Nadat hij zich aan het begin van zijn carrière liet opmerken als een bijzonder beloftevol regisseur met onder andere Safe, Poison en het alom bejubelde Far From Heaven, kende Todd Haynes een wat mindere periode, om vervolgens vanaf 2015 terug te keren met twee uitstekende films: Carol en Wonderstruck. Met het gerechtsdrama Dark Waters, lijkt Haynes echter weer een paar stappen terug te zetten. De film laat zich nog het best omschrijven als een soort ‘mannelijke’ versie van Steven Soderberghs Erin Brokovich. Daarmee is Dark Waters zeker een absoluut buitenbeentje binnen het oeuvre van de cineast, maar wat meest opvalt – en komende van Haynes is dat zondermeer opmerkelijk – is dat de prent finesse en persoonlijkheid mist.
Het script is gebaseerd op het artikel The Lawyer who became Dupondt’s worst Nightmare van journalist Nathaniel Rich en dat hoeft geen slechte zaak te zijn: Michael Manns meesterlijke The Insider over de aanklacht die de fabrikanten van sigaretten dwong tot een gigantische minnelijke schikking, was eveneens gebouwd op een stuk uit een tijdschrift. De zaak die centraal staat in Dark Waters draait eveneens om gezondheidsrisico’s, met name die die gekoppeld waren aan het drinkwater in Parkersburg, West-Virginia. Advocaat Robert Bilott (Mark Ruffalo) werd benaderd door een lokale boer die een de massale sterfte van zijn veestapel onder de aandacht wou brengen. Na slopend onderzoekswerk, kon Bilott aantonen dat chemiereus Dupondt willens en wetens het giftige afval dat de productie van Teflon met zich meebracht, loosde in het drinkwater en verborg in de grond. Die onthulling leidde op zijn beurt tot een jarenlange juridische strijd rond mogelijke schadevergoedingen.
Van bij het eerste beelden – inclusief een overbodige proloog – is het duidelijk dat Haynes en zijn vaste fotografieleider Edward Lachman, in een ander esthetisch kader werken dan dat, dat ze aanwendden in hun vorige collaboraties. Belicht en gefotografeerd als een Scandinavische ‘crimi’ is alles in Dark Waters duister, kleurloos en gedimd. Het is een weinig subtiele aanpak die ondertussen een cliché op zichzelf geworden is en de kijker meteen duidelijk voorkauwt dat het allemaal bijzonder zwaarwichtig te nemen valt. Dat voor Haynes weinig kenmerkende tekort aan finesse, zet zich ook door in een aantal al te doorzichtige momenten: hebben we echt nood aan een scène waarin we tijdens een rit doorheen het stadje op de tonen van John Denvers Country Roads, we geen landwegen zien, maar door het chemische bedrijf gesponsorde goede doelen? Dat Teflon (en in het zog daarvan nog een aantal chemicaliën zoals de verbinding die rubber soepel hield in kinderspeelgoed) veel meer gezondheidsrisico’s inhoudt dan ooit werd aangenomen is een belangrijke boodschap – de kijker daar vervolgens als maar opnieuw attent op maken, maakt van de film rond die boodschap daarom nog geen sterke cinema.
Vooral het eerste uur, lijkt het geheel soms te complex om goed in beeld te zetten, waardoor we een weinig begeesterende herhaling krijgen van Ruffalo die somber voor zich uitkijkt, een rit maakt met de wagen, telefoneert en opnieuw somber voor zich uitkijkt. Pas wanneer de zaak begint aan te slepen begint de film – ook mede dankzij zeer degelijk acteerwerk van onder andere Anne Hathaway, Tim Robbins en Bill Pullman – dan toch enige dynamiek op te bouwen en krijgt het doorploegen van het weerbarstige juridische systeem een zekere dramatische slagkracht die voorheen ontbrak. De keerzijde van die medaille is dan weer dat het laatste half uur vooral opgeofferd wordt aan goedkoop en voor de hand liggend sentiment.
De beste dossierfilms (All the President’s Men, Michael Clayton …) slagen erin om van de zoektocht naar de waarheid en de strijd om rechtvaardigheid, een meeslepende cinematografische belevenis te maken. Todd Haynes doet heel hard zijn best om dat ook te doen, maar de film is te nadrukkelijk – zowel in verhaal als vormgeving – om ook echt te beklijven. Zwak is een wat overdreven omschrijving, maar veel meer dan brave middelmaat heeft Dark Waters echt niet te bieden.
