Zet Tony Malaby, Jozef Dumoulin en Samuel Ber bij elkaar, en de goede verstaander weet dat je geen doorsnee jazzke gepresenteerd zal krijgen. Toch zal de eigenzinnigheid van Maps & Synecdoches misschien toch verrassen. Deze drie gaan voor een even fascinerende als bevreemdende droomwereld die te grillig is om zich zomaar te laten vatten, maar ook te bedwelmend om af te doen als een folieke van het moment.
Zoals gezegd: je had dat wel kunnen verwachten. Wie Malaby introduceert, heeft het vaak over zijn links met o.m. Fred Hersch en Charlie Haden, Grote Namen van de jazz, maar de saxofonist heeft er ook een half leven in de experimentele vleugel van de moderne jazz en improvisatie op zitten. Hij experimenteert graag met vormen, bezettingen en klankkleuren (beluister daarvoor maar zijn projecten Novela (met landgenoot Joachim badenhorst) en Tubacello) en speelt graag met verwanten die de platgetreden paden mijden (Eivind Opsvik, Ches Smith, John Hollenbeck,…) of headfirst in de vrijheid duiken (Tamarindo met William Parker en Hamid Drake).
De buitenste satellieten, dat is ook de favoriete zone van keyboards-meester Jozef Dumoulin. Die maakt van zijn excursies op Fender Rhodes en andere instrumenten steevast interstellaire excursies die de luisteraar mee op sleeptouw nemen naar onherbergzame oorden vol narcotische uithoeken. En soms, zoals in Lilly Joel, zijn duo met Lynn Cassiers, levert het muziek op die even verslavend als buitenaards klinkt, aankomt als een sonische drug. Om maar te zeggen dat de jonge Ber, die zich in geen tijd ontpopte tot een van de grote talenten van de Belgsiche jazz (zie ook: Pentadox), hier niet de minsten inschakelde.
Het siert hem wel dat hij ze niet zomaar voor zijn kar spant, maar ook zelf het heft in handen neemt. Het vijftiendelige Maps & Synecdoches is een verzameling van improvisaties en composities, waarbij die laatste allemaal van Ber zijn. Die nam trouwens ook de productie voor zijn rekening en ook daar laat hij zich gelden, door lustig gebruik te maken van editing en dus eindverantwoordelijke te zijn bij deze puzzel. Het levert alleszins een raamwerk op dat de luisteraar regelmatig op het verkeerde been zet, onderdompelt in wringende experimenten, een rad voor de ogen draait of het ongewisse in stuurt.
Korte startstukjes “Threshold I” en “Eau en poudre (emanation)” zetten de toon met geritsel en geschuifel, zwalpend blaaswerk en krappe toetsenriedels, en een eerste duik in spacey oorden met Lilly Joel-mysterie. Vervolgens ben je vertrokken voor een rit van een dik uur, waarbij je soms naar boven komt om zuurstof te happen, maar vooral overgeleverd bent aan een stel geluidslaboranten die combinaties en texturen uittesten. De ene keer met duidelijke houvast door aanhoudende golven of terugkerende motieven, maar net zo vaak met uitvergrote details en patroontjes, waarbij de grens tussen improvisatie en compositie vervaagt. Wat ongetwijfeld de bedoeling was.
Wat voor ongetrainde (of weinig tolerante) oren kan klinken als een vrij willekeurig, grillig samenraapsel van ideeën herbergt regelmatig een fijnzinnige neus voor contrasten en combineren van temperamenten, met pompende passages vol klaterende drums en schallende sax (“Highway To Sfumato III”) die kunnen bestaan naast een processie op planeet Altair IV (“As If It Were Tomorrow”), een manische combinatie van scheursax, tuimeldrums en kronkelsynth (“An Electronic Birthday Cake”) en allerhande tussenvormen. Titels als “Sfumato I & II” zijn trouwens veelzeggend: hier vinden de boeiendste dingen soms plaats in schemerzones tussen werelden die soms ver van elkaar verwijderd zijn, en toch in elkaars nabijheid gestuurd zijn.
Dat maakt van Maps & Synecdoches zeker geen evidente kost. Wie uit is op een vingerknip, een duidelijke koers of een handleiding, die komt hier van een kale reis terug. Wie bereid is om zich bij de hand te laten nemen door drie driftig experimenterende kleppers die hier spelen met open vizier en zonder remmingen, die zal op z’n minst deelgenoot worden van iets ongewoons en in het beste geval een nieuwe wereld ontdekken, een aurale variant op mysterieuze arthouse science-fiction waar ook naar gehint wordt met het artwork van Sophie Saporosi. Die kans laat toch geen nieuwsgierig mens liggen?
