Het moet eruit, we gaan het zeggen, we mogen dat niet opkroppen: L’écume des jours is het type film is dat een heel oeuvre stigmatiseert. Gondry’s spielereien komen, een volle dag na de visie, nog steeds in droevige gulpen onze strot uit, en onze herinneringen aan ’s mans eerdere werk krijgen een zwart randje. En nu zitten wij, rillend van de angst en bedolven onder vraagtekens, naar onze kast te staren, naar de dvd’s van The Science of Sleep en Eternal Sunshine of the Spotless Mind. Gaan we die nog eens durven bekijken? Gaan die films nog steeds overeind blijven staan als de mooie, plezante en (ijzer)sterke cinema die wij ervoeren toen we ze de eerste keer onder ogen kregen? Of blijken ze opeens, net als L’écume des jours, een zielloze opeenstapeling te zijn van irritante visuele effectjes?
Nu moet u weten dat wij destijds zo onder de indruk waren van Eternal Sunshine of the Spotless Mind dat wij die film niet alleen afdeden als één van de onvervalste meesterwerkjes die deze eeuw rijk is (en dat ook altijd zijn blijven volhouden), maar ook steevast zijn blijven beweren dat Gondry er nog zo eentje ging maken, dat dit géén toevalstreffer was. Oké, The Green Hornet was nogal mak, en Be Kind Rewind miste richting, maar toen wij The Science of Sleep onlangs herbekeken, bleven wij vermoeden dat het nog kon, zo’n instant-classic. Zaten wij dus op onze vingers af te tellen naar de persvisie van L’écume des jours – temeer daar één van onze meer literair begaafde naasten het gelijknamige boek van Boris Vian afdeed als ‘fantastisch’ – en dan krijg je een compleet van elke logica ontdaan verhaaltje over een Colin (Romain Duris) en een Chloé (Audrey Tautou), en de waterlelie die in haar rechterlong groeit en waaraan zij dra zal bezwijken. En alsof dat nog niet erg genoeg is, wordt het nog eens bedolven onder een shitload aan wat we voor alle gemak even ‘Gondrerieën’ zullen noemen, die de hele prent genadeloos verstikken. Stonden wij vroeger nog aan te schuiven voor een ticketje dat toegang verleende tot één van Gondry’s hallucinogene tripjes, dan raden wij de man nu aan zijn drugdieet dringend te herbekijken, want de mix waaraan hij nu zit, kan niet gezond zijn.
Misschien moeten we nu al even vermelden wat we wel fijn vonden aan de film: Gondry zelf heeft een best wel plezierig bijrolletje als een Pythoneske dokter, Charlotte Le Bons personage krijgt een erg charmante coupe aangemeten, Omar Sy heeft een agenda in de vorm van een rubik’s cube, en Colins openingszin voor Chloé – ‘Bent u bewerkt door Duke Ellington?’ – zit er ook wel op. (Duke Ellington heeft immers een hit die Chloé heet.) Het is echter opvallend dat de beste momentjes van de film liggen in een vinnige repliek of in een nogal voorspelbaar slapstickmomentje – Gad Elmaleh die, letterlijk, een open deur inbeukt, dat soort dingen – en dat Gondry’s stop-motioneffectjes, cinematografische goocheltrucjes en andere zotternijen op werkelijk geen enkel moment werken. Zelfs een op zich wel plezante scène waarin Duris The Third Man-gewijs door schaars belichte straten loopt en zijn schaduw een eigen leven begint te leiden, wordt ergerlijk, omdat er geen enkel idee met betrekking tot het verhaal, de personages of de film op zich achter zit.
Dat is ook het grootste probleem van L’écume des jours: dit is een film die barst van de ingevingen, maar volledig gespeend is van een achterliggend idee dat die ingevingen zin geeft of de boel enigszins bijeenhoudt. Je ziet bijna Gondry en zijn scenarist achter de camera staan of rond de tafel zitten en hun gedachten de vrije loop laten – hier gaan we een man in een muizenpak steken en die gaan we dan via een matte aan Duris’ voeten projecteren! we gaan de schoenen van het hoofdpersonage een eigen leven laten leiden! we gaan een totaal nutteloze zeepkistenrace naar het altaar organiseren voor hij en zij met elkaar trouwen! – maar er zit niets in dat al die dingen met elkaar verbindt of in een geheel samenbrengt. Hoe volgestouwd met visuele grapjes hij ook moge zijn, L’écume des jours is een lege film. En dan bedoelen we niet leeg zoals een Tarantinofilm dat is (dan zou het ook niet ‘leeg’ zijn, maar gewoon style over substance, een concept dat té veel mensen nog steeds niet begrijpen – maar dit geheel terzijde) of puur popcornentertainment dat pleegt te zijn, maar leeg in de zin dat er gewoon niets uit kan spreken: geen noemenswaardig verhaal, geen boeiende personages, geen interessante stijl, geen eigen logica, geen artistiek concept, geen enkele visie over leven, cinema of eender wat dan ook. Zelfs geen frisheid of originaliteit, hoe paradoxaal dat ook mag klinken voor een film die uit Gondry’s camera komt.
Wat de Fransman hier immers doet, is zijn eigen filmische signatuur zo ver doordrijven dat er niets meer van overschiet, dat het een abstract en hol gegeven wordt. Onbedoeld verwordt L’écume des jours tot een parodie van een Gondryfilm, en wat erger is, het lijkt niet eens op een parodie die door Gondry zelf geregisseerd is, maar eerder door een weinig interessant regisseurtje dat koste wat het kost wil bewijzen dat hij eigenzinnige en interessante cinema kan maken. De inventiviteit die zijn eerdere werk zo uniek maakte, wordt hier een routineus trucje dat ervoor zorgt dat de film niet te begrijpen, en erger nog, niet te bekijken is. Elk frame van de prent zit volgepakt met filmische knutselwerkjes, elke pagina van het script barst van de scènes en sequenties die niets met elkaar of met eender welke andere scène te maken hebben. Uiteindelijk kom je de zaal buiten met een portie koppijn om monsterdosis Dafalgan tegen te zeggen.
Dat Romain Duris nooit een groot acteur zou worden, en dat de schaduw van Amélie Poulain over elke rol uit Audrey Tautou’s carrière zou blijven hangen, daar hebben we ons al lang geleden bij neergelegd. Maar dat Michel Gondry ooit een misser van dit formaat zou maken, dat kunnen wij bijna niet verdragen. L’écume des jours fnuikt ons vertrouwen en bewaarheidt onze ergste vrees, namelijk dat Michel Gondry zelf niet meer gelooft dat hij nog eens een Eternal Sunshine uit zijn camera kan toveren, en dan maar besluit om de warrige, kakofonische en helaas weinig interessante, zelfs lelijke inhoud van zijn chaotische hersenpan op een scherm te kwakken. Hopelijk komen jij én wij dit ooit te boven, Michel. Hopelijk.
