Geef toe: meestal zijn ze uw aandacht niet waard, de kerstnummers die u het vaakst op de radio hoort. Platenfirma’s en artiesten denken een slaatje te kunnen slaan uit postironische kitsch door muzikale equivalenten van plastic kerstbomen op ons los te laten. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om u vijftien waardevolle kerstnummers aan te bieden?
Al twee jaar vragen wij ons af hoe diep de put van kerstdeuntjes eigenlijk is. In ieder geval veel oneindiger dan wij ooit dachten. En dus zijn we hier weer met onze Kerst Best Of. Wordt het een sluitstuk van wat een trilogie zal blijken? Geen idee, die vraag laten we tot volgend jaar. Eerst: een kerstplaylist met oneindig veel betere kerstmuziek dan diegene waar u in een lokaal shoppingcentrum aan wordt blootgesteld. Met een kleine kwinkslag aan het eind… Die jukebox moest al aanstaan!
Donald Byrd :: Christo Redentor
‘De Heer geprezen, zij geloofd!’ Ja, altijd goed om op die vijfentwintigste december te beseffen dat Kerstmis voor sommigen om meer draait dan pakjes afkomstig van deze of gene webshop en toastjes met garnaalsalade. De trompet van Bebop-grootheid Donald Byrd schreeuwt het uit van geluk: de God heeft een zoon geschapen, de verlossing is nabij. Akkoord, de volgende hoofdstukken in de Bijbel leren ons dat dat wel even anders afliep, maar wij zijn alvast erg te spreken over de klanken die voorgenoemde koperblazer in zijn naïeve vreugde uitstoot. Genoemd naar het massieve Jezusstandbeeld op de Braziliaanse Corcovadoheuvel die uitkijkt over Rio De Janeiro, staan beiden eigenlijk voor het mooiste wat de mens kan doen met zijn emoties: ze uitdrukken in kunst. Ja, kunst is emotie.
Al is kunst soms ook handig stelen, blijkbaar; het nummer werd door Tom Barman gebruikt als sample voor “Summer’s Here”, de hit van Magnus en ook de soundtrack van zijn film “Anyway The Wind Blows”. Een prachtig klinkende diefstal.
Run The Jewels :: A Christmas F**king Miracle
‘Whoever, whatever that Lord is / Couldn’t give a fuck if you ever made fortunes’. Jep, Killer Mike en El-P hebben hun eigen visie op wat Kerstmis is: niemand (of dat nu je baas of de Heer zelf is) geeft om een ander in Amerika en de periode van zogenaamde saamhorigheid zal hen aan hun reet roesten. De beat – een gortdroog basdrumpatroon waar de sneeuw van kerstbelletjes overschaduwd wordt door dreigende gitaren – bevat genoeg drama om de boodschap over te brengen: sociaal onrecht moet structureel aangepakt worden en niet teren op ‘schmalzerige’ weldoenerij die gedurende enkele weken per jaar kunstmatig wordt aangewakkerd. Alle schone schijn van eindejaar ten spijt moet Killer Mike besluiten: ‘still spell America with the triple-K’.
Hang Youth :: KERST IS BEST OKAY ALS CULTUREEL WINTEREVENEMENT (MAAR MEER NIET)
Zin in scheurende punk tijdens pakjestijd? Goesting om linkse neven en rechtse nonkels tegen elkaar op te zetten? Kortom, wenst u kerst eens totaal te verknallen dit jaar? Één adres dit jaar: “KERST IS BEST OKAY ALS CULTUREEL WINTEREVENEMENT (MAAR MEER NIET)”. Voor de meest schuimbekkende kerst moet u natuurlijk bij Hang Youth zijn. Nauwelijks één minuut droogstoppelpunk van de hardst rockende antikapitalisten van Nederland, maar het nummer is hyperefficiënt als een brandbom. Een fijne marxistische kerst gewenst!
Raveonettes :: The Christmas Song
Kijk: als je dan toch een plan hebt, dan moet je niet meer nadenken over een titel. “The Christmas Song”, dus. Omdat het dat moest worden. En het klopt ook, dat deze Denen met een voorliefde voor zoetsappige girlgroupmelodieën zich aan het kerstigste aller feesten zou wagen. Dat er ook een flinke dosis ruis op de gitaren zit? Wat had u dan gedacht? Dat ze die Cramps-invloeden plots zouden laten vallen? Neen, Raveonettes toont net dat het een het ander niet in de weg zit. Merry fuzzballs, everybody!
