Ik ben doorgaans niet iemand die snel panikeert (of
het moest al zijn dat dat meisje van de popcorn wat àl te
vriendelijk met een andere gozer staat te babbelen), maar toen
verleden jaar producent Ismael Merchant de pijp aan Maarten gaf,
was het bijna zover. Samen met regisseur James Ivory was de man
immers verantwoordelijk voor de typische Merchant-Ivory cinema die
tijdens de voorbije 25 jaar een soort van parallel leven was gaan
leiden aan de gewoonlijke cinemakost. ‘A Room With a View’,
‘Howard’s End’ en vooral ‘The Remains of the Day’ – van die
oerbritse stiff upper lip-films (ook al was Ivory dan een
Amerikaan), waarin de personages continu een poker face bewaren
terwijl diep binnenin hun emoties als gekken zitten te razen. Van
die “Pardon me, but I do believe that rather pertinent crack
that was just audible a moment ago was the sound of my heart
breaking”-films. Heerlijk. Heel even dacht ik dat we het
voortaan zonder zouden moeten stellen, maar kijk, van alle mensen
ter wereld zijn uitgerekend twee Amerikaanse supersterren, Edward
Norton en Naomi Watts, opgestaan om die traditie met alvast één
film te verlengen. Ze spelen niet alleen de hoofdrol, maar waren
ook de producenten en initiatiefnemers voor ‘The Painted Veil’,
gebaseerd op een boek van W. Somerset Maugham. Respect.
We bevinden ons in het China van 1925. Walter Fane (Norton) is
een bacterioloog die samen met zijn vrouw Kitty (Watts) naar
Shanghai is verkast om daar onderzoek te doen. Kitty is wat je
noemt een “frivole” jonge vrouw die enkel met de nogal saaie,
doodernstige Walter is getrouwd omdat ze bij haar tirannieke moeder
wegwilde. Nu verveelt ze zich echter rot, en wanneer de charmante
diplomaat Charlie Townsend (Liev Schreiber) haar pad kruist, duurt
het dan ook niet lang voor de twee met elkaar in bed duiken. Op een
dag worden ze echter betrapt door Walter, die een wel heel
originele en macabere wraak bedenkt: hij besluit vrijwillig naar
een door cholera geteisterd dorp te vertrekken, en Kitty moet mee.
Terwijl de mensen om hen heen als vliegen vallen, zijn Walter en
Kitty volledig op elkaar aangewezen.
De originele roman van Somerset Maugham was een goed geschreven,
maar uiteindelijk nogal voor de hand liggende verhandeling over de
facades die we optrekken voor anderen en onszelf. Walter en Kitty
kennen elkaar niet écht wanneer ze trouwen, en dat gebrek aan
inzicht breekt hen later zuur op. Kitty denkt dat Walter naïever is
dan eigenlijk het geval is, Walter overschat zichzelf door te
denken dat hij ooit de liefde van Kitty zal kunnen winnen, en die
beschilderde sluier die tussen hen in hangt, verhindert dat ze ooit
gelukkig zullen kunnen worden.
Dat basisgegeven wordt overgenomen, maar regisseur John Curran
en scenarist Ron Nyswaner voegen wel enkele extra lagen toe, die
ervoor zorgen dat de film zowaar intellectueel interessanter is dan
het boek (ja, dat kàn!). De filmmakers verwerken een boeiend motief
in hun verhaal rond conflicten tussen tegengestelden. Kitty is een
jonge vrouw die niet liever wilt dan volop in het leven te staan,
maar ze is getrouwd met een saaie piet die haar – ironie-alarm! –
als straf voor haar levenslust meeneemt naar een dorp dat eigenlijk
één groot kerkhof is. In het boek werd het overspel van Kitty
veroordeeld als een oerdomme vergissing van een vrouw die niet
verder keek dan haar neus lang was, maar hier begrijp je dat ze
enkel wat passie zoekt – bekijk de scène waarin Norton bedremmeld
in z’n witte pyjama en z’n sloffen naar haar toe komt en probeer
haar nog maar eens te veroordelen.
Dat conflict wordt door de regisseur verdergezet als een
tegenstelling tussen de rationele, geordende geest van de
bacterioloog (bacteriën gedragen zich volgens voorspelbare
patronen, mensen hebben helaas die neiging niet), tegenover het
chaotische verstand van zijn vrouw. En op een derde niveau plaatsen
de filmmakers hun verhaal ook nog eens middenin de Chinese
burgeroorlog. De Britse dokter werkt in China als onderdeel van een
koloniale mentaliteit – de Chineesjes kunnen niet voor zichzelf
zorgen, dus zullen de nobele blanken dat wel eens even komen doen –
maar met het uitbreken van de burgeroorlog keert die mentaliteit
zich tegen hen. De Britten zijn steeds minder veilig; geweld kan
elke dag uitbreken. Tegengestelden komen met elkaar in
conflict.
Die extra lagen – en zeker de historische context die John
Curran meegeeft – waren nergens aanwezig in het boek. Daar ging
Kitty bij de nonnen werken, waarna ze inzag hoe verkeerd ze wel was
geweest. Simpel. Hier merkt Walter droogjes op dat die nonnen
kinderen gaan weghalen bij hun ouders om nette katholieken van hen
te maken. Yup, de mentaliteit is veranderd, reken maar. De
enige verandering van film tegenover boek die zeer jammer is, is
dat het briljante einde niet werd bewaard. Waar Maugham het
aandurfde om een bitter, diep ironisch einde aan z’n roman te
geven, deinzen de filmmakers toch nog terug om een meer
traditioneel, louterend slot te bedenken. Jammer.
De rol van Walter werd aanzienlijk uitgebreid tegenover het
boek, wat gedeeltelijk een gevolg is van de extra lagen in de film
(waar Walter nu eenmaal deel van uitmaakt), en gedeeltelijk ook
gewoon ligt aan het feit dat je een acteur als Edward Norton niet
laat opdraven voor een bijrol. Norton groeit in z’n rol;
aanvankelijk lijkt hij nog wat onwennig met z’n Britse accent en
z’n stijve manieren, maar naarmate de film vordert laat hij ons
steeds meer toe om het personage te begrijpen en met hem mee te
voelen. Het is dan dat je begrijpt dat wat eerst houterigheid van
de acteur leek, eigenlijk een strategie was om de
awkwardness van het personage geloofwaardig te maken.
Naomi Watts is evenzeer geloofwaardig in een rol die weliswaar
minder verschillende toonaarden vereist dan die van Norton. Norton
zié je echt veranderen, bij Watts verloopt dat subtieler, meer
intern gericht. In ieder geval vormen ze een knap duo.
‘The Painted Veil’ is een goed doordachte film, die z’n thema’s
op een knappe manier afhandelt, mooi in beeld gezet is (die
vergezichten! Die bergen!), goede acteurs laat zien en een
uitstekende pianoscore bevat van Alexandre Desplat (eat
that, Philip Glass). De wijzigingen aan het einde zijn zonde
en eigenlijk had het ook allemaal een kwartiertje korter gemogen,
maar de kleine Anglofiel die ergens ten noorden van mijn buis van
Eustachius woont, hoort u alvast niet klagen. I say, splendid
show, old chaps!
