Na een aantal artistieke en commerciële flops op rij – denk maar aan The Lone Ranger of, als u er ooit al van hebt gehoord, aan Mortdecai – wordt de maffia-thriller Black Mass momenteel onthaald als een verfrissende return to form van Johnny Depp. En ja, we snappen natuurlijk perfect waar dat vandaan komt: het is mooi om hem nog eens een mens te zien spelen in plaats van een tot leven gekomen animatronic uit een Disney-pretparkattractie. Maar tegelijk konden we ons niet van de indruk ontdoen dat de vlag iets te vroeg wordt buitengehangen. Depp mag dan eindelijk nog eens een degelijke rol spelen, maar de film is zeker niet de hoogvlieger die sommige media er van maken.
Black Mass vertelt het waargebeurde verhaal van James “Whitey” Bulger (Depp), een Iers-Amerikaanse gangster die in de jaren zeventig en tachtig zijn macht over South Boston probeert uit te breiden. Daar krijgt hij een prachtige kans voor wanneer zijn jeugdvriend en huidig FBI-agent John Connolly (Joel Edgerton) hem een deal voorstelt: in ruil voor informatie over de rest van de Bostonse onderwereld, kijken de autoriteiten de andere kant op wanneer Whitey zelf iets mispeutert. Die afspraak werkt jaren lang fantastisch. Whitey lapt zijn concurrentie van de Italiaanse maffia er bij, zodat hij zelf de criminele boel kan overnemen, en Connolly maakt carrière als de man die de cosa nostra de cel in draaide. Tot Connolly’s bazen bij de FBI het ten langen leste toch maar vreemd gaan vinden dat er links en rechts rond Whitey mensen sterven, en zij besluiten om de zaak eens grondig te bekijken.
In tijden waarin het verzamelde gangsterwerk van Martin Scorsese al een hele tijd geleden is gepasseerd, om nog maar te zwijgen van minder gecanoniseerde titels zoals Donnie Brasco en Carlito’s Way, zal dat verhaal nog maar weinig mensen onvertrouwd in de oren klinken. De zware jongens met vette accenten, de setting van groezelige cafés, in neon gedrenkte discotheken en ongure achterbuurten, de plotse uitbarstingen van bruut geweld en zelfs de obligate scènes waarin Whitey Bulger zijn lieve moeder bezoekt (want zelfs een gangster blijft uiteindelijk een mens met gevoelens, weet u wel)… We hebben het allemaal al eens eerder en beter gezien. Dat gevoel van déjà-vu wordt overigens niet verholpen door een scène die bijna letterlijk het beruchte I’m funny how?-moment uit Goodfellas imiteert.
Scott Cooper maakte enkele jaren geleden een interessante film met het intense Out of the Furnace, maar hier raakt hij niet verder dan een adequate, competente, maar weinig begeesterende prestatie. Niet dat Black Mass een slechte film is: Cooper houdt er tempo in en het glijdt allemaal vlotjes voorbij. Maar de film heeft geen eigen smoel, geen persoonlijkheid. De regisseur huppelt van het ene obligate gangsterfilm-moment naar het andere, maar hij heeft er blijkbaar niets van zichzelf aan toe te voegen.
Het scenario vertoont ook enkele gaten. Zo maakt de film gebruik van een overbodige raamvertelling, waarin enkele gearresteerde leden van Whitey’s bende de hele geschiedenis aan de FBI vertellen om strafvermindering te krijgen. Vanuit hun bekentenissen gaan we dan naar de voornaamste tijdlijn van de film, wat allemaal goed en wel is, ware het niet dat we constant scènes te zien krijgen waar die vertellende personages niet bij zijn. Tja. Als je dan toch zo’n flashbackstructuur wil gebruiken, zorg er dan ook voor dat die iets aan het scenario toevoegt of op zijn minst consequent gebruikt wordt.
Cooper en zijn scenaristen stellen tempo ook duidelijk boven diepgang. Net zoals gelijkaardige in Boston gesitueerde misdaadfilms, zoals Ben Afflecks (veel betere) The Town, probeert Black Mass iets te zeggen over het milieu waaruit Whitey Bulger afkomstig was. In de arme wijken van Boston was criminaliteit haast een normale carrièrekeuze. Toekomstige flikken en dieven groeiden effectief, zoals in deze film, samen op, zodat jeugdkameraden elkaar maar al te vaak opnieuw tegenkwamen in een rechtszaal. Dat is een fascinerend concept, dat hier veel te oppervlakkig wordt aangesneden. Er is natuurlijk de relatie tussen Whitey en FBI-agent Connolly, maar Whitey’s eigen broer (gespeeld door Benedict Cumberbatch) is zowaar een senator. Die clash van verschillende milieus levert een aantal keer bijna een boeiende scène op in de film – hoe gaan die mannen, die elkaar au fond graag zien, om met die radicaal verschillende levens die ze leiden? Cooper weet het antwoord niet. Of, correcter, hij geeft het niet, omdat het snel moet gaan – we hebben nog vijf moorden te gaan, opschieten met die handel.
Een gevolg daarvan is dat vooral de vrouwenrollen erg te lijden hebben. Julianne Nicholson, een prima actrice, speelt de vrouw van Connolly, maar krijgt slechts een handvol scènes waarin ze enkel gezien wordt als zeurende echtgenote. Juno Temple – de revelatie uit William Friedkins Killer Joe – duikt letterlijk op voor slechts twee scènes. En ook de vrouw van Bulger zelf verdwijnt maar al te snel van het toneel, zonder indruk te maken.
De acteerprestaties zitten over het algemeen wel goed. Ja, het is waar, Depp krijgt eindelijk nog eens een personage die naam waardig te spelen, en hij doet dat met verve. Zijn make up in de film is echter een hinderpaal: Depp draagt felblauwe contactlenzen die er voor zorgen dat zijn blik op de een of andere manier altijd leeg blijft, alsof hij door zijn tegenspelers heen kijkt. Misschien dat het de bedoeling was, maar het effect is bevreemdend. De ster van de show is echter Joel Edgerton, die de ambiguïteit van zijn personage mooi naar voren brengt, zelfs wanneer het scenario hem daar eigenlijk niet veel ruimte voor geeft.
In feite hopen we gewoon dat Black Mass voor Depp weer een opstapje zal zijn naar beter werk (hoewel we er voor vrezen: de volgende Pirates of the Caribbean-film is alweer ingeblikt). Als film op zich is dit weinig meer dan onderhoudende, vermakelijke maar zeer snel vergeetbare middelmatigheid.