The Sonics :: Don’t Believe in Christmas
U kent ze uiteráárd van de namecheck die ze kregen op de single “Losing My Edge” van LCD Soundsystem, dus we hoeven u protopunkband The Sonics – actief in the sixties in de druilerige staat Washington in het Noordwesten van de USA – niet meer voor te stellen. Hun geluid rammelt rauw en wild dankzij de rudimentaire opnameapparatuur, waardoor ze meteen de blauwdruk van veel garagerockbands hebben gelegd. Toch zijn deze ruige jongens wel te vinden voor de kerstsfeer: ze brachten in 1966 samen met The Wailers en The Galaxies een kerstalbum uit, met daarop deze balorige “Don’t Believe in Christmas”. Het tempo jakkert onverminderd voort, het orgeltje swingt een eind weg en zanger Ray Michelsen zing-rapt als Dylan in zijn “Subterranean Homesick Blues”, terwijl hij onzin als maretak, Rudolf, de kerstman, werkelijk alles en iedereen een veeg uit de pan geeft: ‘Well Rudolf the reindeer / Makin’ little kids cheer / The reason that his nose shine / Santa gives him moonshine’. Na krap twee minuten al wordt dit antikerstfeestje platgelegd. Dat gedoe rond de kerstboom hoeft ook écht niet langer te duren.
The Flaming Lips :: A Change at Christmas (Say It Isn’t So)
The Flaming Lips brachten dit jaar een kloeke heruitgave van hun Yoshimi uit, en tussen alle liveversies en remixes stond daar ook weer een kerstnummer te schitteren aan de hemel. De Lips zijn dan ook de alternatieve helden van het kerstlied. En ook wel een beetje de kerstman op lsd, die gekke nonkel die zó over de top gaat in zijn kerstversiering dat het weer charme krijgt. “A Change at Christmas (Say It Isn’t So)” is een warme, gloedvolle oproep tot liefde en verandering. Terwijl de lichtjes het donker verlichten, maken we mooie beloftes. Maar we vergeten ze telkens weer. Laat uw cynisme voor één keertje varen, en laat uw goeie voornemens voor één keertje uitkomen. Al is het maar oom opa Wayne Coyne blij te maken.
Grandaddy :: It was a silent night, at least until Jeff Lynne Arrived + Alan Parsons in A Winter Wonderland
Jason Lytle is ondertussen zelf uitgegroeid tot een held voor een hele generatie, maar divastreken zijn nog steeds niet aan hem besteed. Liever eert hij rond de kersttijd zijn eigen helden. In 2000 bezong hij als jonge man reeds Alan Parsons voor het compilatie-album It’s a Cool Cool Christmas, dit jaar plaatst hij Jeff Lynne op een voetstuk. In het nummer is het niet het traditionele vadertje kerstmis dat op de deur klopt en met de cadeautjes komt strooien, maar wel de frontman van ELO, die Lytle het mooiste cadeau van al heeft gegeven: de muziek. Een redelijk ontroerend idee, als je erover nadenkt. Niet dat Lytle extreem veel moeite doet voor zijn helden: voor beide nummers neemt hij de melodieën van “Walking in a Winter Wonder Land” of “Stille Nacht” en geeft ze de Grandaddy-behandeling van dromerige zang, synths en wollige gitaren mee. Meer hoeft dat bij Kerstmis voor ons niet te zijn.
Spinvis :: Stefan en Lisette
Het volledige relaas van een onmogelijke relatie in enkele minuten proppen, hoe doe je dat? Door het snelheidsrecord aantal gerapte lettergrepen per seconde te breken om er die vijftien pagina’s lyrics door te malen? Helemaal niet. Je beperkt je tot de essentie. Je schildert enkele scenes, enkele taferelen. Niet de voornaamste feiten maar de voornaamste emoties. Erik de Jong – aka Spinvis – doet het hier in “Stefan en Lisette” op weergaloze wijze. We bevinden ons op het veld van een slaperig dorpje, we beleven een stormachtige kalverliefde, we zijn getuige van de break-up en het bedrog. Einde? Allerminst, we zitten nog maar halverwege de drieënhalve minuut die Spinvis zichzelf gunt. De cruciale ommekeer, ergens op een mooie lentedag in april, en dan de sleutelscène: een kerstfeest, zoals het helaas maar al te vaak is: gemaakte emoties, op elkaar geklemde kaken bij geforceerde glimlachjes, dubbele bodems bij alle vrolijkheid. Zijn ze echt weer samen? He, kijk, iemand zingt “Hold The Line” van Toto, we doen lachend mee. Maar tussen elke vers schieten onze pupillen richting ooghoek om het stel te beloeren. Weer samen, zij twee? Zou het?
