Zou het dan toch waar zijn dat een gebrek aan geld de creativiteit
stimuleert? Debutant Zach Braff maakte ‘Garden State’ voor ocharme
twee en een half miljoen dollar (daarmee betalen ze op een andere
set de catering nog niet) en kwam uit de strijd tevoorschijn met
één van de verrassingshits van het jaar. Op Sundance, het
Amerikaanse festival van de onafhankelijke film, reageerden pers en
publiek lyrisch, en sindsdien heeft de prent al ongeveer tien keer
z’n kosten terugverdiend. Alle respect dus voor deze nieuwkomer:
Braff schreef, regisseerde én speelt de hoofdrol, en slaagt erin om
desondanks toch een zeer beheerste, gecontroleerde film af te
leveren, waarvan je merkt dat er een sterke, persoonlijke visie
achter zit. Nee, dit is geen meesterwerk, er zijn heel wat fouten
in terug te vinden, maar dit is wel een prototype van een
“beloftevol debuut”.
Andrew Largeman (Braff zelve), is een zwaar depressieve twintiger
die negen jaar geleden z’n thuis in New Jersey (de ‘Garden State’,
jawel) achterliet om het in Californië te proberen als acteur. We
ontmoeten hem aan het begin van de film als een levend lijk: hij
werkt in een Viëtnamees restaurant, zit aan de pillen en vertoont
ongeveer evenveel passie voor het leven als een goudvis in een
bokaal. Wanneer zijn moeder sterft, ziet Andrew zich verplicht om
terug naar huis te trekken, waar hij voor het eerst in jaren weer
wordt geconfronteerd met zijn ijskoude vader (een uistekende Ian
Holm) en zijn vrienden van vroeger. Hij gaat naar een feestje,
ontmoet een meisje (een heerlijk spontane Natalie Portman) en
ontdekt stilletjesaan nieuwe redenen om te leven.
Het is makkelijk om te begrijpen waarom zoveel mensen wild waren
van ‘Garden State’: als regisseur toont Braff immers een enorme
inventiviteit, zijn film knéttert van de leuke ideetjes. Neem
bijvoorbeeld een scène aan het begin, waarin Andrew z’n wagen voor
z’n deur parkeert, enkel om te merken dat er nog een afgerukte
bezinepomp in z’n tank zit. Na de begrafenis van z’n moeder krijgt
hij een hemd van de één of andere tante, in identiek hetzelfde
patroon als het behangpapier. Tegen het einde van de film, is er
een scène die zich afspeelt in een woonboot op de bodem van een
steengroeve. ‘Garden State’ zit vol met dat soort van bizarre
details, die ervoor zorgen dat we heel wat informatie krijgen over
de personages, zonder dat er iets openlijk gezegd hoeft te worden.
De hele openingssequens is een pareltje, wat dat betreft: na een
korte droomscène waarin Andrew zich inbeeldt dat hij stoïcijns in
een neerstortend vliegtuig zit, zien we hem bewegingloos in z’n bed
liggen, onder smetteloos witte lakens. Zijn vader spreekt een
bericht in op z’n antwoordapparaat. Vervolgens zien we Andrew z’n
medicijnkastje opentrekken, dat barstensvol zit met identieke
potjes pillen. Hij rijdt in z’n wagen, enkel om bij het thuiskomen
te ontdekken dat die benzinepomp er nog in zit. En dat alles met
‘Don’t Panic’ van Coldplay op de soundtrack. Dat zijn de eerste
drie minuten van de film, en zonder dat onze held ook maar één
woord heeft gezegd, heeft Braff er met die paar korte, maar o zo
vindingrijke momentjes voor gezorgd dat we toch al het gevoel
hebben dat we weten wie dit is, dat we hem al een beetje kennen.
Dat is waar zijn grote kracht ligt: hij kan op een zeer spaarzame
manier, enkel door een creatief gebruik van de camera en het
inlassen van korte fragmentjes, toch heel veel informatie
overbrengen. Faut le faire.
Ook het hele sfeertje van de film zit goed: ‘Garden State’ lijkt
zich integraal af te spelen op een regenachtige zaterdagnamiddag,
wanneer er niks te doen is en niks op tv is. De personages hebben
zielloze jobs (één van hen speelt voor ridder in een
thema-restaurant, en is dan al blij dat hij zich zover heeft kunnen
opwerken), en vullen hun vrije tijd met bier drinken, xtc slikken
en partyen. Niet omdat ze dat zo leuk vinden, maar omdat ze niets
beters te doen hebben. Als ik uit dat soort van omgeving zou komen,
zou ik mezelf ook beginnen drogeren om aan de verveling te
ontsnappen.
Nog goed nieuws: Braff weet hoe hij met acteurs moet werken. Zelf
brengt hij het er tamelijk goed vanaf als Andrew – ik heb meer
respect voor hem als regisseur dan als acteur, maar hij is zeker
niet ongeloofwaardig. Het is echter Natalie Portman die echt voor
verrassingen zorgt als Sam, de love interest van dienst. Na drie
‘Star Wars’-films te hebben
opgenomen is de jongedame zichtbaar blij dat ze nog eens in een
echt decor tegenover échte tegenspelers staat en ze leeft zich dan
ook met veel genoegen uit. Haar hele rol is fris en spontaan – als
publiek kunnen we begrijpen waarom Andrew voor haar valt. Ook
wanneer de film van versnelling verandert en iets meer de tragische
toer opgaat, laat Portman geen steek vallen en behoudt ze haar
geloofwaardigheid. Knap werk.
Er is eigenlijk maar één probleem met ‘Garden State’, maar dat is
dan ook een ernstig probleem: Zach Braff heeft op de keper
beschouwd niet zo heel veel te vertellen. Zijn hele film gaat in
essentie over een twintiger met een identiteitscrisis. Hij weet ons
perfect te vertellen wie die twintiger is, hij maakt z’n crisis
geloofwaardig en situeert die in een omgeving waar élk normaal mens
depressief van zou worden… Maar het blijft wel een gegeven waar
al wel een film over honderd over gemaakt is. De beste blijft
wellicht nog steeds ‘The Graduate’.
Die twentysomething-angst is een welbekend concept en hoewel
Braff een immense hoeveelheid talent toont in de manier waarop hij
het aanpakt, weet hij er toch niks extra in te steken dat zijn film
inhoudelijk moet uitheffen boven de vorige pogingen. Om te
verdoezelen dat hij een verhaal vertelt dat al velen vóór hem
verteld hebben, stopt Braff z’n prent dan maar vol met personages
waar een steek aan loszit (de flik die vroeger aan de drugs zat, de
fast-food ridder die Klingon spreekt, Sams hamstervermoordende
moeder en anderen). Leuk? Ja… Maar ondertussen blijft dit een
film die handelt over ideeën en emoties die elk béétje
filmliefhebber al veel eerder heeft gezien. Braff heeft niet veel
te zeggen, maar hij zegt op een verdomd overtuigende manier. Een
aanmoedigingsprijs van de jury, dus. Ik ben alvast benieuwd naar de
volgende.
http://www2.foxsearchlight.com/gardenstate/
