Het zat er natuurlijk aan te komen. Acrobaat Stetson en levenspartner Neufeld speelden al een paar jaar samen, aanvankelijk als gast in elkaars soloperformances (en natuurlijk bij Arcade Fire & co.), daarna steeds vaker als duo. Het eerste tastbare resultaat versmelt beider achtergronden en discografieën met een even betoverend als vanzelfsprekend aplomb.
Na Stetsons New History Warfare-trilogie en de recentste soloconcerten vroegen we ons af wat er nog stond aan te komen. Misschien was er het vermoeden, of de angst, dat de man zich intussen in een doodlopend straatje gespeeld had en gedoemd was om in herhaling te vallen. Intussen blijkt dat die vrees compleet onterecht was. Een blik op het programma van het komende Moersfestival, waar Stetson vier keer speelt, is een geruststelling. Daar speelt de man niet enkel solo en in duo met Neufeld, maar presenteert hij ook een trio met Trevor Dunn (Zorn, Fantômas, B.O.A.T., etc) en Greg Fox (Liturgy, Guardian Alien), en een twaalfkoppige band die zich waagt aan een bewerking van Gorecki’s derde symfonie.
De naam van die laatste componist is eigenlijk niet zo vreemd, want net als een Arvo Pärt is het een referentie die wel vaker opduikt in het werk van Stetson, wiens hypnotiserende stuntwerk qua sfeer eigenlijk ook niet zo heel erg verwijderd is van Neufelds werk op Hero Brother (2013). De viool voert natuurlijk een meer pastorale, tegen de folk aanleunende wereld aan, maar de manier waarop de instrumenten (in Stetsons geval deze keer tenorsax, bassax en contrabasklarinet) rond elkaar gevlochten worden is ronduit schitterend. En dat gebeurt opnieuw zonder loops, overdubs of ander knip- en plakwerk, al zitten aan de kop en de staart van de plaat wel wat atmosferische geluiden.
Net zoals hun vorige albums, is ook Never Were The Way She Was een album met en enorm coherente, filmische sfeer, alsof er een verhaal verteld moet worden met een duidelijke samenhang. Nochtans is de aanpak doorheen de nummers soms erg verschillend. Er zitten donker dreigende passages in, net als meer lyrische, enigmatische dromerijen. En ook opnieuw een aantal technische hoogstandjes, waarbij vooral degenen die Stetson nooit eerder live zagen zich zullen afvragen welk studiogefoefel eraan te pas gekomen is. Maar dus ook sobere momenten waarbij die techniek net iets minder prominent is.
Maar zelfs als er allerhande acrobatieën uitgehaald worden, dan nog wordt bewaakt dat het allemaal ten dienste staat van de muziek, zoals in opener “The Sun Roars Into View” en “In The Vespers”, bedwelmende statements vol repetitieve elementen, verschuivende lagen en een pulserende hartslag. Verankerd in de minimale traditie, maar dan met een maximale inzet en efficiëntie, het ene moment op de grens van het claustrofobische, maar even later meer naar buiten gericht, extraverter. Daartegenover staan korte stukken als “Won’t Be A Thing To Become” en “And Still They Move”: bescheidener van opzet, met een grotere nadruk op aangehouden bewegingen en rustige ademhaling. Weids en sereen.
Het centrale en meest indrukwekkende blok van het album is ongetwijfeld het tweeluik “With The Dark Hug Of Time”/“The Rest Of Us”. Het eerste, met donker brommende contrabasklarinet en iele viool, is een sinister hoorspel, waarbij een aangehouden marsritme onheilspellend strijdgewoel lijkt aan te kondigen. Tergend traag wentelend, zich defaitistisch voortslepend na een onafwendbare bestemming. “The Rest Of Us” is hier de tour de force door Stetsons fenomenale performance, waarbij uitvergroting van percussieve klanken, diepe bassen, opduikende melodie en stemgebruik zorgen voor een akoestische dansmuziek met tribale stuwing. Zelden klonk hij zo lijfelijk. Ronduit verbluffend.
Het titelnummer keert daarna terug naar de minimale traditie met een Noordelijk karakter, waar een kille pastorale wind door waait, die echt de kop op lijkt te steken in het afsluitende “Flight”, waarmee Never Were The Way She Was aan z’n einde komt. Bij eerste beluistering lijkt dit album misschien iets minder vernieuwend dan de soloperformances van Stetson, maar de combinatie met Neufeld is tegelijkertijd een verrijking en leidt de aandacht af van het puur fysieke en technische, waardoor het allemaal herleid is tot iets menselijker proporties. De emotie en vervoering die het oproept blijven echter intact. Nu nog live meemaken.
… en dat kan op dinsdag 28 april in de Handelsbeurs (Gent).