Helaas, de Nederlandse bard kiest niet voor een ‘eind goed, al goed’-verhaaltje. ‘Maar Stefan remde niet, dat is wat de buurman zegt’. Het echte leven, in rauwe klonters door onze strot geduwd op deze ochtend van nepsneeuw en blikkerig fluitende mechanische kerstmannen.
Phoebe Bridgers :: So Much Wine
Indietroeteldier Phoebe Bridgers heeft de voorbije jaren traag maar gestaag een mooi kerstoeuvre opgebouwd, single na single. En elk jaar gaat de opbrengst naar een goed doel. Kortom, Bridgers heeft het hart op de juiste plaats. De laatste toevoeging is het folky “So Much Wine”, origineel van The Handsome Family, mét gefluit en vioolspel van Andrew Bird. Het verhaal ademt tragiek, uiteraard. Hij drinkt te veel, zij kan het niet meer aan. Terwijl hij op kerstdag zijn roes uitslaapt, stapt ze in de auto en weg is ze. Ergens herinnert ze zich nog wel de droeve glinstering in zijn ogen, waarop ze ooit verliefd werd, maar genoeg is genoeg. “So Much Wine” is opnieuw een hartverscheurende vertelling over de grote drama’s van kleine mensen. Alsof Bridgers ons er telkens aan wil herinneren dat ook op kerst mensen pech hebben in het leven.
Mono :: Scarlet Holliday
Kerstmis, de postrock edition. Want ja, ook instrumentale elegieën en uitbarstende gitaarstormen kunnen bij de feestperiode horen. Zéker als ze van Mono komen, toch wel de Wham van de postrock. Voor een beetje drama, strijkers en bombast steekt de groep uit Japan immers haar hand niet in het haardvuur. Ze maakten in het verleden al instrumentale conceptalbums over thema’s als liefde en familie. Met “Scarlet Holliday” wenste de band ons twee jaar geleden al eens een goeie portie gezondheid en geluk. Het is postrock volgens het boekje, maar op een koude winteravond omarmen wij die troostende gitaarnoten, die als ijs hangen te pingelen, maar al te graag.
Oceansize :: Walking in the Air
In 1982 verscheen de tekenfilm The Snowman, een film die zonder woorden, maar met beeld en muziek verhaalt over de vriendschap tussen een jongen en een sneeuwman. Het centrale thema van de tekenfilm was “Walking in the Air” en werd geschreven door de bekende filmcomponist Howard Blake. Het was het enige muziekstuk met tekst in de film en groeide uit tot een klassieker – getuige de vele, véle covers. De Mancunians van Oceansize nemen echter de zang ook hier weg en laten de muziek volledig voor zichzelf spreken door de melodieuze thema’s van het origineel te behouden, maar de zoetsappigheid bij wijlen te vervangen door balorigheid – het is een beetje een tang op een varken bij de feeërieke tekeningen, maar het werkt wonderwel.
Oceansize is nooit de grootste naam of de meest gewaardeerde postrockband geweest, maar op deze cover slaagt de groep er toch in om zachte melodieën, pulserende baslijnen, etherische dromen en intensieve uithalen tot één mooi filmisch geheel te weven. Een beetje als de dubieuze en passief-agressieve sfeer die soms boven de familietafel hangt.
Sun Ra :: It’s Christmas Time
Kerstmis, de dag waarop zelfs een omnipotente zonnegod knielt voor het wonder te Bethlehem. Bewijs: de malle kerstsingle “It’s Christmas Time” die jazzgoeroe Sun Ra in 1960 opnam samen met Alton Abraham. Ongezien frivool voor de man die als grondlegger van de kosmische jazz – samen met de ons dit jaar helaas ontvallen Pharoah Sanders – zijn eigen spiritueel universum schiep. Het getuigt van de ’s mans zelfrelativeringsvermogen, iets wat wij altijd erg weten te waarderen. Afdalen van je troon, even een doowop-deuntje van een goeie twee minuten inblikken, en weer verdwijnen naar die eigen planeet. Even een glimp laten zien dat je ook maar menselijk bent, en net als ons allemaal eens geintjes uithaalt, een traan laat, of onschuldig de andere richting uitkijkt als je een wind laat op de bus. Pharoah en Sun Ra, Heersers van de Nijl, maar dus ook echte mensen, herenigd in het hiernamaals. Rust zacht, Onbevattelijke Enigma’s.
