Terwijl in Thailand een groep protesterende studenten werd gearresteerd omdat ze de drievingerige “Hunger Games salute” gebruikten, draait de dystopische trilogie in onze streken op volle toeren. Waarom de laatste (en spannendste) film per se uit elkaar gerukt moest worden om zo in twee delen te kunnen uitkomen, net zoals bij de Twilight en Harry Potter-franchise? Een cynische poging om een cash cow nog wat verder uit te melken (net zoals bij Twilight en Harry Potter, trouwens). Het mag de bioscoopkassa dan wel doen rinkelen, maar het doet de franchise écht geen goed. Toegegeven: zelfs in het boek is het eerste deel een saaie, grimmige en onherbergzame voorbode voor wat er te wachten staat in de laatste honderdvijftig bloedstollende pagina’s. Dus laat het duidelijk zijn dat het een uitdaging was voor regisseur Francis Lawrence (I am Legend, Constantine) om het publiek warm genoeg te houden voor Mockingjay – Part 2 . Na de lauwe ontvangst van Catching Fire (het tweede deel van de trilogie) was het hoog tijd om olie op het vuur te gooien en publieksfavoriet Jennifer Lawrence haar vleugels te laten uitslaan als gitzwarte, meedogenloze spotgaai in een donkerder en meer volwassen voortzetting van de trilogie. Maar of Mockingjay – Part 1 erin slaagt om zich te onderscheiden van de typische young adult verfilmingen en de eenheidsworst die ze tegenwoordig vormen, dat is nog maar de vraag.
Het verhaal pikt de draad op waar we die de vorige keer hadden laten liggen: Katniss Everdeen (Jennifer Lawrence) saboteert onbedoeld de Quarter Quell-editie van de Hongerspelen, een soort “verjaardagseditie” waar de winnaars van de vorige spelen worden verzameld om het tegen elkaar op te nemen in een nieuwe arena. Katniss wordt gered en naar District 13 gebracht door “de rebellen”. District 13 is een door het Capitool platgebombardeerd district waar de inwoners een leven ondergronds hebben opgebouwd om daar plannen te smeden om de dictatoriale President Snow (Donald Sutherland) van zijn troon te stoten. Haar vriend Peeta (Josh Hutcherson) is meegenomen door het Capitool om daar allerhande martelingen te ondergaan en Katniss staat machteloos. Intussen wordt haar eigen district platgebombardeerd door een gefrustreerde Snow en eisen de rebellen (onder leiding van president Alma Coin, gespeeld door Julianne Moore) haar op als verzetssymbool. Ze wordt het oorlogsgebied ingestuurd met een cameraploeg om propagandistische propo’s te maken die de revolutie moeten aanwakkeren bij de onderdrukte districtsbewoners. We merken snel dat Katniss die taak liever kwijt dan rijk is (meer provoceren betekent ook meer slachtoffers) en dat ze alleen nog denkt aan de Peeta’s veiligheid.
Met een creatieve liberale geest als scenarist Danny Strong in het productieteam van dit Hunger Games-hoofdstuk (zie ook zijn scripts voor o.a. Recount en The Butler) hadden we – toegegeven – een iets zwaardere materie op ons bord verwacht: de film snijdt in opzet dan ook revolutionaire problematiek aan, die perfect past in een We Are The 99% maatschappij waar er tegenwoordig elke maandag gestaakt wordt – laat staan in gebieden zoals het onderdrukte China of Rusland. Ook al is de trilogie door Suzanne Collins zeer filmisch geschreven, het mag gezegd worden dat dit laatste deel het moeilijkst te verfilmen is en zeker als je het in twee stukken kapt. Er is gekozen voor een veilige blockbustervorm, om toegankelijk te blijven voor een tienerpubliek. Knapperds zoals Liam Hemsworth, Sam Claflin en Josh Hutcherson worden in de strijd gegooid om de meisjesharten sneller te doen slaan en het is ook opvallend dat de psychologische diepgang van de personages overschaduwd wordt door heftige en snelle cross-cutting en actiefilmconventies. Zelfs tijdens een scène waarin Finnick Odair (ex-deelnemer aan de Hongerspelen en gespeeld door Sam Claflin) een schokkende bekentenis doet, wordt er heel vaak en snel weggecut om te focussen op de bloedstollende actie op een andere plaats. Ik zou er niet van schrikken moest de helft van het publiek niet meer weten wat zijn emotionele speech nu juist inhield. De interessante ideeën zijn er wel, maar worden dus voor alle veiligheid toch maar netjes weggemoffeld onder de knappe gezichten en kinetische actie.
Om die redenen is dit dystopisch verhaal in een post-apocalyptische wereld net geworden waar het zelf een hekel aan zou moeten hebben: een commerciële publiekstrekker waarbij achter de schermen dikke productiebazen hun geld aan het tellen zijn. En daarom is het eerste deel van de trilogie nog steeds het hoogtepunt: een geslaagd experiment waarin een heel rauwe (herinner je de irritante shaky cam) filmstijl de harde realiteit van het leven in de districten voorstelt. Dat Hunger Games DOP Tom Stern de plaats van de Belgische Jo Willems heeft ingenomen (die ook de cinematografie van Catching Fire verzorgde) is overduidelijk. Realistische, groffe shots wordt vervangen door een donkerder kleurenpalet en dreigende maar ook spectaculairdere beelden. Dat er nu gebruik gemaakt kan worden van glanzende machinegeweren en de pracht en praal van het Capitool, komt de producenten maar al te goed uit.
Toch is Mockingjay met al dat heel genietbaar. Het is een trouwe en meer dan degelijke boekverfilming waarin trouwens heel wat kleine knipogen zitten naar de lezers van de boeken. Zo frunnikt President Snow’s kleindochter zenuwachtig aan het elastiekje van haar lange vlecht wanneer haar grootvader een speech doet over het feit dat er represailles zullen volgen voor alle rebellen die – op één of andere manier – naar de Mockingjay verwijzen. Een duidelijke hint naar Katniss zelf (en haar typerende, lange vlecht), en het feit dat haar bewonderaars zich nu ook in het Capitool bevinden. Hoogtepunten van de film zijn de kleine, maar vurige opflakkeringen van de nakende revolutie en Katniss die The Hanging Tree zingt, waarna dat gelijk uitgeroepen wordt tot protestlied (The Lumineers zorgden voor de melodie). Dat zijn de scènes waarin Mockingjay pt. 1 eindelijk door lijkt te dringen tot de kern van de zaak en waar het de gevoelige snaar van zijn publiek eindelijk beroert. En toegegeven, de geweldige score van James Newton Howard hielp ook wel.
Al bij al niet kwaad dus, deze Mockingjay. Mocht het nu nog een volledige film zijn, mét pay-off, dan had dit binnen zijn genre een toppertje kunnen zijn.
