Martin Küchen is hier al enkele jaren graag gezien. Hebt u nog niet van de man gehoord, dan hebt
u steevast onze jazz- en improrecensies overgeslagen. Daar is niets mis mee, maar dan hebt u wel
een resem uitstekende, hedendaags platen gemist. En concerten, want de man heeft de laatste jaren
ook België ontdekt. Wie ‘m nog niet aan het werk zag, krijgt zondag 6 december de kans om hem mee
te maken tijdens het Winteroor Festival met Three Babies, een trio met Ståle Liavik Solberg en Steve
Beresford. Intussen vertellen we u wat over ’s mans nieuwe trioalbums bij het Litouwse No Business-
label.
Martin Küchen, Johan Berthling & Steve Noble – Night In Europe
Je kan Küchens intrigerende oeuvre grofweg opdelen in een stuk of drie categorieën. Je hebt de
abstractie van de microscopische klankonderzoeken, die hij vooral op soloreleases laat
horen, maar ook met Three Babies. Dan zijn er de groothartige jazzplaten waarin hij plaatsneemt in
een traditie van Europese improvisatie met wortels in de Amerikaanse freejazz. Daarbinnen heb je ten
slotte de bands waarmee hij dichter bij die composities blijft en uithaalt met een mix van groove en
grandeur. Daar zitten prijsbeesten als All Included en Angles 9 tussen. Het trio met Johan Berthling (bekend van o.m. Fire! en
Angles 9) en Steve Noble (sidekick van o.a. Peter Brötzmann en onlangs in de
weer met een nieuwe trio met John Dikeman en Dirk Serries) werd in december van 2014
live opgenomen in Stockholm en trekt de kaart van de vrije improvisatie.
Dat levert drie kloeke onderhandelingen op, waarvan de twee langste samen goed zijn voor bijna
veertig minuten. Het zijn open bewegingen van lange adem, waarin Küchen te horen is op tenor-, alt-
en sopraninosax. Het gaat in “Night In Europe 1” van start met een zwalpende sax, jankend en huilend
op een fundament van een ritmesectie die al snel een hecht verbond gevonden heeft en geduldig aan
energie en intensiteit wint. Küchen laat opnieuw horen dat hij beschikt over een indrukwekkende
controle door de tenor soms te laten klinken als een bariton, maar ook een van zijn stokpaardjes
boven te halen: voorwerpen die hij in de saxbeker steekt, waardoor er een kapotte, metalige sound
ontstaat. Niet dat het trio voortdurend zit te wringen, want de ritmesectie beland soms bij
onweerstaanbare groovende stukken die maar blijven rollen en rollen.
Het is een slingerbeweging tussen abstracte en meer traditionele passages, maar het gewicht van
Küchens muziek blijft zelfs in de fluistermomenten overeind. In het korte “Night In Europe (Again)” blijft
dat geduld achterwege. Daar is het meteen schuren en schaven in een onstuitbare drive en een
meedogenloze energie die, zoals gewoonlijk, voor een groot stuk te danken is aan de onstuitbare
motor die Noble is. Slotstuk “Night In Europe 2” gaat van start met een prikkelende uitwisseling tussen
Berthling en Noble, met Küchen die toeterend volgt op eigen snelheid. Er wordt tijd genomen, even
rondgehangen in erg ingetogen passages en Berthling schudt een knappe solo uit de mouw, maar
het moment dat de oren doet spitsen arriveert wanneer Küchen tegelijkertijd alt én sopranino
speelt à la Roland Kirk. Het is de aanloop naar een excentrieke finale met een kwekkende en
zeurende sopranino.
Martin Küchen, Jon Rune Strøm & Tollef Østvang – Melted Snow
Melted Snow werd in de lente van 2014 opgenomen in de studio, maar heeft – o.m. dankzij
een geweldige sound – de vibe van een live album. Het laat Küchen horen in het bijzijn van
bassist Jon Rune Strøm en Tollef Østvang, het tweespan dat samen de motor vormt van All Included,
Friends & Neighbors en Universal Indians, en goed op weg is om voor de Scandinavische
freejazz te worden wat William Parker en Hamid Drake zijn voor de Amerikaanse variant: een blok,
een eenheid waar je niet meer omheen kan. Samen met die twee spelen zorgt ervoor dat je als
muzikant in een zetel belandt. Al is dat nu geen reden voor Küchen om op z’n lauweren te rusten. En
bovendien heeft hij ook nog eens een resem composities als houvast. Dat is meteen ook het grootste
verschil met Night In Europe. Dit album wordt gedomineerd door zes composities, met slechts
één korte, vrije improvisatie als afwisseling.
Van die composities viel de meerderheid ook te horen op het tweede album van All Included,
waardoor Melted Snow echt wel iets heeft van een minibezetting van die band. Voor wie
Night In Europe misschien een brug te ver is, is Melted SNow dan weer een
Godsgeschenk, want hier staan de intense en bloedende composities centraal. Zoals “Satan In Plain
Clothes”, dat hier opduikt in twee gedaantes. De eerste, die het album opent, wordt op gang gestreken
en geklopt door de ritmesectie, waar Küchen naar verloop van tijd zijn lange, ongestoorde lijnen op
neerlegt, met een broeierige sound waar veel bloed door stroomt, met een soms rafelige, intens
emotionele klank. De tweede versie, achteraan de plaat, en voorzien van het suffix “(beat up)” is zo’n
beetje de popversie, met een funky drumslag en een jam-ambiance die de koppen heen en weer doet
knikken.
Een van de hoogtepunten is ongetwijfeld het bekende “I’ve Been Lied To”, dat ook al een tijdje
meegaat bij Angles 9. Een droevig thema dat niets dan eenzaamheid uitdrukt en door Strøms donker
gestreken bas enkel nog aan drama wint, door merg en been gaat. Ook als het thema opengebroken
wordt, blijft het een klaagzang met een onverzettelijke grandeur, niet in het minst door de koninklijk
ruisende cimbalen. De rest van het album laat die sombere sfeer achterwege, maar blijft
ronddrentelen in die bekende geladen sfeer. Het titelnummer, een compositie van Strøm, is er ook zo
eentje met een waakvlam die steeds centraal blijft staan, terwijl het vrij geïmproviseerde “Stein”, met
Küchen neuzelend en bokkig zeurend op een sopraansax toch duidelijk heel anders aanvoelt dan de
voorafgaande composities. Maar dat onderstreept net de kracht van die composities.
Kortom: twee albums die Küchen in het bijzijn van uitstekende ritmesecties laten horen, maar een
andere tint van zijn jazzgerichte identiteit belichten. Wie nood heeft aan een uitdaging kan beginnen
met Night In Europe; wie graag een houvast heeft (maar dan ook getrakteerd wordt op een
paar prachtstukken) kan terecht bij Melted Snow. En de goede verstaander, die haalt ze
natuurlijk allebei in huis.
Het album met Berthling & Noble verscheen op cd, dat met Strøm & Østvang op vinyl.