Dit zou voor veel mensen wel eens een moeilijke film kunnen worden
om uit te zitten – regisseur Nicole Kassell neemt hier wat
waarschijnlijk het laatste grote taboe van onze tijd is, pedofilie,
en maakt vervolgens een film die het thema niet bekijkt vanuit de
tranerige ogen van misbruikte kinderen of hun ouders, maar vanuit
die van de dader. Een dader die bovendien geen grijnzende demon met
bokkenpoten blijkt te zijn, maar een slachtoffer in z’n eigen
recht. Gelijkaardige thema’s werden ooit wel besproken in films als
‘Mystic River’ (ook al met Kevin Bacon), en het schitterende ‘The
War Zone’ van Tim Roth, maar ‘The Woodsman’ speelt rechtstreeks in
op de angstbeelden van elke ouder – die griezelige vreemdeling die
je tienjarige dochter aanspreekt in het park en vraagt of ze op z’n
schoot wilt komen zitten. De man die snoepjes staat uit te delen
aan de schoolpoort en je zoontje vervolgens in z’n auto laat
stappen.
Kevin Bacon speelt Walter, een pedofiel die na twaalf jaar
gevangenis weer vrijkomt en probeert z’n leven opnieuw te beginnen.
Hij krijgt een baantje in een houtverwerkend bedrijf en vindt een
flatje dat – o, ironie – vlak tegenover een lagere school ligt.
Walter is een onopvallende figuur, die praktisch verdwijnt in z’n
omgeving en Kevin Bacon speelt hem dan ook zo low-key mogelijk.
Zijn blik is steeds naar binnen gericht, hij maakt met niemand echt
oogcontact en hij vermijdt elke conversatie die niet over
banaliteiten gaat. Via die nogal treurige ronde van werk en thuis
tracht hij de schijn van een normaal leven op te houden, maar
algauw betrapt hij zich erop dat hij toch weer scheve blikken
begint te werpen op veel te jonge meisjes. Tegen z’n psychiater
zegt hij: ‘Weet u wat mijn definitie van normaal is? Dat ik naar
een mooi meisje kan kijken, met haar praten, zonder dat ik méér
wil.’ Maar hij vreest dat hij nooit op dat punt zal raken. Vickie
(Kyra Sedgewick), een collega van Walter met genoeg haar op haar
tanden om er een speciaal borsteltje voor nodig te hebben, is
gefascineerd door die eenzame nieuwe figuur in de houtzagerij en
knoopt een relatie met hem aan. Maar, zo vraagt de oplettende
kijker zich natuurlijk meteen af (omdat hij niets beters heeft om
zich af te vragen), hoe zal ze reageren wanneer ze weten komt
waarom Walter in de bak heeft gezeten?
Nicole Kassell regisseert hier haar eerste lange film, en dat merk
je hier en daar wel: tijdens de eerste helft van de prent voel je
aan dat ze nog aan het zoeken is hoe ze een werk van 90 minuten
precies moet opbouwen: de film komt traag op gang, en het hoge
woord ‘pedofilie’ komt er pas na pakweg een twintigtal minuten
eindelijk uit, terwijl het verzamelde publiek tóch al lang weet dat
het daarover gaat. We zien een familielid van Walter langskomen
(het laatste dat nog met hem wil praten), en ze dansen een beetje
om het onderwerp heen. Vervolgens krijgen we een scène waarin
Vickie aan Walter vraagt wat nu eigenlijk z’n grote geheim is, en
hij geeft geen antwoord. Het is duidelijk wat Kassell probeert te
doen met die scènes: opbouwen naar de onthulling van z’n misdaden,
ons eerst het personage tonen en dàn pas de vuiligheid uit z’n
verleden openbaar maken. Allemaal goed en wel, maar de kansen zijn
meer dan reëel dat het publiek: a) al lang in de media is te weten
gekomen wat Walter heeft uitgevreten nog voor het de cinema
binnenstapt; b) het uit de subtiele verwijzingen in de film zelf
kan opmaken, lang voordat het expliciet wordt gezegd. Kassell
saboteert zichzelf hiermee, want van een schokeffect is sowieso
geen sprake, en ondertussen staat ze wel toe dat bijna een derde
van haar film opgaat aan een nogal levensloze set-up.
Bovendien is de relatie tussen Walter en Vickie niet echt
geloofwaardig. Bacon en Sedgewick zijn in het echte leven al jaar
en dag een koppel, maar de manier waarop hun personages hier bij
elkaar worden gegooid heeft maar weinig met de realiteit te maken.
Waarom zou een sterke, onafhankelijke vrouw als Vickie zich
aangetrokken voelen tot een anonieme sul als Walter? En, ongeacht
alle tragische voorvallen uit haar eigen jeugd, waarom zou ze nog
iets met hem te maken willen hebben wanneer blijkt dat hij kinderen
verkracht heeft?
Tegenover dat alles staat echter Kevin Bacon, die hier een
glansprestatie neerzet – zijn onderkoelde acteerstijl suggereert
continu een sluimerende woede en frustratie die nét niet aan de
oppervlakte wil komen. Het klinkt misschien erg pretentieus of
toneelschoolachtig (God beware ons), maar Bacon gaat op zoek naar
de menselijkheid van z’n personage en vindt die. Walter is een man
die tegen z’n eigen wil in, de rol van monster heeft gekregen, de
grote boze wolf van een maatschappij die in de eerste plaats haar
kinderen wil beschermen. Hij heeft er niet om gevraagd om te worden
wie en wat hij is, en dat conflict tussen lage instincten en goede
bedoelingen wordt prachtig door Bacon tot leven gebracht.
Komt daar nog bij dat de film erg goed gemonteerd is: de manier
waarop Kassell een seksscène aan het begin van de prent in elkaar
steekt, bijvoorbeeld, getuigt van erg veel vindingrijkheid. Beelden
van de daad zelf worden onderbroken door korte stukjes van de
momenten erna – Walter bekijkt zichzelf in de badkamerspiegel en je
ziét ‘m zich afvragen: ‘Wat heb ik net gedaan?’ Nog een mooi
voorbeeld daarvan valt te vinden in het gebruik van geluid: tijdens
intens emotionele momenten voor het hoofdpersonage, worden alle
achtergrondgeluiden bijna onmerkbaar steeds stiller, tot we
eigenlijk niets meer horen behalve de stemmen van de personages.
Dan, wanneer de scène z’n hoogtepunt bereikt heeft, worden al die
omgevingsgeluiden weer op hun volle volume gespeeld en lijken ze
eens zo luid – de werkelijkheid is doorgebroken in het wereldje van
de personages. Dat is een goedkoop trucje, ja, maar het werkt
wel.
Tijdens het laatste half uur weet Kassell zelfs behoorlijk wat
intensiteit in haar film te leggen – een scène tussen Bacon en een
jong meisje in het park wordt opgebouwd als een thrillerscène: zal
hij of zal hij niet? Maar gaandeweg verandert het in iets helemaal
anders, iets dat minstens even knap is, en emotioneel veel
bevredigender voor het publiek.
‘The Woodsman’ is een intrigerende film, met weliswaar een aantal
beginnersfouten en een thematiek die ‘m voor een groot publiek
sowieso onaantrekkelijk zal maken. Maar hoe het ook zij, hij is
absoluut de moeite om te bekijken.
