Vreemd toch, hoe de namen van bepaalde regisseurs een ware
Pavlovreactie kunnen uitlokken bij het verzameld filmjournaille.
‘Collateral’, de nieuwe suspensethriller van Michael Mann (‘Heat’, ‘The
Insider’), werd in de VS uitgeroepen tot meesterwerk en gezien
de positieve buzz die er rond de film heerst, valt te verwachten
dat hier hetzelfde zal gebeuren. Allemaal goed en wel, maar dan
kijk je naar de film en je vraagt je af: als iemand anders dit nu
had gemaakt, zou er dan óók zoveel drukte rond gemaakt worden?
Begrijp me niet verkeerd, ‘Collateral’ is een zeer aardige film
waar heel wat positieve dingen over te melden vallen. Maar een
meesterwerk? Laten we ook niet overdrijven.
Jamie Foxx speelt Max, een taxichauffeur die rondloopt met plannen
voor een luxueus limousinebedrijf, maar er maar niet in slaagt om
die fantasieën om te zetten in realiteit. Op een avond stapt een
zekere Vincent in z’n taxi (Tom Cruise met een grijze kleurspoeling
om u tegen te zeggen), een heer die zichzelf voorstelt als zakenman
die over de loop van de nacht vijf bezoekjes moet afleggen bij
collega’s. Vincent biedt Max 700 dollar om ‘m de hele nacht rond te
rijden. Max aanvaardt, maar al bij de eerste halte loopt het vrij
extreem mis: er valt namelijk een lijk van de vierde verdieping
bovenop z’n taxi. Dat op zichzelf zou al voldoende zijn om je hele
nacht te verknoeien, maar Max’ problemen beginnen maar pas. Vincent
blijkt een huurmoordenaar te zijn die vijf personen op z’n hit list
van die nacht heeft staan – met het geweer tegen het hoofd,
verplicht hij Max om hem te helpen.
Dat verhaal is nu niet bepaald een toonbeeld van originaliteit en
hier en daar zijn er een aantal zaken waar u best niet te lang over
nadenkt. De clou van de plot berust bijvoorbeeld op een wel héél
erg groot toeval. En waarom zou een huurmoordenaar zich in de
eerste plaats al een hele nacht met een taxi verplaatsen? Zou u in
zijn plaats niet vragen of er misschien een auto kan klaarstaan op
de luchthaven? Ja toch? Vincent heeft over de loop van de film
zeker drie, vier keer de kans om Max te vermoorden en geen enkele
logische reden om het te laten – waarom doet hij het dan niet? Ach,
over dat soort dingen mag je nu eenmaal niet vallen. Dat is eigen
aan het genre, en ‘Collateral’ is zeker en vast amusant genoeg om
met gemak over die kleine vraagjes heen te stappen.
De voornaamste prestatie van Michael Mann in ‘Collateral’, is de
manier waarop de regisseur hier met tijd omgaat. De hele film
speelt zich af over de loop van die éne nacht, wat automatisch een
tikkende klok in het verhaal introduceert: we zijn er ons als
publiek van bewust dat wanneer we het eerste rood in de hemel zien
kruipen, het verhaal bijna ten einde zal zijn. Dat wanneer Vincent
aan het einde van z’n dodenlijstje komt, de ontknoping moet volgen.
De film heeft als het ware een ingebouwde deadline: zó lang kan het
duren en dan is het noodzakelijkerwijs gedaan. Wat de spanning
natuurlijk verhoogt, want als publiek zitten we te wachten op dat
moment, we weten dat het gaat komen. Veel thrillers hebben dat
soort van structuur, het is een klassiek gegeven van het genre. Je
probeert een gevoel van anticipatie op te wekken bij het publiek,
dat is één van de oudste trucs in het boekje. Maar wat zo knap is
aan deze film, is dat Michael Mann eerst die structuur aanvaardt,
en vervolgens, ongeacht die tikkende klok, ongeacht die deadline
waar het publiek naartoe zit te leven, tóch de tijd neemt om de
personages te leren kennen. Terwijl de klok verdergaat, krijgen we
scènes waarin Vincent en Max gemoedelijk een babbeltje gaan doen
met een jazzmuzikant. Waarin ze Max’ oude moeder even gaan bezoeken
in het ziekenhuis. Of waarin ze simpelweg de betekenis van het
leven bespreken in de taxi – ‘Als je op het nieuws hoort dat er
weer duizenden mensen zijn gestorven in Rwanda, laat je daar dan
een traan voor? Nee? Wat kan het jou dan schelen dat ik één dikzak
van kant heb gemaakt?’
