Dus dit is een coup de foudre. Een gevoel dat stiekem op je afsluipt en je onverwacht vanachter in de nek bijt. Bijvoorbeeld wanneer je stoer in je cinemazitje op alles voorbereid probeerde te zijn. Maar het niet was. En als een blok hout voor de bijl ging. De Ierse nouvelle musical ‘Once’ is zo overweldigend, dat ik me ter plekke bijna verslikte. De intieme, intimistische film over een aangrijpende ontmoeting tussen twee muzikanten laat je in een warme, prettige gloed achter en dat is zeldzaam dezer dagen. ‘Once’ slaagt in iets waar al miljoenen filmmakers op de valreep over struikelden: de liefde tonen zoals ze écht is. Zonder te forceren of te romantiseren. Geen hyperhappy prut waarin twee perfect gestylde tieners het beeld opvullen met die ene verlossende betonmolenkus. ‘Once’ is echt, oprecht en bloedmooi en dat doet deugd, heel veel deugd. Zoveel dat we er ongegeneerd en ongeremd lyrisch van worden. Hier komt de lofzang!
Twee gebroken harten ontmoeten elkaar op straat in Dublin. Hij is straatmuzikant, zij is een Tsjechische poetsvrouw met een passie voor piano. Een broken hearted hoover fixer sucker guy en een bescheiden tokkelvirtuoze met een kapotte stofzuiger. De perfecte match, zo blijkt, wanneer ze in de plaatselijke pianowinkel hun muziekkrachten bundelen en voor het eerst samen een tedere popsong spelen. “I don’t know you, but I want you all the more for that“. De tekst die hij ooit voor een ander meisje schreef, klinkt toepasselijker dan ooit. In de week die volgt op hun ontmoeting lopen ze elkaars deur plat, leren ze elkaars achtergrond kennen en maken ze vooral veel muziek samen. Ze vullen en voelen elkaar op creatief vlak perfect aan. Er is duidelijk ook een buzz tussen de twee, maar in hun kleren hangt nog de geur van hun vorige liefdes. Is dit maar een crush of zijn ze echt zielsverwanten? Zullen ze toegeven aan hun hanky panky-gedachten of zouden ze beter de scherven uit hun verleden proberen te lijmen? Nee, de liefde is niet zo kant-en-klaar als we wel zouden willen…
Een eenvoudig scenario – de twee schrijven gewoon muziek, repeteren en nemen een demo op – en toch weet regisseur John Carney op een straffe manier dat ene herkenbare onderhuidse gevoel te vangen: iemand leren kennen, meteen een bepaalde vertrouwdheid met elkaar voelen en griezelig hard op dezelfde golflengte zitten. Wat de opperliefdesfilm ‘Before Sunrise’ was met woorden, is ‘Once’ met muziek. Een ‘girl’ en een ‘guy’ die een wandeling door de stad maken, ditmaal met muziek als conversatiemiddel.
‘Once’ wordt bestempeld als een musical, maar van dat woord hoef je voor één keer geen heilige schrik te hebben. Het is in de eerste plaats een musical, omdat hij over musiceren gaat en omdat er veel in gezongen wordt. Liedjes die echter nergens geforceerd of artificieel klinken. De peperkoeken ballades zijn zodanig in het
verhaal vervlochten en zijn zo oprecht, dat ze iedereen op alle plekjes zullen weten te raken. De emotionele geladenheid van de muziek is het hardst te voelen in de prachtige scène in de
pianowinkel waar de twee samen ‘Falling Slowly’ zingen, de perfecte vangst van magic in the air. Hij speelt de akkoorden voor, zij komt hem tegemoet met haar piano en haar stem. Je kan zo de vlinders uit de lucht plukken!
Cillian Murphy werd eerst gevraagd voor de rol van ’the guy’, maar hoe graag we hem ook zien, niemand had dit beter kunnen vertolken dan singer/songwriter Glen Hansard van ‘The Frames’ (Ierse rockband die flirt met folk), die sowieso al de soundtrack op zich ging nemen. Amateuristische acteurs of niet, dit is een film die alleen met échte muzikanten werkt. Hansard kent de liedjes, heeft ze zelf geschreven en zijn vertolking komt duidelijk
van diep vanbinnen. Het samenspel met Markéta Irglóva geeft spettertjes en voelt zo natuurlijk aan, dat het geen verrassing is dat de twee ondertussen ook in het echt een koppel vormen. (Vandaar hun ongedwongen acteerspel, ze hoefden niets te faken, de
sloebers).
‘Once’ is een romantische film, maar heeft daarvoor niet veel blablabla of boemboem nodig. Hun verlangen naar elkaar wordt niet uitgesproken, maar danst tussen de lijntjes in hun lyrics. Wat muzikanten niet onder woorden krijgen, durft er in een notenbalk geplakt al eens vlotter uitvloeien. Hansard die ’s nachts in een verlaten straat de keel uit zijn trillende lijf zingt dat zijn ex godverdomme eindelijk eens zijn hoofd moet verlaten (Leave!), geeft instant kippenvel. Al even breekbaar en overtuigend is het magische moment waarop Markéta op een andere nacht in haar pyjama batterijen voor haar walkman gaat kopen en op de terugweg een liedjestekst verzint bij de melodielijn. Liedjes die kleine verhaaltjes worden…
De ruwe verfilming van ‘Once’ verhoogt de geloofwaardigheid van de film. In de binnenscènes doen de digitale opnames een beetje af aan visuele kwaliteit, maar gelukkig is de beleving sterk genoeg en blijft het ontstaansproces van de muziekstukken boeien. Naast een liefdesverhaal is ‘Once’ namelijk evenzeer een razend interessante inkijk in het hoofd van twee singer/songwriters, en daar past die documentairestijl als gegoten bij. Wie al wat meer vertrouwd is met ‘The Frames’ of de cd ‘The Swell Season’ al uit het hoofd kent, zal de film misschien op een iets andere manier beleven (misschien voelt de film dan meer als een extended concert aan), dan wanneer je de muziek voor het eerst hoort en nog volledig weggeblazen en overrompeld kan worden. Maar eerste keer of niet, dat de songs meeslepend zijn, valt moeilijk te ontkennen. De straffe soundtrack garandeert meteen een dubbele verwenbeurt: je krijgt een cd die magischer wordt, omdat je er de fragmenten uit de film op je netvlies bij kan laten afspelen en een film die langer in je kopke blijft rondhangen, omdat de soundtrack de betovering levendig houdt.
Jep, jep, ‘Once’ pakt je in met kerstpapier waar je bij staat. Een kleinschalige, zuivere, grappige en vooral erg ontroerende film, fragiel als een liefdesverklaring waarvan je de uitkomst nog niet weet. How often do you find the right person? Once. How often do you find the right film? Niet veel vaker. Het mooiste liefdesverhaal in jaren.
