"Laat leeftijd geen excuus meer zijn", zo vatte een medeconcertganger het indrukwekkende concert van de 81-jarige Rolf Kühn op Jazz Brugge onlangs samen. Je kan net hetzelfde zeggen van Peter Brötzmann (bijna 70), die muziek blijft maken waarmee zelfs de jongere generaties de daver op het lijf gejaagd wordt. Dat is niet anders op het ouderwets brute Crumbling Brain.
Nu ja, met een beetje slechte wil zou je ook kunnen zeggen dat Brötzmann de blauwdruk voor z’n extreme muziek al had vastgelegd met Machine Gun (1968) en dat alles wat erop volgde niet meer dan variaties op een aanpak waren. OK, maar dan ging het wel over een aanpak die nog steeds z’n impact niet mist. Weinig dingen jagen je bloeddruk en hartslag immers zo de hoogte in als deze Duitser van leer horen trekken op z’n saxen of tarogato. Wat het ook is — een oerschreeuw, een oorlogsverklaring aan de jazz van het Lincoln Center, een tabula rasa, een maatschappelijke commentaar of gewoon het plezier om kabaal te maken — het blijft zorgen voor een muilpeer zonder weerga.
Met Full Blast heeft hij bovendien z’n meest aan rock verwante project sinds Last Exit. Veel heeft daarbij te maken met het gedreven drumwerk van Michael Wertmüller, een energiebom die niet de chaotische tornado uithangt zoals Paal Nilssen-Love, maar aansluit bij de polyritmiek van Ronald Shannon Jackson en die combineert met de rechtlijnigheid en snelheid van speed metal. Hij bereikt dat vooral door de mogelijkheid van het dubbele basdrumpedaal volledig uit te buiten. Het zorgt niet enkel voor een herkenbare agressie (die ook al mooi tot uiting kwam op Full Blast [2006] en Black Hole (2008), maar ook voor een donderend fundament dat de muziek een extra boost geeft.
Crumbling Brain laat de band in ideale omstandigheden horen: live. Het is een concertregistratie vanop het Jazzfest in Berlijn in 2008. Net zoals tijdens hun bijwijlen vermorzelende concert in het Bimhuis onlangs, zo slagen ze er ook nu en dan in om een verpletterende indruk na te laten. Hun sowieso imposante turbomotor wordt daarvoor nog eens bijgestaan door goed volk: saxofonist Mars Williams (oorspronkelijk lid van Brötzmanns Chicago Tentet en The Vandermark 5), gitarist Keiji Haino en trompettist Peter Evans, die in het verleden ook al vaker kon samenwerken met de meester.
Starten doet het allemaal erg vertrouwd met het titelnummer, dat je zo kan catalogiseren als ’standaard Full Blast’: heftig en intens, met een razende ritmesectie die alles in het werk stelt om het woeste saxwerk van Brötzmann nog sterker in de verf te zetten. "Battle Of Visions" is dan weer gedoseerd, met een neuzelende klarinetintro die steeds sterker de ’fout’ in gaat en het terrein van Sonore op gaat. Klarinet wijkt voor tenorsax en die wordt al snel ondersteund door een laag gitaarfeedback en rommelende drums. Als het na tien minuten aan z’n einde komt heb je er geen idee meer van hoe het is kunnen evolueren naar zo’n brok intensiteit die alle kanten uit giert.
Het is niet steeds zo dat er gezamenlijk loos gegaan wordt vanaf minuut een, maar daar komt het uiteindelijk wel vaak op neer: "Have Your Eyes" laat een ontketende Brötzmann horen, alleen op het voorplan, met in de coulissen een band die op de tanden bijt, maar er toch niet in slaagt om zich weg te cijferen. Ze laten steeds meer van zich horen, en net als je denkt dat het boeltje gaat ontploffen, is het een schelle trompetuithaal van Peter Evans die zijn intrede doet. Williams en Haino gaan dan ook op hun strepen staan, en het resultaat is een kolkende kakofonie van overstuurde kracht die veel te vroeg aan z’n einde komt (en daardoor ook niet gaat vervelen).
Door de combinatie van rollende drums en gierende gitaarfeedback die de tweede albumhelft aftrapt, ga je echt denken dat je Last Exit hoort. Het is hier dat de gasten zich volledig kunnen laten gaan, een kans die vooral Haino niet laat liggen, al leidt het tot niet veel meer dan uitdijende feedback en krachtig weerwerk van Wertmüller. Diezelfde Haino zorgt ook voor exotische keelgeluiden aan het begin van "Elegance Of Darkness", dat opnieuw een andere geluidenwereld verkent, met deze keer een sleutelrol voor Evans, die hier de meest onwerkelijke geluiden uit z’n trompet weet te persen. "Deathbop", ten slotte, maakt de beloftes van die titel helemaal waar met een hyperkinetisch ritme en ongedurige en kolkende geluidensoep die haast uit z’n voegen barst.
Crumbling Brain is een plaat die een brugje bouwt tussen Brötzmanns nalatenschap en een moderne generatie van experimentele muziek. Het is levende, lillende muziek die het risico niet schuwt en in meteen ook laat horen dat de stijl van Full Blast zich niet zomaar laat vastleggen. Een vreemd iets is dat het applaus tussen de nummers soms wat bijgewerkt lijkt (het verschijnt en verdwijnt soms iets te abrupt), maar het doet geen afbreuk aan de muziek; die blijft een vitale uitdaging voor wie het ietsje meer mag zijn.
Het album verscheen enkel op vinyl.
