Het wordt een beetje verwarrend, die films die gebruik maken van
meerdere titels. Origineel kreeg deze film de titel ‘Uma Onda No
Ar’ mee, dat in het Engels werd vertaald als ‘Something in the
Air’. Een meer correcte vertaling zou ‘We zijn in de ether’ zijn,
maar gelukkig heeft men er voor gekozen om hem in onze contreien
uit te brengen als ‘Radio Favela’, zodat u meteen ook weet waar hij
over gaat.
Voor wie bij de hierna volgende beschrijving van de verhaallijn
spontaan aan het felbejubelde Cidade de
Deus moet denken: de thematiek en de locatie hebben ze gemeen,
maar daar houdt het ook bij op.
‘Radio Favela’ opent met politieagenten die zich een weg banen
doorheen de smalle straten van een favela in Belo Horizonte,
Brazilië. Een clandestiene radio maant de inwoners aan om binnen te
blijven en zo de ordediensten geen redenen tot optreden te geven.
Ditmaal is het doel van het optreden echter niet de criminaliteit
aan te pakken, maar een zoektocht naar de zendplaats van een
radiostation. Die wordt uiteindelijk wordt ontdekt en Jorge,
presentator van dienst, vliegt achter de tralies, waar zijn
medegevangenen hem als een ware held ontvangen en waar hij zijn –
trouwens waargebeurde – verhaal over Radio Favela kwijt kan.
Aan de hand van een reeks flashbacks zien we het ontstaan van Radio
Favela. Vier jonge snaken, Jorge, Brau, Roque en Zequiel, richten
in hun jeugdig idealisme een radiozender op. Ze zijn niet tevreden
over het huidige aanbod en revolteren tegen de propaganda spuwende
zenders.
Wat ze allen hoopten, maar wat niemand durfde voorspellen, gebeurt
toch; in een mum van tijd wordt hun radioprogramma razend populair.
De gehele favela stemt erop af, en al snel ontpopt het viertal zich
tot de stem van de favela. Ze bieden een helpende hand aan de
inwoners van de sloppenwijken, plaatsen zoekertjes, bemiddelen bij
ruzies en draaien de plaatselijke muziek. Hiphop, rap, funk, samba,
… zolang het opzwepend is, vindt het zijn plaats op de zender. De
enigen die er niet warm voor lopen, zijn de plaatselijke
instanties. Die zijn in hun wiek geschoten door de kritiek die er
op het beleid wordt geuit en willen niets liever dan hen uit de
ether te halen. Wanneer ook enkele openbare, nationale zenders
hinder beginnen te ondervinden van storingen op hun frequenties en
men luisteraars dreigt te verliezen, treedt het politieapparaat in
werking. Maar dit gebeurt niet zonder slag of stoot; geholpen door
de inwoners van de favela, spelen ze lang een kat en muis spel in
de natuurlijke doolhof die de sloppenwijk is.
Regisseur Helvécio Ratton kiest ervoor het verhaal in een vlotte
stijl te vertellen. Als je vandaag de dag je tv nog maar durft op
een muziekzender te zetten, word je overdonderd door de meest
pronkerige muziekclips. Rappers behangen met té veel juwelen,
omringd door halfnaakte vrouwen en poserend voor de duurste wagens,
rappen over hoe slecht ze het wel hebben. Blijkbaar zijn ze
vergeten waar en waarom deze muziekcultuur ontstaan is. Op de
straat, om middels muziek en ritme uiting te geven aan een groeiend
ongenoegen. Het is hierop dat de film zich focust, op een
ongedwongen, nonchalante sfeer, op muziek maken, op leven op het
ritme van de straat. Om een film te zijn die over een radiostation
gaat, is dit toch ook een visueel spektakel. De mix van de
verschillende muziekgenres, het tonen van breakbattles, alles zorgt
ervoor dat dit snel en makkelijk verteerbaar is en met een lengte
van net over anderhalf uur, ben je weer buiten voor je er erg in
hebt.
Dé aanleiding tot het maken van deze film is ongetwijfeld het
succes van Cidade de Deus, maar ook
de steun van Unesco zal ertoe hebben bijgedragen. De
ontwikkelingsorganisatie kende de échte Radio Favela namelijk een
prijs toe, met als resultaat dat de zender, na jaren van
clandestien uitzenden in 2000 zijn officiële licentie als
‘educatief radiostation’ verkreeg. Ook de film is zo opgevat, er
wordt informatie gebracht, maar tegen de achtergrond van een
recreatief kader. Brazilië kampt nog steeds met grote problemen;
een recht op vrije meningsuiting dat nog moet afgedwongen worden,
racisme en sociale ongelijkheid die welig tieren, werkloosheid, een
falend drugsbeleid en een onderwijssysteem die naam nauwelijks
waardig.
De Braziliaanse cinema treedt steeds vaker in het voetlicht. Zo was
Cidade de Deus een ambassadeur om
“u” tegen te zeggen. Maar maak niet de fout deze twee te willen
vergelijken. Wat gold voor Any Way The
Wind Blows, en Steve + Sky, is
ook hier van toepassing; ook al lijken ze op het eerste zicht op
elkaar, ze verschillen als kat en hond. Buiten het feit dat beide
zich afspelen in een sloppenwijk, houdt iedere vergelijking op.
Cidade de Deus toonde een rauwe,
harde wereld zonder hoop, ‘Radio Favela’ gaat juist over die hoop.
Natuurlijk is er ook bitterheid en onrechtvaardigheid, maar dit is
toch een meer geromantiseerd beeld van het leven in de
sloppenwijken. In de favela’s van ‘Radio Favela’ is er plaats om
dromen te verwezenlijken.
Het beste dat je met ‘Radio Favela’ kan doen, is hem beschouwen als
een doordeweekse feel–good film. Een soort van tegengif
tegen de zwartheid van zijn voorganger: minder spraakmakend, ook
minder als cinematografische belevenis, maar toch de moeite waard
om eens voor uit je luie zetel te komen.
