‘Give me your tired, your poor, your huddled masses yearning
to breathe free… yada yada yada.‘ Het zal ongetwijfeld nog
altijd heel mooi af te lezen zijn op het dagelijks afgestofte
bronsplaatje onder de rok van lady liberty, veel betekenis
en waarde heeft het beroemde sonnet van Emma Lazarus al enige tijd
niet meer. Niet dat de huidige immigratieproblematiek moet
teruggebracht worden tot een sentimenteel tekstje, maar het siert
‘The Visitor’ om met een oprecht verhaal de bureaucratische
dossiers los te gooien en terug te gaan tot de humane waarden
achter het politieke discours omtrent illegale immigratie. Voor de
opvolger van zijn geprezen debuut ‘The Station Agent’, gaat
acteur-regisseur Thomas McCarthy verder op zijn vertrouwde elan en
bevestigt hij zijn oog, oor en hart voor intimistische cinema dat
even droefgeestig, frustrerend en op zoek naar betekenis is als het
leven zelf. Wie de cynische frons kan afzetten en even de niet
altijd even genuanceerde politieke boodschap door de vingers ziet,
krijgt met ‘The Visitor’ een warmbloedig kleinood dat het bittere
hart Grinchgewijs laat openbloeien, ook al is het maar voor heel
even.
Weduwenaar Walter Vale (Richard Jenkins) is een uitgebluste
professor die zonder passie en interesse door de tweede helft van
zijn saaie leventje strompelt. Lesgeven interesseert hem geen lor,
hij leeft geïsoleerd en zijn pogingen om piano te leren spelen,
worden ondermijnd door zijn gebrek aan muzikaal talent. Walter
leeft niet meer, hij ondergaat het leven als een zware last en doet
dan maar alsof. Wanneer hij voor een congres naar New York moet,
wacht hem een onverwachte verrassing. In zijn appartement in New
York – dat hij al jaren niet meer gebruikt – woont een illegaal
immigrantenkoppel, Tarek en Zianab, en in plaats van ze buiten te
gooien, biedt Walter hen tijdelijk onderdak. Meer nog, de bedeesde
professor bouwt een vriendschap op met de enthousiaste Terak (Haaz
Sleiman) en raakt gefascineerd door de muzikale talenten van de
djembespelende Syriër. Dankzij de multiculturele prikkel vindt
Walter eindelijk nog eens zijn goesting in het leven. Tot
Tarek na een ongelukkig misverstand gearresteerd wordt en in een
asielcentrum wordt geplaatst…
Fans van het piepkleine ‘The Station Agent’ mogen nu al hun
bezoek aan’The Visitor’ vastleggen. Thomas McCarthy dobbert met
zijn talentbevestigende opvolger in hetzelfde karaktergedreven
vijvertje van zijn debuutfilm waarmee hij menig festival veroverde.
Ook hier laat de acteur-regisseur uiteenlopende personages – die
natuurlijk weer outsiders zijn, letterlijk zelfs deze keer – met
elkaar botsen en creëert hij een gevoelig verhaal dat blijft hangen
in de solidaire kleren. McCarthy steekt bovendien een tandje bij,
door een geladen politieke dimensie toe te voegen, die van ‘The
Visitor’ niet noodzakelijk een betere, maar toch een meer volwassen
en rijpere film maakt dan ‘The Station Agent’. In Amerika kwam er
vanuit het rechtse kamp kritiek dat left winger McCarthy
een eenzijdige en erg gesimplificeerde kijk gaf op de
immigratieproblematiek van Amerika na 9/11, maar wie iets minder
politiek agressief naar ‘The Visitor’ kijkt, merkt ongetwijfeld dat
dit niet zozeer een film is met een politieke boodschap – die
natuurlijk wel aanwezig is – maar vooral een poging is om de
polemiek een menselijk gezicht te geven. ‘The Visitor’ is geen film
over ‘immigranten’, het is een verhaal over een ingedommelde en
wereldvreemde professor en zijn ontmoeting met vreemdelingen die
niet alleen zijn leven maar ook dat van hen drastisch zal
veranderen. Dat die levensbevestigende ontmoeting een fijne
karakterschets oplevert, de waarden van multiculturalisme verkent
en de emotieloze bureaucratie achter immigratieproblemen aanklaagt,
is niet alleen de verdienste van de regisseur, maar ook van de
acteurs.
Zijn naam doet wellicht geen belletje rinkelen, maar toch zal
iedereen de karakterkop van Richard Jenkins herkennen wanneer hij
met zijn air de tristesse door ‘The Visitor’ struint en
als Walter Vale – de vreemdeling in eigen land – zijn
levensplezier herontdekt op het aanstekelijke ritme van de
symbolische djembe. Na jarenlange ervaring als bijrolacteur maakt
Jenkins – die een soort Bill Murray-achtige melancholie uitstraalt
– moeiteloos de stap naar leading man en trekt hij
ongevraagd de aandacht naar zich toe met een ingetogen
vertolking. Maar Jenkins weigert een showsteler te zijn en laat ook
nieuwkomer Haaz Sleiman schitteren als de sympathieke Terak. Het
geeft een onverwachte chemistry die op een geheel eigen
manier het scherm doet oplaaien wanneer de twee een scène delen.
Net zo met de elegante Hiam Abbass als moeder, die perfect
aanklikt met het getormenteerde zieltje van Jenkins personage dat
nooit echt over de dood van zijn vrouw is geraakt. Kijk hoe ze in
al hun onwennigheid naar elkaar toe groeien en zak met een warm
gevoel in de buik onderuit. De personages vormen het kloppende
hart van ‘The Visitor’ en de acteurs leveren prachtwerk.
Volledig gedragen door de vertolkingen, schurkt ‘The Visitor’
steeds dichter aan tegen de ribbenkast en McCarthy maakt zichzelf
als regisseur zo goed als onzichtbaar (larger than
life-stad New York zag er zelden zo realistisch en ‘normaal’
uit) om het verhaal traag, maar uiteindelijk belonend te laten
ontplooien. Halverwege zakt ‘The Visitor’ net iets te rustig weg in
een kabbelend tempo, maar het dipje weegt niet op tegen het
empathie-inducerende aura dat de film constant met zich meedraagt.
Enkel een ferrytochtje langs het vrijheidsbeeld en Staten Island
ligt er net iets te symbolisch dik op en komt gevaarlijk dicht bij
het melige sentiment dat McCarthy grotendeels weet te ontwijken. Zo
blijven de achter-glas-bezoekjes in het asielcentrum sober en
vioolvrij en slaagt de regisseur erin om zonder een happy ending de
kijker toch naar huis te sturen met een bevredigd gevoel.
‘The Visitor’ is een pakkend drama dat vooral dankzij de
vertolkingen nergens fake aanvoelt, net op tijd een stapje opzij
zet voor de clichés die achter het melige hoekje loeren en
uiteindelijk op een bijna onopmerkzame manier onder de huid kruipt.
Knap verteld en gezegend met een diepmenselijke boodschap die je
zowel opbeurend als ontnuchterend achterlaat in een schraal, maar
onverwacht hoopgevend straaltje zon.
