De tekenen waren niet bepaald hoopvol voor ‘Valkyrie’. Een
moeilijk productieproces, weerstand van het heilige
Deutschland, een uitgestelde release en de onpopulaire
schaduw van prins Scientology hingen als donkere wolken boven de
verfilming van het waargebeurde verhaal achter één van de vele
moordaanslagen op Adolf Hitler. Maar wat blijkt, tussen het
eindeloze gezeur van de Stauffenberg-erfgenamen door, hebben
cineast Bryan Singer en scenarist Christopher McQuarrie een
behoorlijk spannende thriller bij elkaar gezweet. Als een soort
historisch verantwoorde Mission: Impossible marcheert ‘Valkyrie’
aan een hoog tempo langs het scherm en tikt de op voorhand gekende
afloop als een onheilspellende bom onder het zeteltje. Zelfs
gehalveerde superster Tom Cruise doet dat helemaal niet slecht en
kruipt met veel overtuiging achter het legendarische ooglapje van
kolonel von Stauffenberg. Nou, zeg.
1943, de Tweede Wereldoorlog. Tijdens een geallieerde
luchtaanval in Tunesië raakt kolonel von Stauffenberg (Tom Cruise)
zijn linkeroog en rechterhand kwijt. Pijnlijk, want de man was al
fameus verbitterd door de wandaden van de oorlog. Ervan overtuigd
dat de eer van Duitsland alleen maar gered kan worden met de dood
van Adolf Hitler, sluit von Stauffenberg zich aan bij een groepje
collega-dissidenten die een moordaanslag op de Führer beramen. Met
gevaar voor eigen leven en dat van zijn familie, gaat hij tot het
uiterste om een einde te maken aan de donkerste bladzijde uit de
geschiedenis van zijn natie.
Zijn kop mag dan wel gevaarlijk groot op alle affiches pronken,
‘Valkyrie’ is geen egocentrisch ‘Tommeke Cruise in
nazi-Duitsland’-avontuur geworden. Ondanks de larger than
life-status van de acteur is deze als heist movie opgebouwde
thriller meer geïnteresseerd in de plot en meerbepaald de opbouw
ervan. Aan het tempo van een opgefokte metronoom verschuift Singer
zijn pionnen over het schaakbord van ‘Valkyrie’ en verdwijnt Cruise
met veel gemak tussen de Europese ensemblecast. Tuurlijk mag hij
zijn charismatische ding doen (hij moet nog net geen berucht
staaltje ‘running with Cruise’ tentoon geven), maar de klemtoon van
‘Valkyrie’ ligt duidelijk op de Mission: Impossible en de manier
waarop de kliek ‘verraders’ zo dicht bij hun doel zijn gekomen. En
ook al weet je eigenlijk wel al zo’n klein beetje hoe het allemaal
zal aflopen, het levert verrassend spannende cinema op. Met dank
aan Singers ouderwetse en geduldige gevoel voor suspense.
De proloog in Tunesië (hoor Cruise vlotjes switchen van Duits
naar Engels) doet nog vermoeden dat ‘Valkyrie’ meer actie dan
thriller in zijn mars heeft, maar eenmaal de onmogelijke missie
zich naar Duitse grond verplaatst, kiest Singer resoluut voor een
intense less is more-aanpak die hij duidelijk nog niet
verleerd is sinds ‘The Usual Suspects’. Vier muren, een
functionele mise-en-scène en heel wat zenuwachtige blikken die de
kamer aftasten naar mogelijk verraad, veel meer heeft Singer niet
nodig om de onderrug klam te maken. Let maar eens op de scène
waarin von Stauffenberg een document moet laten ondertekenen door
Dolf zelve om het meesterplan in een volgende fase te krijgen.
Geholpen door een dreigende soundtrack en een intense cast zorgt
Singer ervoor dat je de voorspelbare afloop vergeet en met een
aaneenschakeling van rechttoe-rechtaan spanningsscènes toch
meegesleept wordt in de verdomde close but no
cigar-operatie van von Stauffenberg en zijn kompanen.
Knap.
Maar hoe vakkundig, gestileerd (de Wagnerscène, mooi) en
gedetailleerd ‘Valkyrie’ ook mag ogen, het valt niet te ontkennen
dat Singer uiteindelijk weinig meer aflevert dan een degelijke brok
entertainment. En daar had hij gerust dat beetje ambitieuzer mogen
zijn. ‘Valkyrie’ verspilt geen seconde en gaat even recht op het
doel af als von Stauffenberg, maar hierdoor krijgt de film ook een
gevaarlijk oppervlakkig kantje. Wie was von Stauffenberg? Iemand
die hield van Duitsland, maar niet van Hitler. That’s it.
Hij is geen personage, maar een pionnetje, net zoals de overige
belangrijke en minder belangrijke actoren die hun deel hadden in de
levensgevaarlijke opdracht. Allemaal uitstekend vertolkt door
klasbakken als Bill Nighy, Tom Wilkinson en Kenneth Branagh,
trouwens. Een korte discussie over de militaire of politieke
draagkracht van de missie, een fractie van een emotioneel moment
met de eega (Carice Van Houten uit ‘Zwartboek’), écht diepgaand of
relevant kan je het allemaal niet noemen. De mythe van von
Stauffenberg blijft onderdanig intact en de scherpe psychologische
ontwikkeling (wachten tot het einde van de oorlog om een geweten
kweken, het is proper) wordt ook achterwege gelaten om de film
vlotjes vooruit te laten bollen. Misschien een terechte keuze om de
spanningsboog zo strak mogelijk te houden, maar er had inhoudelijk
toch iets meer pak aan mogen zitten. Niet dat je er op het moment
veel last van hebt natuurlijk, daarvoor is vakman Singer te
vernuftig bezig om de kijker in de zweethandjes te laten
wrijven.
Met ‘Valkyrie’ herlanceert Tom Cruise zijn carrière (zie hem
uitbundig de Hitlergroet geven met zijn stompje) en bewijst Bryan
Singer dat hij nog steeds een sec, maar krachtig scenario kan
dirigeren tot een nagelbijtende oefening in suspense. Spannender
dan de lederhosen van de nazi’s, meeslepender dan de wekelijkse WO
II-docu op Canvas en minstens even entertainend als de Buiten De
Zone -sketch met Hitler. Iets serieuzer weliswaar, maar soit, als
het maar duidelijk is dat ‘Valkyrie’ een stevig aangespannen
meevaller is.
