AmenRa-frontman Colin Van Eeckhout is niet vies van een groots gebaar meer of minder. Niet alleen binnen de band, maar ook solo als CHVE en via andere uitlaatkleppen toont hij zich een groot aanhanger van rituelen en vooral van deze die samenhangen met verlies, dood en het lijden. De vertaling hiervan zoekt hij voornamelijk in christelijke symboliek, iets wat hij deelt met de Nederlandse Tonnie Dieleman, die onder de artiestennaam Broeder Dieleman nummers brengt over Bijbelse verhalen en Zeeuwse folklore.
Dat beide artiesten ook een muzikale taal delen, valt vooral op voor wie naar Van Eekhouts solowerk luistert waar de draailier centraal staat. Dieleman zelf verkiest de banjo, maar laat zich op zijn albums begeleiden door een band die zijn folknummers verder kleur geven. Beide artiesten lieten weten dat ze van bij een eerste ontmoeting een verwantschap ontdekten die vroeg of laat zou uitmonden in een samenwerking. Onder de naam Mannen broeders is die er nu gekomen, met het album Sober maal dat in minder dan vijf dagen geschreven en opgenomen werd in de 18de-eeuwse Doopsgezinde Kerk in Middelburg (NL). De keuze voor die opnamelocatie mag niet vreemd heten, gezien het hele album doordrongen is van een vroeg 20e-eeuwse christelijke terminologie en sfeer, die zich ook vertaalt naar de bandnaam en albumtitel.
De term mannenbroeders verwijst naar zowel een beschrijving van de apostelen uit de Statenvertaling (de eerste Nederlandstalige Bijbelvertaling) als naar de mannen in de gemeenschap van de vooroorlogse Gereformeerde Kerken. Zoals de naam al laat vermoeden, was of is een sober maal dan weer een maaltijd waarbij behoudens brood weinig anders gegeten wordt om de waarde en dankbaarheid te benadrukken van het spreekwoordelijke dagelijkse brood en het vastenritueel te benadrukken. De titel is evenwel meer dan zomaar een verwijzing naar een christelijk ritueel, maar benadrukt evenzeer hoe minimalistisch het album opgevat is, waarbij de draailier, banjo en piano in een dienende rol doorheen de plaat schemeren.
“Alle roem is uitgesloten” opent niet alleen het album, maar mag ook atypisch heten in de manier waarop het als door sferen bezwangerde drone aansluit bij Van Eeckhouts solowerk onder de naam CHVE. De koorzang van Dieleman die het nummer uitgeleide doet, geeft evenwel al een eerste hint vanwaar het album heen wil. Een volgende logische stap hierin is het tweede ‘volwaardige’ nummer “Verteere heel”, dat start met een dreunende percussie en Van Eekhouts tribale zang alvorens een banjo en orgel mee aanschuiven en het nummer zijn paganistische inslag laat opgaan in een meer christelijke sfeer. Volksgebruiken en `georganiseerde religie` vloeien hier samen in een louterend geheel dat de (kerk)deur openzet voor wat volgen zal.
De vooruitgeschoven single “Grafschrift” vat het gros van de langspeler misschien nog het beste samen, want die is gebaseerd op een gedicht dat de Nederlandse dominee ds Jan Schap in 1786 voor zijn overleden katholieke collega en vriend Johannes van der Walle schreef. Het nummer start met een sobere banjo terwijl van Eeckhout de tekst half declamerend, half zingend brengt. Daarna worden niet alleen enkele pianotoetsen toegevoegd, maar neemt ook Dieleman de zang over, alvorens beide artiesten de laatste strofe samen brengen. Dat het Zeeuwse dialect van Dieleman enigszins aansluit bij het West-Vlaams van Van Eeckhout (al is de tongval van die laatste minder uitgesproken) is mooi meegenomen. Het is echter de symboliek die achter het feit schuilt dat een Nederlandse en Vlaamse zanger hier niet alleen afwisselend, maar ook samen het gedicht brengen, die niet kan genegeerd worden.
De sterk liturgische inslag van het nummer is overigens tekenend voor het overgrote deel van het album, een gegeven dat nog versterkt wordt door “Asemruumte”, “Van licht ontdaan” en “Ons nu voorbij” (het eerste voorgelezen door Dieleman, de andere twee door Van Eeckhout), drie korte lezingen waarbij met enige verbeelding niet alleen het omslaan van het blad, maar ook het schuifelen van stoelen en het rechtstaan van lichamen hoorbaar lijken. In “Omer III” worden zelfs hoorbaar bladen omgeslagen terwijl het orgel en draailier aanzetten. Het is een derde lezing op het album want Dielemans zingt zijn tekst niet, maar declameert hem voor de samengevloeide congregatie. Wanneer de laatste tonen uitsterven, kondigt het bladgeritsel aan dat de lezing nog niet afgelopen is.
Misschien wel het meest uitgesproken sacrale nummer vormt evenwel de tweede single, het bijna tien minuten durende “Onze Lieve Vrouwe”, waar Van Eeckhout en Dieleman een vierkoppig vrouwenkoor het voortouw laten nemen en zichzelf behoudens een eerste koorzang beperken tot de instrumentale begeleiding. Tot slot mag het titelnummer de plaat afsluiten met een bezwerende draailier en enkel summier gestreelde pianotoetsen. Er komen geen woorden meer aan te pas – alles wat gezegd moet worden is uitgesproken. Nu heerst enkel nog introspectie en een stilzwijgende samenhorigheid; broeders en zusters onder elkaar, samen in de heerlijkheid.
Sober maal is een album dat start als een logisch vervolg op Van Eeckhouts solowerk, maar gaandeweg zijn eigen stem vindt die meer is dan de som van de delen Van Eeckhout en Dieleman. Hun gedeelde fascinatie/liefde/respect voor christelijke rituelen en sacraliteit leidt tot werk dat zich die taal zozeer eigen maakt dat het aanvoelt als een misviering waarbij God steeds aanwezig is zonder als zodanig benoemd of in een specifieke mal gegoten te worden. Als voorgangers in een viering nodigen Van Eekchout en Dieleman de luisteraar uit een album lang mee te gaan in een verbindend ritueel dat het ongrijpbare van het bestaan auditief tastbaar maakt om hem erna, gelouterd, in vrede te laten gaan.
