Met The Favourite lijkt Grieks regisseur Yorgos Lanthimos (Dogtooth, The Lobster, The Killing of a Sacred Deer) een heel andere weg in te slaan. Geen idiosyncratische, vaalkleurige en sterk conceptuele film, maar een historisch kostuumdrama. Toch kunnen we duidelijk de hand van onze cineast herkennen in de weergave van de getormenteerde, sadistische uithoeken van de menselijke geest en in de zwarte humor.
De Britse koningin Anne (1665 – 1714) en haar hofdames staan centraal in The Favourite. De politieke satire verhaalt hoe machtsgeile hofdames in een groot, door mannen gedomineerd rijk, overleven en hun strategische en seksuele manipulaties uitoefenen op de door konijnen geobsedeerde koningin. Lanthimos doet zijn Griekse erfenis van komedie en tragedie alle eer aan.
Wie een gesofistikeerde taal en subtiele machtsstrijd verwacht, zal verrast worden. Het gaat er aan het hof nogal ruw en infantiel aan toe. De koningin krijgt woedeaanvallen bij het minste probleem, ze hunkert niet enkel naar taart maar ook naar haar hofdames, er worden wedstrijden gehouden met eenden, een naakte edelman wordt met bloedappelsienen bestookt, de adel bespringt alles wat loopt en heuse scheldpartijen weerklinken door de gangen van het paleis.
Sarah Churchill (Rachel Weisz), en haar jongere nicht Abigail Hill (Emma Stone) strijden om de plek van favoriete hofdame van de koningin (Olivia Colman). The Favourite is enkel losjes gebaseerd op historische feiten, maar wie had er dan ook van Lanthimos een accurate film verwacht? Fictie lijkt ook in dit geval toch vele waarheden te onthullen en Lanthimos durft zoals gewoonlijk het zout in de wonde te wrijven. Iedereen zal dan ook de overeenkomsten zien met hedendaagse politieke machtspelletjes.
De lichamelijke en geestelijke aftakeling van koningin Anne – die meer dan tien kinderen verloor en deze door konijnen poogt te vervangen – wordt door haar omgeving op alle mogelijke manieren misbruikt. De machtsstrijd is niet enkel een politieke maar ook een psychologische strijd die draait om de liefde van de heerseres. De steeds sterker wordende bittere toon wordt in de film prachtig verweven met Lanthimos’ zwarte humor, die hier – in tegenstelling tot de subtielere humor van zijn vorige films – alomtegenwoordig is. Het mag dan ook niet verbazen dat The Favourite zijn meest toegankelijke werk tot nog toe is.De Dangerous Liaisons-achtige driehoeksverhouding krijgt een bijna karikaturale dimensie. De Ierse director of photography Robbie Ryan gebruikt vaak een fisheye-lens, waardoor dit effect nog versterkt wordt en we bij sommige camerabewegingen samen met de koningin onze maag voelen keren.
The Favourite is weliswaar een minder fysieke film dan het sterke The Killing of a Sacred Deer, maar de regisseur durft hier wel zichzelf heruitvinden. Lanthimos schreef ditmaal het script niet zelf (zijn vorige vier films schreef hij met Efthymis Filippou). Door met nieuwe schrijvers te werken kon hij misschien losraken van wat stilaan een filmisch stramien aan het worden was. Door van het gebruikelijke schema af te wijken kan Lanthimos een mooie variatie creëren op zijn idiosyncratische speeltuin van menselijke grillen.
De houterige, Brechtiaans-vervreemdende dialogen uit zijn vorige films zijn hier sappige woordspelletjes geworden. Zo is een edelman volledig ‘cuntstruck’ door Abigail en bestaan de conversaties voornamelijk uit snijdende opmerkingen. Toch ontstaat er in beide gevallen (de klinische afstand en het uitbundige schelden) ook nu weer een zekere aliënatie via de taal. In zijn vorige films creëerde Lanthimos een afstand tot het publiek, door het doorbreken van het spontane, naturalistische spel van de acteurs (waardoor je vanop een afstand de film kritischer kan bekijken). In The Favourite is het taalgebruik dan weer anachronistisch en horen we dus hedendaagse scheldpartijen in een kostuumdrama.
De laatste scène van de film is bijna een video-installatie geworden: we lijken te verdrinken in duizenden konijnen en sfeer en geluid halen de vorige films van de Griek voor de geest. Ook al mist de film wat diepgang en kunnen we The Favourite zeker geen meesterwerk noemen, dit kostuumdrama – waarin de mannen meer make-up dragen dan de vrouwen – is een zeer goede film om het jaar mee in te zetten.
