Er zijn geen zekerheden meer in de wereld. Je hoort dat er een
nieuw melodrama in de zalen draait met Kevin Costner in de
hoofdrol, je denkt “wat gaat me dat een zeikfestijn worden”, je
gaat kijken in de volle verwachting dat je achteraf één van de
meest giftige recensies uit je carrière zult kunnen schrijven en
wat doen ze dan, gewoon om je te treiteren? Ze maken er een goeie
film van. De egoïsten.
Joan Allen speelt Terry Wolfmeyer, een moeder van vier
tienerdochters die in de steek wordt gelaten door haar man, een
louche heerschap dat liever met z’n Zweedse secretaresse ergens
ligt te rollebollen dan voor z’n gezin te zorgen. Terry vliegt
stevig in de drank, en krijgt in haar zuipsessies het gezelschap
van haar buurman Denny Davies (Kevin Costner). Denny was ooit een
baseballster, maar nu hij te oud is geworden om nog op een veld te
staan, teert hij enkel nog op z’n vroegere glorie door een imbeciel
radioprogramma te presenteren, handtekeningen te verkopen en vooral
veel te drinken. Terwijl de vier dochters des huizes de liefde
leren kennen, teleurstellingen te verwerken krijgen, medische
problemen doorstaan enzovoort, helpen Terry en Denny elkaar door
hun depressie heen.
Die samenvatting zegt eigenlijk niks – de plot van ‘The Upside of
Anger’ had die van duizend voor de hand liggende tranentrekkers
kunnen zijn, de één al meliger dan de ander. In de handen van een
minder begenadigd schrijver was dit allicht één van die vreselijke
Hollywood-tearjerkers geworden, waarin de éne monoloog de
andere opvolgde en de luidsprekers in de cinema spontaan begonnen
te fluiten van de clichés. Maar regisseur-scenarist Mike Binder
weet z’n film in richtingen te sturen die we niet hadden verwacht.
Tegen alle tradities en clichés in, kiest hij voor humor in plaats
van pathetiek, voor subtiliteit in plaats van plat sentiment. Stel
je voor.
Wat die humor en subtiliteit betreft, is het opvallend hoe
intelligent de personages van ‘The Upside of Anger’ wel zijn. Een
ergerlijke eigenschap van gewone melodrama’s, is dat de figuren die
erin opduiken zich er schijnbaar nergens rekenschap van geven dat
hun gevoelens niet uniek zijn. Iemand is verdrietig omdat hij
verlaten is door z’n partner, en je krijgt een uitgebreide
monoloog, gevolgd door een lange, lange huilbui, opdat wij toch
maar zouden begrijpen wat dat personage voelt. Dat soort momenten
zijn overbodig, omdat je het over zulke universele emoties hebt,
dat iedereen in het publiek die ouder is dan twaalf, al wel eens
zoiets gevoeld zal hebben. Mike Binder realiseert zich dat, en hij
zorgt er dan ook voor dat zijn personages met een zekere ironische
distantie naar zichzelf kijken. Terry en Denny weten zelf óók wel
dat ze zatlappen zijn, ze weten dat ze het cliché van de verlaten
vrouw en de vergane glorie belichamen, zelfs de dochters beseffen
dat hun verliefdheden, het vertrek van hun vader en al die andere
dingen, geen unieke voorvallen zijn, en ze reageren er dan ook op
met een wrang gevoel voor humor. Neem bijvoorbeeld een scène waarin
de meisjes naar school rijden. De jongste dochter, met de
eigenaardige naam Popeye (Evan Rachel Wood), ziet een knappe jongen
aan de ingang van de school zitten en maakt er een opmerking over.
Haar zus Andy (Erika Christensen), antwoordt: ‘Zeg hem gewoon dat
je uit een gebroken gezin komt, dan heeft hij meteen sympathie voor
je. Ik ga dat trucje zelf ook gebruken.’ Wat we ook meemaken en wat
we ook voelen, het maakt allemaal toch maar deel uit van wat je in
een mensenleven zoal tegenkomt – in ‘The Upside of Anger’ zijn de
personages zich daarvan bewust, waardoor ze met (zwarte) humor
kunnen reageren waar andere films pathetiek zouden gebruiken.
In die zin leunt de film aan tegen ‘American Beauty’: ook dit is een portret
van de frustraties en disfunctionele belevenissen van een gezin in
de voorstad en ook deze film gebruikt ironie om de vallen van het
sentiment te vermijden. Mike Binder heeft duidelijk goed gekeken
naar Sam Mendes’ film, maar heeft uiteindelijk toch te weinig lef
om resoluut dezelfde richting uit te gaan. Hij blijft teveel binnen
de lijntjes kleuren om zichzelf een ware opvolger van ‘American Beauty’ te mogen noemen, maar
goed, af en toe vang je toch een vage indruk op van die eerdere
film, wat altijd een goed teken is.
Zonder de acteurs zou ‘The Upside of Anger’ echter gezonken zijn
als een baksteen, en Binder kan steunen op een paar fantastische
prestaties. Kevin Costner is na ‘Open
Range’ héél voorzichtigjes aan een come-back bezig, en zet hier
z’n beste rol in jaren neer. Het is lang geleden dat hij nog eens
zo ontspannen voor een camera stond, alsof hij gewoon toevallig de
set opgestruind kwam, zijn tekst reciteerde en weer wegslefte. Die
vrolijke nonchalance past perfect bij het personage van Denny
Davies, iemand die het al lang geleden heeft opgegeven om zich er
nog een reet van aan te trekken wat anderen van hem denken. Joan
Allen, één van de beste actrices van haar generatie, is simpelweg
een genot om naar te kijken. Zij is één van de weinige actrices die
erin slaagt om boeiend te zijn, zelfs wanneer ze niks te zeggen
heeft. Een ander personage kan haar iets vertellen, en Allen maakt
het al fascinerend voor ons om naar haar gezicht te kijken terwijl
ze luistert. Te oordelen naar ‘The Upside of Anger’ schuilt er
overigens een begenadigd comédienne in de dame – een scène waarin
ze onverwacht een diner moet doorstaan met haar toekomstige
schoonfamilie toont aan dat haar komische timing helemaal goed zit.
(Deze film bewijst trouwens voor eens en voor altijd dat het
mogelijk is om een humoristische scène te construeren tussen twee
schoonfamilies zónder dat er voorhuid in de fondue aan te pas
komt.)
Het enige ernstige mankement aan ‘The Upside of Anger’ is een twist
op het einde, die strikt genomen overbodig is en ook niet erg
geloofwaardig. Ik snap wel waarom Mike Binder die plotwending in
z’n film wilde stoppen – hij toont aan dat Terry misschien niet
zo’n heldere blik had op de relaties binnen haar eigen familie –
maar hij is zo vergezocht dat hij de hele film uit balans trekt.
Dat is eeuwig zonde, maar laat dat u vooral niet weerhouden om toch
te gaan kijken. Tegen alle verwachtingen in krijgen we hier een
geestig, intelligent, menselijk en fenomenaal geacteerd drama over
de vloer. Zo zie je maar: het leven zit vol aangename verrassingen.
