Na eerdere bombastische inspanningen om de wereld
blockbustergewijs naar de vaantjes te helpen, laat Roland Emmerich
in zijn laatste worp ‘Anonymous’ de aardbol voor wat ze is en
concentreert hij zich op een geheel andere – minder explosieve –
materie. De wraakzuchtige aliens van ‘Independence Day’,
ijzingwekkende ijstijd uit ‘The Day After Tomorrow’ en vervaarlijke
continentenverschuiving in ‘2012’ worden achterwege gelaten om
plaats te maken voor politieke intriges en geheime affaires in het
Elizabethaanse tijdperk. De opvallend ingetogen aanpak die de
Duitse regisseur in ‘Anonymous’ hanteert, kon ons dan ook meer
charmeren dan de pompeuze stijl in voornoemde films.
In ‘Anonymous’ storten Emmerich en scenarioschrijver John Orloff
zich op één van de grootste literaire million dollar
questions van de voorbije eeuwen: wat als William Shakespeare
niet het letterkundig genie is waar we hem al die tijd voor
gehouden hebben, maar in tegendeel een ordinaire fraudeur blijkt te
zijn? Over de ware identiteit van de meesterschrijver is al heel
wat inkt gevloeid, zowel door fantasten – tenzij men veel waarde
hecht aan het verhaal dat Shakespeare in werkelijkheid een sjeik
uit Irak was – als door literaire grootheden zoals Mark Twain en
Charles Dickens. In ‘Anonymous’ verkent Emmerich, overigens met
veel verve, één van de meer geloofwaardige (complot)theorieën als
zou de auteur van pareltjes zoals Hamlet en Romeo en
Julia ene Edward de Vere, graaf van Oxford geweest zijn. De
hypothese luidt dat de edelman, die tot de hofhouding van koningin
Elizabeth behoorde, zijn grootse talent verborgen hield uit angst
voor repercussies. De voor zijn tijd opruiende toneelstukken – zo
stelt hij de troonopvolging aan de kaak – werden immers niet door
iedereen, en dan vooral niet door de puriteinse raadgever van de
koningin, gesmaakt. Maar ook amoureuze overwegingen – koningin
Elizabeth I blijkt haar bijnaam Virgin Queen in
‘Anonymous’ geen eer aan toe te doen – bleken een rol te spelen in
het op poten zetten van een misleidende maskerade.
Vergeet met andere woorden de charmante en getalenteerde William
Shakespeare van het melige ‘Shakespeare in Love’ en maak kennis met
een narcistische, brallende en brassende acteur (een karikaturale
Rafe Spall) die er, ondanks het feit dat hij nauwelijks een letter
kan schrijven, geen graten in ziet om te gaan lopen met andermans
literaire eer. Interessanter is dat ‘Anonymous’ niet zozeer gaat
over de beunhaas genaamd Shakespeare, maar vooral focust op de
waarlijke auteur van de geniale toneelstukken. Edward de Vere (een
overtuigende Rhys Ifans mét inktvlekken aan zijn vingers) blijkt
een homo universalis te zijn die geïnspireerd door de omwentelingen
van zijn tijd én zijn persoonlijke besognes het ene na het andere
meesterwerk neerpent. Het enige probleem is echter dat de
ontplooiing van Edwards artistieke talent wordt belemmerd door het
in de zestiende eeuw overheersend conservatief gedachtengoed dat
alle creatieve uitingen als het werk van de duivel beschouwt.
Gelukkig is zijn geliefde koningin Elizabeth I (vertolkt door
Vanessa Redgrave en dochter Joely Richardson op respectievelijk
oudere en jongere leeftijd) wél een vurig voorstander van poëzie en
toneel.
Emmerich lijkt met ‘Anonymous’, dat van groteske actiescènes en
bij de haren getrokken plotwendingen gespaard blijft, zijn belofte
om de rampenfilms te laten voor wat ze zijn na te komen. De
flamboyante special effects worden vervangen door meer subtiele
ingrepen die adembenemende panorama’s van het Londen van de
zestiende eeuw tot leven doen komen. En ook de decors zijn met hun
sfeervol clair -obscur om van te smullen. Hoewel klassiekers zoals
Richard III en een Midzomernachtsdroom al
meermaals op het scherm verschenen, zijn de fragmenten ervan die de
revue passeren in het indrukwekkende Globe Theatre zeer
onderhoudend. Bovendien wordt er door het grootste gedeelte van de
cast, met Vanessa Redgrave en Rhys Ifans op kop, overtuigend
geacteerd. Tenslotte bevat ‘Anonymous’ een boodschap – ‘laat de
macht van het woord heersen over de macht van het zwaard’ – waar we
ons, pacifisten als we zijn, goedkeurend achter kunnen scharen.
Ons enthousiasme over de nieuwe Roland Emmerich-film wordt
echter getemperd door enkele minpuntjes. De occasionele overacting,
talrijke flashbacks, clichématige, want in slowmotion afgewikkelde,
actiescènes en de soms toch net iets te toevallige samenloop van
omstandigheden gooien meermaals roet in het eten. Daarenboven, noem
ons gerust een vitter, kunnen we het maar matig appreciëren dat
bliksemschichten – oh toeval! – gelijktijdig met oplaaiende emoties
verschijnen. Tenslotte getuigt het van weinig inventiviteit dat een
schrijver die een haast onevenaarbare genialiteit wordt toegedicht,
gedreven wordt door een tamelijk onnozele drijfveer. Tenzij men het
gehoor geven aan ’the voices’ een overtuigende verklaring vindt,
uiteraard.
En toch is ‘Anonymous’, alles welbeschouwd, een aanrader in
tijden van op hol geslagen, apocalyptische complottheorieën. Want
geef toe, is de assumptie dat niet Shakespeare maar ene Edward de
Vere aan de basis ligt van enkele van de meest beroemde
toneelstukken niet veel behaaglijker dan de veronderstelling dat
2012 ons laatste jaar is? Leve de nieuwe Roland Emmerich!
