Op 7 januari 2015 richtten de broers Kouachi in naam van Allah een bloedbad aan in het redactiegebouw van Charlie Hebdo, een Frans satirisch weekblad met een uitgesproken republikeinse, laïcistische, anti-racistische en linkse inslag. De Vlaamse filosofe Tinneke Beeckman beschouwt deze daad als een aanslag op de Verlichtingwaarden. Na de moordpartij en de reacties erop, gaat ze in Macht en onmacht in op het gevoel van onmacht en vertwijfeling over de Verlichting en haar verworvenheden onder invloed van de postmodernistische tijdsgeest.
Beeckman (1976) maakte in 2012 met het voortreffelijke Door Spinoza’s lens duidelijk dat een groot filosofisch talent in de coulissen had staan trappelen om haar ideeën aan een groter publiek kenbaar te maken. Ook diverse opiniestukken en columns zetten haar sindsdien op de kaart.
Met haar nieuwe werk legt Beeckman het inconsequente en onsamenhangende denken en de verblinding van postmodernisten als Rorty of Foucault , ook wel ontkenners van de waarheid genoemd, bloot. Ze gaat in op hun impact op de academische en politieke wereld en de verderfelijke gevolgen ervan voor bijvoorbeeld emancipatie of kritisch denken. Als schoolvoorbeeld bespreekt ze de groteske theorieën van antropoloog en historicus Emmanuel Todd. Hij kapittelde in een postmodernistische opwelling de burgers, die op 11 januari 2015 aan de vreedzame massamanifestaties tegen een klimaat van geweld en angst en voor het vrije woord deelnamen, onomwonden als hysterische, islamofobe, haatdragende en repressieve zombie-katholieken. De broers Kouachi werden volgens Todd door sociale achterstand gedreven, maar de keuze voor een radicaal religieus wereldbeeld die sociaal-economische motieven verhult, snijdt volgens de filosofe geen hout en is een argument dat zoals de term ‘islamofobie’ een dooddoener in menig debat is.
Beeckman neemt heel wat actuele pijnpunten in de samenleving onder de loep: zo schrijft ze over het politieke en sociale denken dat geregeerd wordt door het economisme, dat van economie een nieuwe, gerationaliseerde godsdienst maakt. De democratie wordt een bedrijf en de burger wordt daarbij beschouwd als iemand met enkel materiële interesses waardoor hij door consumptie geobsedeerd lijkt. In haar ontleding van de huidige tijd van onmacht en radeloosheid toont Beeckman zich uiterst veelzijdig en betrekt ze uiteenlopende namen als Machiavelli of klokkenluider Edward Snowden en thema’s als de aantrekkingskracht van complottheorieën als de Protocollen van de Wijzen van Zion of de Charlie Hebdo-aanslag als false flagin haar denken.
De auteur licht toe waarom het postmodernisme door zijn ontkenning van elke waarheids- en autoriteitsaanspraak de democratie aanvreet en waarom postmodernisme en neoliberalisme hand in hand gaan. Ze verbindt het objectivisme van Ayn Rand met een televisieserie als Mad Men of een figuur als Steve Jobs. Beeckman beschrijft in een iets stuggere passage van het boek hoe Heidegger, als denker taai en complex, de wegbereider van het postmodernisme werd en verhaalt over diens filosofische antisemitisme en geloof in complotten. In het deel over de ressentimentsmens van Nietzsche en in de epiloog zijn de levenslessen van Beeckman — ze is ook docente aan The School of Life in Antwerpen — het duidelijkst.
Zo smeedt Beeckman met doortimmerde argumenten en geholpen door een duidelijk notenapparaat een ijzersterke samenhang. Daarbij laat ze de lezer met de bouwstenen die ze aanreikt de ruimte om verder over politiek en maatschappij na te denken. Beeckman springt in de bres voor de Verlichtingswaarden, Macht en onmacht houdt dan ook een krachtige waarschuwing in om de waarden van de democratie niet te verkwanselen en wil de burger intellectueel weerbaarder maken.
Beeckman staat dus garant voor messcherpe analyses en haar kritiek op het postmodernisme is doorwrocht en sterk gefundeerd, waarbij ze soms een licht ironische toets niet schuwt. Ze stalt een enorme denkkracht uit en schrijft met kennis van zaken in een glashelder proza. Macht en onmacht is een boek dat al doet uitkijken naar nieuw werk van deze filosofe.
In tijden van migratiestromen, klimaatverandering, woekerend islamisme of fenomenen als Donald Trump, in tijden van angst, retoriek en afbrokkelende solidariteit dus, is Macht en onmacht een hoogstnoodzakelijk filosofisch boek. Beeckman hamert op de behoefte aan zelfkennis en -kritiek, kritisch denken, inzicht in het verleden, waarachtigheid en de moed om angst te overwinnen. Met een jonge, kritische generatie van denkers als Maarten Boudry en Tinneke Beeckman, rationalistisch, ontvoogdend en onvermoeid op zoek naar de waarheid, is de opvolging van Etienne Vermeersch verzekerd.
