Regisseur Sean Durkin is een kei in het evoceren van besloten werelden met eigen codes en gebruiken. Dat bewees hij met zijn vorige film – het zeer onderschatte The Nest – maar ook al met zijn langspeeldebuut Martha Marcy May Marlene uit 2011 waarin hij op prangende wijze het leven in een sekte voor de lens bracht. Voor zijn nieuwe werkstuk duikt hij in de wereld van professionele worstelaars, in de VS een immens populaire sport – ook al verlopen wedstrijden via een vooraf vastgelegd script – bevolkt door vaak zeer kleurrijke figuren.
Heel erg kleurrijk waren zeker de Von Erich-broers, telgen uit een Texaanse familie die onder het dominante oog van hun vader – zelf een voormalig worstelaar – furore maakten in de competities uit de late jaren negentienzeventig en de vroege jaren tachtig. Wie echter een lofzang verwacht op de American Dream en de clichés van het sportgenre, zal zwaar bedrogen uitkomen. The Iron Claw gebruikt al die elementen – inclusief een verstikkende laag vernis van nostalgie die zich gaandeweg op subtiele wijze tegen de kijker begint te keren – immers om de gemeenplaatsen uit dit soort films genadeloos onderuit te halen.
Het ware leven van de Von Erich-familie was gevuld met drama en tegenspoed, maar het script gebruikt dat als springplank voor een intens donkere bespiegeling over Amerikaanse mythologie en vooral de rol van machisme en mannelijkheid binnen die traditie. Een Amerikaanse criticus sloeg de nagel op de kop door te stellen dat dit een film is over een falend beeld van mannelijkheid en hoe dat beeld onlosmakelijk verbonden is met de tradities van de cultuur in de Verenigde Staten. Vader Von Erich is hier een patriarch die elke vorm van oprechte emotie en genegenheid vervangen heeft door een verering van fysieke masculiniteit en een blind geloof in de mantra dat wie maar hard genoeg werkt nooit kan ingehaald worden door het lot, dat is immers alleen maar een excuus voor zwakheid. Achter dat masker schuilt een onzeker karakter van een man die zijn eigen meer artistieke aspiraties verving door een ambitie die aansloot bij de geijkte verwachtingen en nu niet kan aanvaarden dat zijn jongste zoon gelijkaardige dromen heeft die niet passen binnen het veranderde referentiekader. Zijn vrouw – ijzersterke rol van Maura Tierney, bekend uit E.R. – heeft haar eigen blinde geloof in religie, waardoor een giftige cocktail ontstaat die alle broers ten gronde zal richten.
Dat dat alles zich afspeelt tegen de achtergrond van het worstelen, is op zich een prachtige metafoor, aangezien daarmee het artificiële karakter van zowel de mythe van de sport als van het onwrikbare geloof in meritocratie extra wordt in de verf gezet.
Finaal is The Iron Claw ook een film die nog maar eens aantoont dat waar een kunstwerk precies over gaat helemaal ondergeschikt is aan de manier waarop kunst ideeën sublimeert in een vormtaal, zoals een beroemd citaat van Ferreydoun Hoveyda stelt: “Als ik zeg dat het onderwerp van een film er nauwelijks toe doet voor mij, dan zeg ik dat omdat de mise-en-scène de kracht heeft elk onderwerp te sublimeren.” Persoonlijk moet ik zeggen dat er weinig zaken zijn die me nog minder boeien dan professioneel worstelen. Die bedenking heeft echter geen enkele waarde in het licht van het feit dat dit een vertaling is van een reeks concepten gelieerd aan die wereld en de bredere cultuur waarbinnen die ontstond, maar dan vertaald in de grammatica van een kunstmedium. Dat gebeurt aan de hand van een voortreffelijke regie, knappe production design en oogstrelend mooie cinematografie van Mátyás Erdély (de DP die vooral faam verwierf met zijn werk voor Lászlo Nemes). Het resultaat is zonder meer grote cinema.
