Amerikaanse tv heeft al langer een reputatie van steengoede tv-hosts, van Jay Leno tot Bill Maher, die op een excellente manier de actualiteit analyseren en waar nodig onderuithalen. Maar het blijven toch Amerikanen en die hebben al wel eens last van zeer eigenaardige kronkels – kijk maar naar de behoorlijk dubieuze rechtse propaganda die Maher afgelopen oktober toeliet in zijn interview met de opnieuw verkozen premier van Israël Benjamin Netanyahu. Amerikanen denken nogal gemakkelijk dat zij het morele kompas van de wereld zijn. Het ontbreekt hen door dit superioriteitsgevoel vaak aan een echt kritische blik, niet alleen met betrekking tot het buitenland, ook voor binnenlandse aangelegenheden bevat hun benadering vele blinde vlekken. Als ze al eens iets aankaarten, vertrekt dat vooral vanuit een teleurstelling want hun grootsheid kan toch geen fouten bevatten?! Daarom is het een zegen om buitenlanders te hebben die ook dit soort actualiteitshows uitzenden. Denk aan de Zuid-Afrikaan Trevor Noah, maar ook de (ex-)Brit John Oliver, die de puntjes op de i zetten en tegelijk de hand in eigen boezem durven steken.
John Oliver stelt zich meer en meer op als de hofnar van de Amerikaanse samenleving en hij spaart niemand de waarheid, zelfs niet zijn bazen bij HBO en nog minder de bazen daarboven – eerst AT&T (het Amerikaanse Proximus zeg maar), nu WarnerMedia Discovery (u weet wel, die de Batgirl van ‘onze’ regisseurs weigeren uit te brengen). Natuurlijk zit hij ook in een ongelooflijke luxepositie: de afgelopen zeven jaar won hij keer op keer de Primetime Emmy Award voor ‘Outstanding Talk Series’, wat in de jaren daarvoor de speeltuin was voor iconen als David Letterman en Jon Stewart. Oliver lijkt goed op weg om de recordwinst van zijn vroegere baas Stewart in te halen (elf Emmy’s). En een Emmy is zoals de Oscars of een Gouden Palm, dat betekent geld en macht.
John Oliver had er als medewerker aan The Daily Show with Jon Stewart, waar hij tussen 2006 en 2013 dienst deed als correspondent uit de UK, trouwens al drie op zak. In 2013 nam hij een zestal weken de show over, toen Stewart bezig was met een film. Dit viel bij de kijkers en producers enorm in de smaak en Oliver werd druk gesolliciteerd om een eigen show te gaan leiden. Maar in plaats van een dagelijkse show, opteerde hij voor een wekelijkse show waarin telkens één onderwerp centraal zou staan voor een diepgravende, maar steeds satirische, benadering. Qua stijl en aanpak vergelijkbaar met Zondag met Lubach dat enkele maanden later op VPRO begon.
Oliver onderscheidt zich van zijn collega’s door minder strikt op de actualiteit te focussen bij zijn “our main story tonight”. Elke aflevering duurt een dik half uur en start met een satirische kijk op de nieuwsfeiten van de afgelopen dagen, waarin uiteraard rechtse paradepaardjes als Fox en Trump het vaak moeten ontgelden, maar waarin geklungel ter linkerzijde evenmin wordt gespaard. Oliver leunt duidelijk meer aan bij het Democratische gedachtegoed, maar vaker nog stelt hij zich gewoon zeer ruimdenkend op, gedreven door menselijkheid en niet links-rechts-ideologie. Het hoofdverhaal is doorgaans een brok onderzoeksjournalistiek van een minuut of vijfentwintig. Onderzoeksjournalistiek is een omschrijving die gereputeerde media hem toedichten, maar wel eentje dat John Oliver als eerste onmiddellijk weerlegt. Voor hem is de show in de eerste en de laatste plaats comedy.
De thema’s die aan bod komen zijn zeer gevarieerd. Dit jaar ging dat bijvoorbeeld over Critical Race Theory, Ticket Resale, Trucking Industry in the US, Environmental Racism, Rental Housing in the US, Mental Health Care in the US, maar ook over de Braziliaanse presidentsverkiezingen, de Britse Monarchie en het WK in Qatar. Al deze hoofdverhalen zijn ook integraal te bekijken op YouTube, alsook een handvol ‘web specials’ in de vakantieperiodes. Dit jaar over The Da Vinci Code, Air Bud, Rocks, Beach Dolls en Trash. Stuk voor stuk satirische pareltjes met een uiterst originele insteek.
Net als Lubach in Nederland hebben enkele van de stukken van John Oliver en zijn team echt wel een effect op de samenleving. Sommige van zijn stukken hadden een impact op wetgeving, op lokale regelgeving en op gerechtelijke uitspraken. Zijn grote talent is dat hij erin slaagt om bijvoorbeeld droogsaaie complexe materie om te zetten in een helder verhaal met gepaste anekdotiek en met de vinger op het juiste legislatieve pijnpunt. Al zal hij de kans om er een mop tussen te werpen nooit laten liggen. Soms landen die, soms ook niet. Zeker in de segmenten over zuiver Amerikaanse materie, scheren de moppen al eens over het hoofd van een Europeaan. Soms ook graait hij iets te gretig in de beerput van de modale Amerikaan op lokale televisie, wat dan wel Man Bijt Hond of In de Gloria-momenten oplevert, maar helaas ook vaak op banaal niveau blijft hangen. Nu, daar zal zijn stand-upcomedyverleden voor iets tussen zitten, niet elke stijl is voor ieders meug.
Los van de moppen mag het programma dan misschien geen nieuws of actualiteit of journalistiek genoemd worden, het moet er echter niet voor onderdoen. Zijn hoofdblokken zijn even informatief als pakweg Terzake of Panorama. In de poel van online nieuwsberichtgeving, overstijgt Last Week Tonight with John Oliver al de concurrentie en al hun sensationalisme. Dit is een van die zeldzame programma’s die infotainment perfect in balans houdt, al is het woord infotainment dan weer bijna beledigend. Weet je, Last Week Tonight with John Oliver is gewoon een van de beste duidingsprogramma van het moment en overklast moeiteloos media van reguliere zenders en YouTube.
