Je hebt filmmakers die bruut geweld en ziekelijke scènes tonen,
omdat ze hopen daarmee iets te bereiken – een sociale commentaar
(‘A Clockwork Orange’), een
weliswaar niet al te frisse bespiegeling over het noodlot (‘Irréversible’), of een religieuze
belijdenis (‘The Passion of the
Christ’). En dan heb je ook nog mensen die dat soort scènes in
hun films stoppen omdat ze weten dat er altijd wel een paar
freaks in het publiek zullen zitten die dat cool vinden.
‘Saw’ behoort duidelijk tot die laatste categorie. Dit is een
catalogus aan martelingen en gewelddaden die enkel dankzij een
ietwat verstandige montage gered wordt van de grand guignol.
En regisseur James Wan heeft geen enkele agenda die hij daarmee
probeert te bereiken – het geweld staat op zichzelf, het wordt op
een vrijblijvende manier aangeboden als entertainment. Wars van
alle artistieke pretenties, is dit simpelweg een schaamteloze
exploitation-flick die op geen enkel moment verkeerde
signalen uitzendt: wie 105 minuten lang onophoudend inventieve
gruwelijkheden wil zien – en gruwelijk zijn ze – die moet hier
wezen. Alle anderen kunnen zich best onthouden.
De plot draait rond een seriemoordenaar (dàt is lang geleden), die
er een sport van maakt uitgebreide spelletjes te verzinnen waarmee
zijn slachtoffers zichzelf het hoekje omhelpen. Iemand die ooit
geprobeerd heeft z’n polsen over te snijden, wordt gedrogeerd en
ontwaakt plots in een ontontwaarbaar kluwen van scheermesjes waar
hij z’n weg uit moet zoeken. Een drugsverslaafde wordt wakker met
een soort van berenklem in haar mond gepropt, die na een tijdje
wagenwijd open zal klappen en haar hele gezicht zal verbrijzelen.
Het sleuteltje om de constructie van haar hoofd te krijgen, bevindt
zich in de maag van een ander slachtoffer. Dat nog leeft.
De film begint met dokter Lawrence Gordon (Cary Elwes) en fotograaf
Adam (Leigh Whannell), die samen wakker worden in een nieuw
sadistisch spelletje van die moordenaar: ze zijn beiden aan de muur
vastgeketend in een oude, vervallen badkamer. Gordon krijgt de
opdracht om tegen zes uur ’s morgens Adam te vermoorden, anders
zullen zijn vrouw en dochtertje van kant gemaakt worden. De
moordenaar heeft hen een geschenkje achtergelaten: twee zagen,
waarmee ze niet door hun ketens zullen geraken, maar misschien wél
door hun voeten.
‘Saw’ is wat je dan noemt “onplezierig”: zieke geesten James Wan en
Leigh Whannell, die samen het scenario schreven, hebben allicht
eerst een hele reeks bloederige en bizarre manieren zitten bedenken
om mensen om het leven te brengen en vervolgens hebben ze een
verhaaltje bedacht waar ze al die gore inventies in kwijt konden.
Mede dankzij de stilistiek van de film – koele blauwe en groene
kleuren, korrelige film, hier en daar een flitsend gemonteerd
moment – lijkt ‘Saw’ regelmatig een beetje ersatz-David Fincher.
‘Seven’ is nooit veraf wat de toon
en de look van de prent betreft. Maar waar Finchers film
choquerende en harde dingen bevatte ten dienste van een degelijke
plot met onderliggende thematiek, heeft ‘Saw’ dat soort dingen
enkel en alleen ten dienste van zichzelf. De plot van ‘Saw’ is
niet, zoals die van ‘Seven’, een
vindingrijke puzzel die aan het einde perfect in elkaar past, en
een subtext over zonde en boetedoening hoeft u hier al helemaal
niet te zoeken. Het geweld wordt niet gebruikt om een punt
duidelijk te maken, het geweld is het punt.
Het verhaaltje dat Wan en Whannell hebben opgebouwd om al die
waanzin te ondersteunen, is in feite zo ongeloofwaardig als de pest
– de seriemoordenaar die lang uitgerokken spelletjes bedenkt om z’n
slachtoffers om zeep te helpen is op zichzelf al een typisch
Hollywoodiaans gegeven, maar tegen de tijd dat we de ontknoping
bereiken, zijn we helemààl vertrokken op een enkele reis naar
la-la-land. Ik betwijfel of u zult kunnen voorspellen wie de
moordenaar is en hoe het allemaal in elkaar zit, maar het einde van
‘Saw’ is dan ook zodanig bij het haar gesleurd dat dat nauwelijks
nog een prestatie genoemd kan worden – mij deden de laatste
momenten van de prent in ieder geval verdacht sterk denken aan de
finales van die oude ‘Scooby-Doo’-tekenfilmpjes: ‘I wonder who
he really was!’ Als je het maar ver genoeg gaat zoeken, dan zul
je je publiek wel kunnen verrassen, maar is het dan nog eerlijk
verdiend?
Ook de structuur van de film is een bende. We vertrekken vanuit de
situatie in de badkamer, om vervolgens via flash-backs te weten te
komen wie de personages zijn en wat nu de voorgeschiedenis van de
moordenaar en zijn werk is. Fair enough, dat soort structuur
is een geldige keuze, maar de manier waarop de overgangen worden
aangepakt, is soms genant kig. Je hoort de personages plots
dingen zeggen als: ‘Oh wacht, ik herinner me ineens àlles!’, waarna
we in een flash-back gaan. Het enige dat er nog aan ontbreekt, is
zo’n stripverhaal-wolkje rond het eerste shot van de volgende scène
om duidelijk te maken dat het een herinnering is. Vervolgens keren
we terug naar de badkamer en ongeveer vijf minuten nadien hoor je
het andere personage met een oprecht peinzend gezicht declameren:
‘Gisteren… Ik weet nog…’ Waarna de volgende flash-back begint.
Voor z’n volgende film suggereer ik dat James Wan simpelweg fel
rode letters bovenaan in z’n beeld laat knipperen: “Dit is een
flash-back!!”
Elwes, Whannell en (in een bijrol) Danny Glover doen wat ze kunnen
met hun rollen, maar in dit geval denk ik dat het moeilijk is om
rond een scenario heen te raken dat eminent ongeïnteresseerd is in
elke vorm van personageuitdieping of -ontwikkeling. ‘Saw’ is een
veredelde B-film, laten we even wel wezen, dus de ietwat campy
acteerprestaties zullen daar dan wel bijhoren.
Ik ga zeker niet ontkennen dat het fascinerend is om naar ‘Saw’ te
kijken – zeg er maar van wat je wilt, maar dit is een film met
kloten. Een ziekelijk thrillertje dat ongegeneerd op uw lagere
instincten mikt – dat kleine, verwaarloosde deeltje van uzelf dat
het eigenlijk wel lekker vindt om naar gore dingen te kijken. Als
film houdt dit absoluut geen steek, het is klunzig gestructureerd
en inhoudelijk infantiel. Maar ‘Saw’ is zodanig in your face dat ik
er toch op z’n minst een zekere mate van respect voor kan
opbrengen.
http://www.sawmovie.com/
