zie je de eerste
reacties van de personen in kwestie en als kijker trekt je uit dat
feit meteen een conclusie. Iets later kom je er meer over te weten
en vaak zul je merken dat je eerste reactie fout was, dat je bent
meegesleept door de opwinding. Je bent op de feiten vooruit
gelopen, je bent beïnvloed door de media. Jarecki is ook niet te
beroerd om beide zijden van het verhaal te tonen. De simpele feiten
worden getoond, zowel diegene die positief zijn, maar ook de
negatieve.
Vooreerst leer je het gezin Friedman kennen met al zijn kleine
kantjes. De vader en zijn zonen hadden een zeer hechte band. Vaak
handelden en dachten ze als één persoon en gaven de moeder daardoor
een gevoel van uitsluiting. Een moeder die al heel haar leven vecht
met de gedachte dat ze niet in staat is kinderen op te voeden.
Vader Harold groeide op met een moeder die, op zijn zachtst gezegd,
nogal promiscue was. Op jonge leeftijd verloor hij zijn enige zus
en dan is er nog het gegeven van zijn eerste seksuele stappen, die
hij al vroeg zette samen met zijn broer. Ja, dit is een film die
het volledige gezin blootgeeft en geen detail onaangeroerd
laat.
Niet alleen het gezin wordt een spiegel voorgehouden, ook de media
en het gerechtelijk apparaat worden door de mangel gehaald. We
leren dat de ondervragingen van de kinderen niet volgens de juiste
methode werden uitgevoerd.
Een kind heeft de onweerstaanbare drang te plezieren. Als je vraagt
of er iets gebeurd is, zal het bevestigend antwoorden, uit angst
voor de reactie. Als een kind dan beweert dat er niets gebeurd is,
schrijft men dit toe aan de angst voor de dader. Een ouder
verklaart in ‘Capturing the Friedmans’ dat tijdens de bijeenkomsten
van de gedupeerden niemand voor een ander slachtoffer wou
onderdoen. Als iemands dochter tweemaal was aangerand, dan moest de
buur erger meemaken en beweren dat zijn zoon driemaal was
verkracht. Op die manier krijg je in een mum van tijd een
verdraaiing van de feiten.
Zo werd de vondst van een stapeltje pornoboeken, die achter een
kast werden ontdekt, door de media voorgesteld als een huis dat
bedolven was onder dit materiaal.
Door toedoen van deze feiten zie je langzaam maar zeker de twijfel
in het gezin binnensluipen. Moeder Elaine raakt er steeds meer van
overtuigd dat haar man schuldig is, de zonen blijven echter geloven
in zijn onschuld. In plaats van als één man te reageren, komt er
tweedracht en zo wordt het gezin stilaan uit elkaar gedreven.
Is Harold werkelijk schuldig? Nam Jesse deel aan zijn praktijken?
Deze vragen worden niet beantwoord, en zijn waarschijnlijk niet te
beantwoorden. ‘Capturing the Friedmans’ toont aan dat de
gebeurtenissen zichzelf opvolgen en dat beslissingen verstrekkende
gevolgen kunnen hebben. Het toont ook aan dat de waarheid altijd
ergens in het midden ligt, dat men nooit ergens volledig zeker van
is. Eens de bal aan het rollen is, is er geen houden meer
aan.
Het gezin wordt zowel van buitenaf aangevallen, als dat het
zichzelf verwoest. Je ziet een breuk ontstaan tussen de moeder en
de rest van het gezin.
Dit is niet enkel het verhaal van het proces, het is ook het
verhaal van de vernietiging van het gezin. De spanningen die
ontstaan, het wantrouwen dat hoogtij viert.
‘Capturing the Friedmans’ is een unieke film, door zijn
eerlijkheid, door het gebrek aan manipulatie van de maker. Ieder
zal de film op een andere manier zien, ieder zal met een ander
beeld over de waarheid naar buiten komen. Deze film is nergens op
sensatie belust, hij wil je enkel informeren, over dingen waarvan
zelden het volledige beeld naar buiten komt. Dit is, zonder
overdrijven, een meesterwerk.
