Constellation, 2011
Toen de Belgische instrumentenbouwer Adolphe Sax in 1841 zijn
eigen uitvinding aan het publiek voorstelde, kon de man niet
vermoeden welke impact het instrument op de muziek van de toekomst
zou hebben. De saxofoon werd honderd jaar later de geliefde
uitlaatklep bij zwarte jazzartiesten, die het instrument een eigen
plaats gaven in hun geschiedenis. Adolphe Sax zou waarschijnlijk
gruwelen bij het horen van die brute en vulgaire black
music, maar dat zijn instrument bekend staat als hét symbool
van een muziekgenre, is op zijn minst gezegd een hele eer.
Het verhaal illustreert dat de creatieve mogelijkheden van een
instrument onbeperkt zijn, dat ze zelfs de dromen van de uitvinder
kunnen overstijgen, zolang het toestel maar in de juiste handen
terechtkomt. Colin Stetson is volgens ondergetekende de geknipte
persoon om de saxofoon en zijn plaats in de jazz te herdefiniëren.
Het is verrassend dat iemand die zo lang in de schaduw is gebleven
– onder andere als bassaxofonist bij Arcade Fire, David Byrne, Feist en Bon Iver – nu met een
mokerslag van jewelste eindelijk de aandacht op zichzelf vestigt.
Het publiek kreeg al een voorsmaakje in 2008 met ‘New History
Warfare Vol.1’ en nu is er in het tweede deel een volledig salvo in
gereedheid gebracht.
Belangrijk bij het luisteren naar ‘New History Warfare Vol.2:
Judges’ is te weten dat Stetson geen beroep doet op
productietrucjes om het geluid wat aan te dikken. Alles wat u
hoort, is écht en het klinkt verdomd indrukwekkend. De
saxofoonspeler houdt zich nog even koest met intro ‘Awake on
Foreign Shores’, maar daarna breekt de hel los. Titeltrack ‘Judges’
lijkt bij een eerste luisterbeurt nog georkestreerde waanzin: het
flitst aan een indrukwekkend, bijna machinaal tempo voorbij zonder
een grammetje vet of onnodige tierlantijntjes. De herhaaldelijke
oerschreeuwen van de saxofoon voelen agressief aan en toch raakt de
luisteraar bedwelmd door het organische geluid van het instrument.
‘Judges’ is zwart, ruw, bitter, machinaal, vulgair en alles wat het
zonlicht niet ziet, maar het is bovenal een meesterlijk werkstuk
met een bruisend ritme en een spectaculaire belevingswaarde.
‘The Stars in His Head (Dark Lights Remix)’ verschilt op dat
vlak helemaal niets van de titeltrack. De omkadering is ditmaal een
pak mysterieuzer – en doet zelfs denken aan de donkere
elektronische muziek van Peter Kruder. Ook hier haalt Colin Stetson
zijn briesende blazer boven om de luisteraar met een
duizelingwekkend gevoel achter te laten. Let vooral op de
aandrijving – het ritme raast als een locomotief vooruit – en de
dreigende sfeer die de compositie omwaart. Het schreeuwerige
saxofoonspel is volstrekt apart, maar straalt toch warmte en
herkenning uit. Stetson verbaast iedereen door vervolgens uit te
pakken met het serene ‘?All the Days I’ve Missed You’, dat een
wonderbaarlijke omslag in het album creëert en de flexibiliteit van
de artiest in de verf zet.
Waar draait ‘New History Warfare Vol.2: Judges’ nu precies om?
Is het meer dan enkel grotesk machtsvertoon van een getalenteerd
artiest die het geduld van zijn publiek op de proef stelt? Stetson
heeft wel degelijk een boodschap te vertellen en dat illustreert
zich in ‘A Dream of Water’. Terwijl de saxofonist zich volledig
stort in een compositie die aanvoelt als een fuga van Bach (not
kidding!), vertelt een bedeesde stem over de gruwel en het
lijden die oorlog met zich brengt. De muziek van Colin Stetson is
in alle opzichten totalitair: het is een volstrekt unieke
belevingswereld die draait rond de vraag: hoe is het om in tijden
van oorlog alle vrijheid te worden ontnomen? De inhoudelijke horror
van de teksten contrasteert op paradoxale wijze met de knappe
esthetiek van de composities.
Allesbehalve lichte kost dus en het album is op dat moment
slechts halverwege. Het meest gedenkwaardige nummer dat volgt, is
ongetwijfeld ?’Lord I Just Can’t Keep from Crying Sometimes’, dat
de idiosyncratische speeltechniek van Stetson verweeft met een tot
de ziel ontkleedde gospelsong. De donkere oprispingen van het
kleppeninstrument gaan verbazingwekkend goed samen met de
neerslachtige stem van Shara Worden. ?’Clothed in the Skin of the
Dead’ wentelt zich daarop in een flamboyant pak en de dartele
speelwijze neigt zelfs naar swingmuziek. Stetson flirt nogmaals met
zowel oogstrelende schoonheid (de funky muziek) als excessieve
gruwel (de lugubere titel).
Bij ‘Red Horse (Judges II)’ wordt de draad van de
titeltrack opnieuw opgenomen, alleen klinkt het nog een
tikkeltje directer, feller en bruter dan de vorige keer. Ditmaal
geen industrieel ritme, maar eerder een organische combinatie van
saxofoongeluiden. Stetson heeft geen behoefte aan een orkest om
zijn boodschap over te brengen, hij kan het helemaal op zijn
eentje. Een zoveelste verrassing volgt met ‘?The Righteous Wrath of
an Honorable Man’, dat door de melodische pracht – net een
fluitende vogel – de omgeving even tot leven brengt. Het is alsof
de paarden op de albumcover even mogen proeven van de vrijheid om
in galop de groene wei achter de horizon te verkennen. Stetson
lijkt het edele dier als metafoor te gebruiken voor een manier om
de verdrukking van oorlog te ontvluchten.
Alles aan ‘New History Warfare Vol.2: Judges’ verdient
bewondering: Stetson neemt geen genoegen met middelmaat, durft van
het vaak bewandelde pad af te wijken en zet zich daarmee volledig
af tegen elke vorm van commerciële logica. Het is een individueel
werkstuk geworden, niet enkel van uitstekende kwaliteit, maar ook
een serieuze oplawaai aan alles wat fraai en zelfgenoegzaam is. Het
meest innovatieve album van 2011. Zelfs Adolphe Sax zou hierbij
tevreden knikken.
http://colinstetson.com/
http://www.myspace.com/colinstetsonmusic
