Er zijn heel wat regisseurs die ooit begonnen zijn in animatie
en daarna de overstap hebben gemaakt naar live action
(bekendste voorbeeld: Tim Burton), maar de omgekeerde beweging is
heel wat zeldzamer. In het geval van überweirdo Wes
Anderson lijkt er echter een onontkenbare logica achter het idee te
zitten. Zijn films, gedomineerd door bizarre personages en extreem
gestileerde beeldvoeringen, neigden immers sowieso al naar het
karikaturale. Alles was ofwel bigger, ofwel smaller
than life, en sporadisch, wanneer echte acteurs en sets zijn
excentrieke visie niet meer konden bijbenen, gebruikte hij zelfs al
wat animatie – is er iemand die zich de vissen in ‘The Life Aquatic
with Steve Zissou’ niét herinnert? Dus ja, het nieuws dat ’s mans
volgende een animatiefilm zou worden, klonk al bij al helemaal niet
zo ver gezocht. En wat sterker is: ‘The Fantastic Mr. Fox’,
gebaseerd op een kinderboek van Roald Dahl, is zelfs
vintage Anderson geworden. Opnieuw gaat het over een
disfunctionele familie – alleen is het ditmaal een familie vossen.
Vive la différence!
Mr. Fox (George Clooney) is een sympathieke kippendief die zijn
leven betert en kiest voor een veilig bestaan als krantencolumnist,
wanneer zijn vrouw Mrs. Fox (Meryl Streep) zwanger blijkt. Een
tijdlang lijkt het gezin Fox gesettled in een conventionele,
stilletjes frustrerende routine: Mr. Fox gaat braaf elke dag naar
zijn werk en hun zoon Ash (Jason Schwartzman) groeit op tot een
onzekere puber, die continu de indruk heeft dat zijn ouders hem
niet graag genoeg zien. Dat alles verandert echter wanneer Mr. Fox
besluit om in het geniep zijn oude liefde voor het wilde leven weer
op te rakelen. Hij gaat uit stelen bij drie gemene boeren: Bean,
Bunce en Boggins. Die kunnen daar bepaald niet mee lachen, en nog
voor de film goed en wel halverwege is, zijn we al vertrokken voor
een lange oorlog tussen boeren en vossen. Een oorlog die, dat
spreekt voor zich, de familie Fox weer dichter bij elkaar zal
brengen.
Gezien de arty reputatie van Anderson, spreekt het
bijna voor zich dat de regisseur geen genoegen neemt met de
CGI-animatie die tegenwoordig de standaard is geworden. ‘The
Fantastic Mr. Fox’ werd gemaakt in stop motion, een
techniek die indrukwekkend overtuigende settings en personages
toelaat (kijk maar naar Henry Selicks ‘Coraline’), maar die hier
vooral wordt aangewend om alles er bewust houterig en gestileerd te
doen uitzien. In plaats van zijn ouderwetse techniek te willen
maskeren, legt Anderson er juist de nadruk op. De bewegingen zijn
niet altijd even vloeiend en de achtergronden neigen soms zelfs
naar het impressionistische. Die retrolook, die sporadisch doet
denken aan het werk van Jan Svankmajar (ook al een invloed op
‘Coraline’, trouwens), past wel bij het toontje van het verhaal –
het is niet perfect, het is niet “af”, maar het heeft wel een
sterke identiteit, een eigenheid die er vaak aan ontbreekt bij
grote Hollywood-animatiefilms.
Want dat is ‘The Fantastic Mr. Fox’, ondanks zijn sterrencast,
duidelijk niet. Dit is misschien de eerste Amerikaanse
indie-animatiefilm, die inhoudelijk erg dicht blijft
liggen bij Andersons overige werk. De familie Fox is nog net niet
zo bizar als de Tenenbaums, maar opnieuw gaat het wel over een
gezin met een hoek af – vader kan zijn verleden niet achterlaten
(en wordt daarmee de zoveelste emotioneel kinds gebleven volwassene
in Andersons oeuvre), zijn zoon voelt zich verwaarloosd en
inadequaat, en dan loopt er ook nog een neef rond die regelmatig
mediteert en aan karate doet. We zijn weer in quirksville
beland, en niet voor de eerste keer vinden de personages pas een
beetje geluk eens ze zichzelf kunnen aanvaarden zoals ze zijn. Die
thematiek van verstoorde familiebanden en gekelderde eigenwaarde
werd met afwisselend bittere en humoristische resultaten ook al
gebruikt in ‘The Royal Tenenbaums’, ‘Steve Zissou’ en ‘The
Darjeeling Limited’, en wordt hier gewoon verdergezet, animatiefilm
of niet. Hell, Mr. Fox draagt zelfs krek dezelfde, te nauw
zittende pakjes als Anderson.
Of dat hele verhaal ook kinderen zal aanspreken, is nog maar de
vraag. Thematisch doet de regisseur absoluut geen tegemoetkomingen
aan het jonge volkje en vormelijk vraagt hij hen om een veel
minder gepolijste stijl te aanvaarden dan ze waarschijnlijk gewend
zijn. Ook de humor is tamelijk geavanceerd: we krijgen
one-liners over de moeilijkheden van het familieleven en
gortdroge komische scènes, zoals Mr. Fox die bij zijn boekhouder
(fantastisch stemmenwerk van Bill Murray) advies gaat vragen over
de aankoop van een hol onder een boom. Tijdens een gevecht met een
antipathieke rat (stem van Willem Dafoe), merkt die slechterik
zelfs op dat “your wife smells as fine as crême brulée!”.
Da’s allemaal nogal ver gezocht voor een jong publiek, zeker omdat
we tussen de bedrijven door ook nog eens talloze cinefiele
referenties krijgen, naar ‘Rebel Without a Cause’, ‘Citizen Kane’,
de spaghettiwesterns van Sergio Leone en ‘Ocean’s Eleven’.
Maar goed, wie heeft er ook ooit gezegd dat een animatiefilm per
definitie op kinderen moet mikken? Voor volwassenen werkt die humor
in ieder geval wonderwel – ‘The Fantastic Mr. Fox’ is één van de
grappigste films van het voorbije jaar. Critici (voornamelijk
Britten) die opmerkten dat Roald Dahl opzij wordt gedrongen om
plaats te maken voor de traditionele obsessies van Anderson, hebben
dan ook absoluut gelijk. De regisseur heeft inderdaad het
bronmateriaal genomen en er een heel eigen draai aan gegeven.
Puristen kunnen zich daar aan storen, net zoals ze zich kunnen
ergeren aan het feit dat al de goeien Amerikaanse stemmen hebben
gekregen, terwijl de slechten allemaal Britten zijn. Maar al bij al
lijkt me dat maar weinig zinvol. Adapteren is nu eenmaal
interpreteren, en de interpretatie van Anderson is zonder meer
origineel, meeslepend en grappig.
‘The Fantastic Mr. Fox’ zal zeker niet naar ieders smaak zijn,
en mensen die de zenuwen krijgen van Andersons bizarre universum
(die mensen bestaan, heb ik me laten vertellen), kunnen zich hier
best ver van houden. Maar wie er ook maar een klein beetje voor
openstaat, zal hier één van de betere non-Pixar animatiefilms van
de laatste jaren zien. Een film die nog maar eens bewijst dat
animatie niet per sé in het hoekje van kindervermaak gedwongen moet
worden.