Aphex Twin :: XMAS_EVET10[120]
Toen Richard D. James in september 2014 na dertien lange jaren van afwezigheid zijn terugkeer als Aphex Twin bekend maakte, voelde dat aan als een vervroegd kerstcadeau. Niet de melige variant van kerst natuurlijk – we spreken hier nog steeds over de man waarvan gezegd wordt dat hij rondreed in een tank en woonde in de kluis van een oud bankgebouw. Syro liet dan wel de frenetieke breakbeats van voorganger DrukQs achterwege en koos voor het meer gloedvolle geluid van deep en acid house, maar het is toch niet meteen een plaatje dat je voor een bezoek van de oma zal opleggen. Maar – de kerstsfeer zit in een klein hoekje – wie goed zoekt, ontwaart zowaar de woorden ‘Christmas eve’ in de titel van het tweede nummer, een tien minuten durende episode langs schuifelende drums, scheefgetrokken bloops en iets wat als klokkenspel bestempeld kan worden, en samples van kinderstemmen op een drumpatroon dat schever loopt dan uw nonkel op het einde van de avond. Ergens lijkt dat een logisch beeld van kerstmis bij de James’en.
Trentemøller :: Silent Night
Wie kan beter getuigen over het echte kerstgevoel dan het volkje uit het Hoge Noorden, kniediep verzakt in het paksneeuw? Wij alvast niet, met onze miezerige twaalf graden op kerstdag. Laat het dan maar over aan het Deense Trentemøller om ons te doen voelen wat een Stille Nacht werkelijk is. Zodus, het alom meegekweelde kerstwijsje door de ogen van zij die écht weten wat een stille nacht is. Maandenlang in het pikdonker, in een meedogenloos gevriesdroogde woestijn, uitzichtloos en dor. Het enige wat je dan kan doen, is je krachten sparen. Maar toch; op een dag als vandaag wil je ook kunnen liefhebben. Zachtjes fluistert de technomuziek dus deze klassieker. Ja, we leven nog, onderkoeld maar hoopvol. Ooit dooit het, en dan zie ik je glimlach weer. Meer hebben we niet nodig om ons te verwarmen.
Radiohead :: Winter Wonderland
Geef toe, deze had u niet zien aankomen. Ergens op een dronken avond in 2002 nam Radiohead tijdens een stream deze versie van “Winter Wonderland” op, en natuurlijk vindt iedereen op het internet dat hilarisch. Met zijn timbre slaagt Thom Yorke er nu niet bepaald in om een geloofwaardige feestneus op te zetten, en meer dan een curiosum is deze cover niet. Op een vreemde, verwrongen manier is de instrumentatie echter nog wel geslaagd te noemen. Maar vooral: u moet één keer in uw leven Radiohead “Winter Wonderland” hebben zien spelen in een lugubere zwart-witsetting. Het is eens iets anders dan George Michael die “Last Christmas” hijgt.
Low :: Silent Night
“Silent Night” van Low moest in dit lijstje, al is het maar omdat wij nog steeds een traan wegpinken als we denken aan de zondagavond in 2022 dat we het nieuws kregen dat Mimi Parker overleden was. Op de Kerst-ep van Low uit 1999 schitterde haar stem nog. Parker en Alan Sparhawk met zijn gitaar, meer is deze versie niet. Maar als je haar “Silent Night” hoort zingen, vergeet je prompt elke andere versie die je kent. Je legt je hoofd te rusten en ontsnapt meteen aan alle drukte en schreeuwerige reclame die bij de kersttijd hoort. Low brengt kerst even terug tot een intiem moment van bezinning en familiegeluk die het ook kan zijn.
Wacht, u dacht toch niet dat wij het bij die cultureel verantwoorde keuze gingen laten? Dat wij niet…
Bonus: Wham :: Last Christmas
Ja. Toch wel dus. Fuck Whamageddon. Sorrynotsorryreallynotsorry. Het is een zoetsappige zeemlap, maar wat een zeemlap. Call me Shirley, draai een strik in mijn haar als je er nog genoeg van vindt, maar: topschijf. Van bij de gevocaliseerde intro is George Michael in grootsen doen, die synth haalt alle glorie van de plastieken eighties naar boven. En God, wat een melodie. Dit is blue eyed soul in zijn beste doen, dat “Me? I guess, I wass a shoulder to cry on” een snik die iedereen in de friendzone voelt. Wie “Last Christmas” hoorde, wist dat “Careless Whisper” eraan kwam: nog beter.
De cheesiness van de video in al zijn winterpret draagt bij aan de sfeer. Zie die euforie waarmee Michael zijn ‘vriendin’ omhelst, de glimlach waarmee de tafel wordt gedekt! Zelfs Andrew Ridgeley ziet er voorlopig nog gelukkig uit; hij verdient een Oscar voor Beste Bijrol in een Boyband.
