Het basisconcept van ‘Minority Report’, één van Steven Spielbergs meest populaire films van de nieuwe eeuw, valt eigenlijk goed samen te vatten door een scène uit ‘The Matrix’ aan te halen (de eerste ‘Matrix’, die goeie). Keanu Reeves gaat op
bezoek bij het orakel, die hem achteloos meedeelt: “het geeft niet
van die vaas”. Keanu vraagt “welke vaas,” terwijl hij zich omdraait
en daarmee een vaas omstoot, die aan diggelen valt op de vloer.
“Over vijf minuten,” zegt het orakel, “zul je je afvragen of je hem
ook gebroken zou hebben als ik niks gezegd had”. Inderdaad.
Rond die vraag draait eigenlijk heel deze film. Het jaar is 2054,
en in Washington DC is gedurende de laatste zes jaar geen moord
meer gepleegd dankzij de nieuwe afdeling Pre-Crime. De Pre-Cogs,
drie helderzienden die in een soort van bad vol geleidende
vloeistof liggen te dobberen met conductoren aan hun hoofd, zijn in
staat om elke moord binnen het district te voorzien en de politie
handelt ernaar. Mensen worden gearresteerd voor misdaden die ze nog
niet gepleegd hebben, soms maar net op tijd, soms ruim op voorhand.
Het systeem is perfect. John Anderton (Tom Cruise) is de ster van
de afdeling, de beste agent die ze hebben, maar hij wordt achterna
gezeten door zijn eigen demonen. Vreselijke gebeurtenissen uit het
verleden hebben permanente littekens nagelaten, en Anderton zwerft
’s nachts door de sloppenwijken, op zoek naar een nieuw soort dope,
Neuroïne.
Dan, op een dag, rolt er een nieuw balletje uit het apparaat dat is
aangesloten op de metafysische kracht van de Pre-Cogs. Op één ervan
staat de naam van het slachtoffer, een nobele onbekende. Op de
ander staat de naam van de dader. John Anderton. En, zoals de
trailer en de poster ons meedelen: “everybody runs”. Anderton
vlucht weg, overtuigd van zijn toekomstige onschuld. Hij weet niet
eens wie het slachtoffer is, waarom zou hij hem vermoorden? Iemand
probeert hem erin te luizen, en Anderton vlucht weg op zoek naar de
werkelijke verantwoordelijke.
Dat leidt, in de eerste helft van de film, tot een adembenemende
futuristische variant op ‘The Fugitive’. Spielberg en zijn
huisfotograaf Janusz Kaminski hebben van het Washington van
overmorgen een regenachtige metropool gemaakt die duidelijk in het
verlengde ligt van wat we vandaag kennen. Ovale autootjes zoeven
tegen een enorme snelheid over de wegen, soms zelfs verticaal. We
zien Anderton in één van de beste scènes uit de film van de ene
wagen op de andere springen, vele meters boven de grond. Hij
ontsnapt aan een detachement van zijn collega’s door zich vast te
klampen aan één van hen, en mee te vliegen met het jetpak dat de
sukkelaar aan heeft.
Het eerste anderhalf uur van deze film is ronduit geweldig.
Spielberg maakt een actiethriller van enorm hoog niveau, met
avontuurlijke confrontaties die zich kunnen meten met het beste uit
de Indiana Jones-films. Kijk maar eens naar de scène in de
autofabriek. Gewoon prachtig hoe cameravoering, special effects en
montage perfect op elkaar zijn ingespeeld om één van de meest
opwindende stukjes cinema van de laatste jaren te creëren.
Tom Cruise doet wat hij goed kan als Anderton. ‘Minority Report’ speelt erg in op zijn krachten, wat inhoudt dat de prent in sé maar weinig uitdagingen voor hem stelt, maar dat hij zijn rol dan ook moeiteloos en met autoriteit invult. Voor steun werden Max Von Sydow en
Colin Farrell opgezocht, en zij zijn eveneens prima, maar wie echt
de show steelt, is Peter Stormare, in een hilarische rol als
gluiperige dokter. En let ook even op de gastrol van Cameron Crowe,
regisseur van ‘Jerry Maguire’ en ‘Vanilla Sky’. In die laatste film kwam
Steven Spielberg heel even voor, nu retourneert Crowe het
compliment als man op de trein die Cruise herkent van zijn foto in
de krant.
