‘Behalve dieren en kinderen, doe ik alles.’ Het hadden de woorden van een doorgewinterde filmregisseur kunnen zijn, maar het was het adagium van Sasha Grey, een inmiddels 24-jarige Amerikaanse deerne en pornoster par excellence, en in die hoedanigheid de vedette van omineus getitelde films als Blow Me Sandwich, Masturbation Nation en – een zoveelste voorbeeld van de inventiviteit waarmee pornofilms van een titel voorzien worden – Sasha Grey’s Anatomy. Nog voor ze de leeftijd had bereikt waarop je in de US of A een pintje mag bestellen op café, had haar naam al de cover gesierd van meer dan 200 van zulke dvd’s: het is eens een andere bijverdienste dan een jobje achter de kassa van de Colruyt. We zouden overdrijven als we zeggen dat Grey inmiddels een bekende naam is geworden in de mainstream-media, maar het valt toch niet te ontkennen dat haar bekendheid verder reikt dan de doorsnee xxx-website. Haar publieke uitspraken over de wonderen der pornografie zitten daar voor een groot deel tussen, maar ook haar eerste serieuze uitstapje naar het type film waar de mensen blijven zitten nadat ze zich hebben afgetrokken, heeft daar iets mee te maken. Maar echt mainstream-cinema zouden we The Girlfriend Experience nu ook weer niet durven noemen.

Grey speelt Chelsea, een jonge luxe-escort die sommige van haar klanten voorziet van een zogenaamde girlfriend experience: in plaats van louter betaalde seks, doet ze tijdens haar werkuren alsof ze de vriendin van haar klant is, wat neerkomt op met hen eten, luisteren naar hun financiële bekommernissen, en hen natuurlijk ook tussen de lakens van de nodige liefde voorzien. Ze moet echter dezelfde rol vervullen voor Chris, haar eigen, echte vriend, en de split tussen callgirl enerzijds en vriendin anderzijds blijkt niet altijd even gemakkelijk, zeker niet in economisch turbulente tijden.

Dat is min of meer het simpele uitgangspunt waaraan de hele film wordt opgehangen: een echte plot, in de klassieke zin van het woord, is er niet. The Girlfriend Experience is eerder een verzameling van losse scènes en situaties die verband houden met die set-up: een escortgirl en een fitnessinstructeur, hun relatie en hun dagelijkse leven in het Amerika van 2008. De film krijgt daardoor een erg documentaire feel, iets wat regisseur Steven Soderbergh, die The Girlfriend Experience tussen de soep en de patatten (nu ja: tussen Che en The Informant!) inblikte, benadrukt in statische, lang aangehouden shots, schijnbaar willekeurige en natuurlijk belichte composities, schijnbaar geïmproviseerde dialogen en een voice-over van Greys personage, die de gebeurtenissen in de vorm van dagboekfragmenten begeleidt. Bovendien hebben, op Sasha Grey na, alle personages dezelfde naam als de acteurs die hen vertolken, alsof de hele film uit hun leven gegrepen is.

Anderzijds ondergraaft Soderbergh dat documentaire karakter van zijn film voortdurend, vooral in zijn montage: de lange takes worden afgewisseld met korte montagesequenties, vaak ondersteund door een erg percussieve soundtrack, die de aanwezigheid van de regisseur voortdurend in herinnering brengt. Bovendien is er nauwelijks logica in de film te brengen, en worden alle mogelijke situaties door elkaar gemonteerd, zonder een nadrukkelijk chronologisch of causaal verband. We zien afwisselend scènes waarin Chelsea wordt geïnterviewd door een journalist, gsm-opnamen van mannen die discussiëren over de aanstaande presidentsverkiezingen, een sequentie waarin Chris gaat solliciteren bij een andere fitnessclub, en je wordt als kijker zonder de minste vorm van begeleiding van het ene moment in het andere geworpen.

Dat komt de samenhang van de film niet echt ten goede – verre van zelfs – en Soderbergh slaagt er niet in de boel altijd opwindend te houden, wat de prent naar het einde toe nogal langdradig en vermoeiend maakt. Bovendien krijg je ook maar zelden hoogte van de personages, die allemaal nogal aan de vlakke kant zijn: zeker Chris, die in het begin van de film wordt voorgesteld als een sleutelfiguur, maar uiteindelijk lange tijd naar het achterplan verdwijnt, is in dat bedje ziek. Randfiguren komen, gaan en keren terug, en zijn vaak onduidelijke, vage constructies binnen het kader van de film, die vooral dienen als klankbord voor de hoofdpersonages. Veel verwarring dus, en dat maakt van The Girlfriend Experience niet meteen de meest ontspannende kijkervaring.

Maar soit, dat is natuurlijk ook niet wat Soderbergh beoogt. Wat hij wel probeert te doen, is een soort blauwdruk geven van een deel van de Amerikaanse samenleving uit die tijd. The Girlfriend Experience speelt zich af in 2008, toen de economische crisis zijn hoogtepunt beleefde, en Soderbergh grijpt die tijdsgeest aan om een bittere schets te maken van een kapitalistische samenleving – misschien is het in dat opzicht geen toeval dat The Girlfriend Experience net na het Che-tweeluik werd gedraaid – die steeds meer wil, en waarin alles te koop is. Zowat al Chelsea’s klanten klagen over de crisis en hun moeilijke financiële situatie, maar dat neemt niet weg dat ze wel 1500 dollar kunnen spenderen aan een avondje met een escort, wat op zich natuurlijk een veelzeggend aspect van de film is: de personages kopen seks, kopen genegenheid, kopen de ervaring van een sexy vriendin, hun girlfriend experience. Die kritiek snijdt niet zo diep als Soderbergh waarschijnlijk zou willen, maar de manier waarop het hoofdpersonage die kritiek incarneert, is wel behoorlijk knap.

Chelsea wil zelf immers ook meer, ook al hoeft ze niet te klagen: ze verdient veel meer dan haar vriend, die nochtans ook niet slecht boert, ze woont in een chique flat met designmeubelen, maar toch wil ze een hoger tarief kunnen vragen. Ze walgt van het systeem waarbij prostituees reviews krijgen op het internet, maar toch plooit ze zich ernaar, in de hoop meer te kunnen verdienen. Sasha Grey – ze is inmiddels, met 271 titels op haar cv, uit de porno-industrie gestapt – is géén grote actrice, maar ze is wel perfect gecast als Chelsea: haar scala aan gezichtsuitdrukkingen is uitzonderlijk beperkt, maar het vat wel de tristesse en eenzaamheid die onlosmakelijk met haar personage verbonden zijn. (Vergelijk het met Kristen Stewart: die kijkt ook altijd op krek dezelfde manier – zelfs als ze een Oscar moet uitreiken – maar in On The Road werkte dat wonderwel.)

The Girlfriend Experience is een film die veel van je vraagt en je niet altijd even veel terug geeft, maar toch is er iets aan deze voor een habbekrats gedraaide arthouseprent dat blijft hangen. Inhoudelijk had de prent gerust een wat diepere indruk mogen maken, maar Soderberghs stijl en cameravoering staan buiten kijf, en zorgen er samen met Greys hoofdpersonage voor dat The Girlfriend Experience toch een tikkeltje meer wordt dan zomaar een tussendoortje in Soderberghs carrière.