Nicolas Cage is weer helemaal terug van weggeweest, schijnbaar.
Na bijna een volledig decennium te vergooien aan de zijde van Jerry
Bruckheimer in het éne domme actievehikel na het andere, speelde
hij nog geen vol jaar geleden de hoofdrol in het prachtige ‘Adaptation’, en nu is hij er weer met
‘Matchstick Men’. Een kleinere film, met meer bescheiden
doeleinden, die voor alle betrokkenen duidelijk een vakantie
betekende van ernstiger projecten, maar die doet wat hij moet doen:
het publiek 120 minuten lang een glimlach op het gezicht toveren,
zonder dat het daarvoor z’n verstand moet inleveren aan de
kassa.
Cage speelt Roy Waller, een professionele bedrieger die wel een
verre neef lijkt van Jack Nicholsons personage in ‘As Good As It
Gets’: een volslagen neuroot die lijdt aan La Tourette, agorafobie,
smetvrees en wie weet wat nog allemaal. “Dinsdag heb ik de hele dag
naar pluisjes op m’n vasttapijt zitten kijken,” vertelt hij zijn
psychiater. “En dat was een goeie dag.”
Op aanraden van z’n zielenknijper, neemt Roy opnieuw contact op
met de veertienjarige dochter waarvan hij tot voor kort niet eens
wist dat hij ze had. Dit meisje, Angela (Alison Lohman), heeft
schijnbaar problemen met haar moeder en is maar al te blij om uit
haar ouderlijke huis te kunnen ontsnappen en enkele dagen door te
brengen bij haar vader. Wat u denkt dat er zal gebeuren, gebeurt
ook: de twee scheppen een band, hij brengt haar op het rechte pad
(nuja, min of meer), en zij leert hem een aantal van z’n fobieën en
neuroses af.
Ondertussen werkt Roy samen met zijn partner Frank (Sam
Rockwell, uit ‘Confessions of a
Dangerous Mind’), aan een ambitieuze oplichterstruc, waarbij ze
charlataneske zakenman Chuck Frechette (Bruce McGill), 80.000
dollar armer willen maken. Vroeg of laat moeten Roy’s ongewone
beroep en zijn nieuwe liefde voor z’n dochter elkaar natuurlijk
voor de voeten gaan lopen, en de gevolgen daarvan zijn onverwacht
en – misschien – zelfs catastrofaal.
De bedriegerskomedies vliegen ons de laatste tijd om de oren,
denk maar aan ‘Confidence’, maar
zelden zie je twee professionele oplichters soberder met hun
onconventionele beroep omgaan dan hier. Roy en Frank ontmoeten
elkaar elke dag in een kantoor, zijn perfect op elkaar ingespeeld,
en schijnen elkaar blind te kunnen vertrouwen. Wat ze doen is enkel
een job, en wanneer ze naar huis gaan, is hun job afgelopen. Wat me
erg beviel aan ‘Matchstick Men’, is dat de trucs die de twee
uithalen, geen onmogelijk uitgebreide, tot in de puntjes verzorgde
operaties zijn, die een onmogelijke planning vereisen, maar wel
relatief eenvoudige oplichterspraktijken. Als publiek krijg je
bijna de indruk dat iedereen met genoeg verstand om zo’n bedrog te
bedenken, en genoeg lef om het uit te voeren, in hun voetstappen
zou kunnen volgen. Door de bedriegers niet bovennatuurlijk slim of
vooruitziend te maken, verhogen de makers de sympathie en de
geloofwaardigheid van de personages aanzienlijk.
De verhaallijn tussen Roy en Angela zit iets moeilijker:
individuele scènes mogen dan wel geestig of aandoenlijk zijn, maar
de relatie tussen vader en dochter is en blijft enigszins
ongeloofwaardig. Zo heeft Angela er schijnbaar geen enkel probleem
mee om meteen een relatie op te bouwen met een vader die ze in heel
haar leven nog niet heeft gezien, en is haar moeder opvallend
afwezig uit het hele gebeuren. Die elementen, die in het echte
leven nochtans bovenaan de lijst van af te handelen problemen
zouden staan, worden hier schijnbaar overboord gegooid om een
snelle opeenvolging van lieve scènes te kunnen tonen waarin Roy en
zijn dochter naar elkaar toe groeien. En hoe goed die scènes op
zich dan ook mogen werken, tesamen genomen blijf je achter met de
indruk dat er iets niet helemaal juist zit.
Iedereen in ‘Matchstick Men’ lijkt zich ongelooflijk te
amuseren. Nicolas Cage speelt een rol die erom schreeuwt omgetoverd
worden tot een farce, met de vele tics en neuroses die het
personage heeft, maar hij houdt zich verrassend in. Op die manier
vermijdt hij dat Roy een karikatuur wordt, houdt hij alles
gegrondvest in de realiteit, wat erg helpt voor bepaalde
dramatische scènes aan het einde. Sam Rockwell levert degelijk werk
als Frank, maar het is vooral Alison Lohman als Angela die indruk
maakt: als jonge actrice zit ze hier in een rol die van haar
vereist om verschillende keren radicaal van versnelling te
veranderen: van kinderlijke blijdschap naar overdreven, bijna
hysterisch verdriet en weer terug. Het is knap als je dat kunt doen
zonder dat het fake gaat lijken.
En bovenal is er regisseur Ridley Scott, normaal gezien de maker
van zware, bombastische epossen à la ‘Gladiator’ en ‘Black Hawk Down’, die hier helemaal de
tegenovergestelde richting ingaat, en een kleinschalig,
intimistisch filmpje aflevert, dat grotendeels speelt op emoties,
in plaats van op grootse impressies. En het lukt hem, hij heeft van
‘Matchstick Men’ een opvallend frisse ervaring gemaakt, die
misschien niet specifiek memorabel te noemen is, maar in ieder
geval makkelijk te verteren valt.
‘Matchstick Men’ heeft vrij veel kritiek gekregen op een
belangrijke plotwending aan het einde, die ik hier uiteraard niet
zal vertellen. Ook ik had het daar moeilijk mee. Op een bepaalde
manier bekeken, verandert die plotwending de hele intentie van de
film. Die lichtvoetige boevenkomedie met een hart voor kinderen
wordt nu plots iets veel ernstiger: een beeld op een man die gaat
beseffen wat hij zijn hele leven al gemist heeft. Maar op een
andere manier kan dat einde ook bekeken worden als stijlbreuk met
alles wat vooraf is gekomen, of als simpelweg ongeloofwaardig. Het
moet boeiend zijn om de film een tweede keer te gaan bekijken, om
te zien of alles wel steekhoudt.
Of die finale twist in het verhaal nu wegneemt van de film of er
juist aan toevoegt, moet iedereen maar voor zichzelf beslissen – de
meningen zullen alleszins zeer verdeeld zijn, kan ik me
voorstellen. Maar het feit blijft dat ‘Matchstick Men’ tot die tijd
een ongelooflijk genietbaar, goed geacteerd en heerlijk lichtvoetig
geregisseerd filmpje is. Daar zien we er te weinig van.
http://matchstickmenmovie.warnerbros.com/