Dàt is lef hebben – Mann gaat hier in tegen de regels van het
genre. Terwijl andere thrillers de uitdieping van de personages met
plezier zouden opofferen om de spanning toch maar op peil te
houden, neemt Mann in ‘Collateral’ uitdrukkelijk de tijd om een
extra dimensie te geven aan de hoofdpersonen. Dat zowel Jamie Foxx
als Tom Cruise bijzonder sterk staan te acteren helpt daarbij
natuurlijk ook. Cruise speelt met genoegen tegen z’n imago in en
zorgt zowaar voor een frisse bries in z’n carrière – eindelijk nog
eens iets dat we niet van hem hadden verwacht. En Jamie Foxx
bewijst dat hij meer dan z’n mannetje kan staan in een dragende,
dramatische rol.
En er is nog goed nieuws: buiten de psychologisch verrassend sterk
uitgewerkte personages, is Michael Mann immers nog steeds niet
vergeten hoe hij een suspensevolle scène op poten moet zetten – een
afrekening in een barstensvolle nachtclub of de finale op een
metrotrein, zijn bijzonder spannend, simpelweg omdat Mann weet dat
hij z’n tijd moet nemen met die scènes. Hij haast zich niet om aan
de actie te kunnen beginnen, maar plaagt z’n publiek eerst met
lange close-ups en shots die de geografie van de scène meer dan
duidelijk maken. En dàn, wanneer het echt niet meer anders kan, dàn
zal hij het geweld laten losbarsten. Ook dat maakt deel uit van het
besef hoe je met tijd in een film moet omgaan – uren kunnen in een
flits voorbijgaan, en een seconde kan een eeuwigheid duren. Voor
een thriller is dat laatste het beste.
Waar ik minder mee kon leven, was het gebruik van digitale
videocamera’s – de laatste jaren hebben we het gebruik van die
dingen gestaag zien stijgen, voornamelijk aangezien ze goedkoper en
handiger zijn dan 35 millimeter camera’s. In het geval van
dramatische films (denk maar aan de experimenten van Lars Von
Trier), kan dat een meerwaarde betekenen, aangezien ze het gevoel
kunnen geven dat je dichter bij de personages staat. Maar in een
mainstream thriller als deze, doet digitale video niets ter zake.
Het gebruik ervan, voelt aan als een bewust artistiekerig gebaar
van de regisseur, dat nergens voor nodig was. Mann is nog steeds
een visueel stilist, die hier op een overtuigende manier werkt met
de diepe geel-rode kleuren van de straatverlichting en – voor
scènes die zich binnen afspelen – alweer met z’n vertrouwde blauw,
maar dat had hij óók kunnen doen op pellicule (hij hééft het nota
bene zelf gedaan in ‘The Insider’).
En dan had het beter uitgezien, minder korrelig en beverig.
Bovendien krijgen we zowaar Mark Ruffalo in een belangrijke bijrol
als politieagent. Mark Ruffalo is er al z’n hele jonge carrière mee
bezig z’n Marlon Brando-imitatie te perfectioneren, en mag daar nu
gerust eens een keer mee ophouden.
‘Collateral’ is dus geen perfecte film – wat het wél is, is een
zeer degelijke thriller met een aantal schoonheidsfoutjes. En met
een grijs kapsel voor Tom Cruise, laten we dat niet vergeten. Maar
zó’n mooi grijs kapsel…
http://www.collateral-themovie.com/home.php