Spielberg creëert een schitterend gedetailleerde toekomstwereld,
met holografische reclameborden, doorzichtige projectieschermen en
ronde helikopters. Het ontwerp van deze film is fantastisch, en
herinnert soms aan de toekomstvisies van Stanley Kubrick –
vergelijk de auto’s uit deze film maar eens met die uit ‘A Clockwork Orange’, bijvoorbeeld. Een film
waar Minority Report trouwens ook de mosterd haalde voor de
oogscène met Stormare.
Dat zit dus allemaal dik in orde, maar dan, voor het laatste uur,
gaat het toch nog mis. De film schijnt plotseling stil te vallen;
eens Cruise zijn confrontatie met de Spyders achter de rug heeft,
is het wel zo’n beetje afgelopen met de grote actiescènes, zelfs
aan het einde krijgen we geen grootschalige confrontatie, wat je
wel zou verwachten na zo’n opwindende eerste helft. De film valt
terug binnen de conventies van de detectivefilm, waarin de held het
spoor volgt van a naar b. We zijn ondertussen wel voldoende mee met
de film om onze interesse te blijven bewaren en geboeid verder te blijven
kijken, maar de indruk waarmee ik naar huis ging, was dat
het latere gedeelte van de film maar flauwtjes uitviel in
vergelijking met het begin.
Nu zou ik ze dat nog kunnen vergeven, indien de plot volledig steek
hield, maar helaas beginnen de onwaarschijnlijkheden er hoe langer
hoe meer door te schijnen. Het begint met een onvolledigheid,
wanneer Cruise zijn gezicht veranderd om niet meteen herkend te
worden. Enkele minuten later is zijn gezicht weer normaal, hoewel
we die tweede verandering niet hebben gezien. Stormare maakte er
nochtans een punt van dat dat enorm pijnlijk zou zijn. Waarom zou
hij dat doen als we dat niet te zien krijgen? Werd deze scène soms
geschrapt uit de film, of is Spielberg het gewoon vergeten?
Nog zoiets: toegang tot de gebouwen van de Pre-Crime unit gebeurt
via een scan van het netvlies. Ook nadat Anderton vlucht voor zijn
toekomstige moord, heeft hij geen enkel probleem om zijn eigen ogen
te gebruiken om binnen te geraken. Zou er dan normaal gezien geen
alarm moeten afgaan?
Ook de ontknoping is nogal kig: de werkelijke dader verraadt
zichzelf door de methode van de moord te onthullen, hoewel hij die
eigenlijk niet dient te weten. Dat is het soort van methode die je
ziet in een episode van ‘Baantjer’, of op z’n best in ‘Columbo’,
maar in een film als deze geloof je er geen snars van. En hoe zit
dat nu eigenlijk met die balletjes? Zou er sowieso geen balletje
moeten bestaan met de naam van de dader op?
Het is echt doodzonde dat het latere gedeelte van de film zo begint
te slabakken, en dat de plotgaten zo duidelijk worden. In wezen màg
een film plotgaten hebben, waarom niet? Je mag ze alleen niet
opmerken. Waarom is dat zo jammer? Omdat de eerste 90 minuten zo
ongelooflijk goed zijn, het beste dat Spielberg in jaren
heeft gedaan. Stuur deze film terug naar de studio, herschrijf die
laatste akte en je hebt inderdaad, zoals sommigen nu al
beweerden, de beste film van het jaar, geen twijfel mogelijk.
Ik hield ook van de fascinerende vragen die de film oproept:
privacy tegenover veiligheid, de vraag of de toekomst werkelijk
buiten alle twijfel vastligt en er geen mogelijkheid is tot vrije
keuze die alle voorspellingen op losse schroeven zet. Zou de vaas
ook zijn gevallen indien het orakel niets had gezegd? Het is mooi
hoe Spielberg deze thema’s subtiel aanbrengt, zonder dat ze het
verhaal moeten storen.
Moet u nu gaan kijken? Ja, ’tuurlijk, ga! 90 minuten, uiteindelijk
is dat een volledige, zij het kortere film. Wees enkel voorbereid
op een teleurstelling voor het einde.
